Hoàn thiện khung pháp lý đáp ứng yêu cầu thực tiễn và xu hướng phát triển công tác quản lý thuế

Tội phạm thuế ngày càng phức tạp, tinh vi

Nhằm tập trung sửa đổi, bổ sung một số quy định của các luật còn mâu thuẫn, gây khó khăn, vướng mắc cho hoạt động đầu tư, sản xuất kinh doanh, Bộ Tài chính đã có Công văn số 8740/BTC-PC ngày 19/8/2024 gửi các bộ, ngành, UBND các tỉnh, TP, hiệp hội… về việc lấy ý kiến hồ sơ đề nghị xây dựng dự án luật sửa đổi một số điều của các luật: Chứng khoán; Kế toán; Kiểm toán độc lập; Ngân sách Nhà nước; Quản lý, sử dụng tài sản công; Quản lý thuế và Dự trữ quốc gia. Đối với việc sửa đổi một số nội dung tại Luật Quản lý thuế số 38 cho thấy, với vai trò là trung tâm, hạt nhân của khuôn khổ pháp lý quản lý thuế, sau khi được ban hành, Luật đã tạo hành lang pháp lý cho việc ứng dụng công nghệ thông tin, nhằm cải cách hành chính, hướng tới hoạt động quản lý thống nhất, công khai, minh bạch, đơn giản hóa, dễ hiểu, dễ thực hiện, dễ kiểm tra, tạo cơ sở pháp lý nâng cao hiệu quả hoạt động để phòng, chống trốn thuế, thất thu và nợ đọng thuế.

Theo đánh giá của Bộ Tài chính, qua 4 năm thực hiện, về cơ bản, các nội dung của Luật Quản lý thuế số 38 đã đi vào cuộc sống, tác động tích cực đến nhiều mặt của nền kinh tế xã hội. Công tác quản lý thuế, thu thuế đạt nhiều kết quả tích cực, phù hợp với sự vận hành của kinnh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Toàn ngành Thuế đã triển khai đồng bộ, quyết liệt các giải pháp tăng cường quản lý thu, chống thất thu gắn với đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp. Thực hiện tốt các giải pháp thu hồi nợ đọng, kiểm soát chặt chẽ tình hình kê khai, nộp thuế, hoàn thuế, tăng cường công tác tuyên truyền, đối thoại với người nộp thuế. Tuy nhiên, thời gian qua, Luật Quản lý thuế số 38 đã bộc lộ không ít hạn chế, vướng mắc. Trong đó, thể chế quản lý thuế còn một số nội dung chưa bắt kịp đòi hỏi thực tiễn, còn phức tạp, thiếu đồng bộ; sự phối hợp giữa ngành Thuế với cơ quan, ban, ngành đôi lúc còn chưa kịp thời, thống nhất đã ảnh hưởng đến tiến độ, chất lượng thực hiện các giải pháp cải cách hệ thống thuế, cũng như phục vụ mục tiêu quản lý thuế hiệu quả...

Thực tế hiện nay, tội phạm trong lĩnh vực thuế ngày càng diễn biến phức tạp, tinh vi và diễn ra trên diện rộng, đặc biệt trong các lĩnh vực hoàn thuế, hóa đơn, TMĐT… Trong khi, ngành Thuế lại không có chức năng điều tra nên không thể kịp thời và xử lý tận gốc các trường hợp trốn, tránh thuế tinh vi phức tạp. Mặt khác, pháp luật về quản lý thuế chưa quy định rõ trách nhiệm của công chức trong quản lý thuế, làm ảnh hưởng đến tâm lý của người thực thi nhiệm vụ, nhất là trong lĩnh vực hoàn thuế. Ngoài ra, một số biện pháp cưỡng chế thi hành quyết định hành chính về quản lý thuế không phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của cơ quan thuế, như biện pháp cưỡng chế kê khai tài sản, bán đấu giá tài sản kê biên… Các chế tài trong công tác thu hồi nợ thuế còn chưa đủ mạnh khiến công tác cưỡng chế, thu hồi nợ chưa hiệu quả. Chưa kể, tính đồng bộ của hệ pháp thống luật thuế, pháp luật quản lý thuế với các chính sách pháp luật khác còn bất cập… Do đó, cần thiết phải nghiên cứu, sửa đổi bổ sung Luật Quản lý thuế, đảm bảo phù hợp với thực tiễn công tác quản lý thuế và xu hướng phát triển.

Thực hiện Thông báo số 322/TB-VPCP ngày 15/7/2024 của Văn phòng Chính phủ về kết luận của Thường trực Chính phủ về Ban Chỉ đạo rà soát, xử lý vướng mắc trong hệ thống văn bản pháp luật, Bộ Tài chính đã khẩn trương rà soát và đánh giá tình hình thực hiện các luật do Bộ chủ trì soạn thảo. Theo đó có 7 luật thuộc phạm vi quản lý phát sinh vướng mắc trong quá trình thực hiện. Việc một luật sửa nhiều luật nhằm thể chế hóa đầy đủ các chủ trương, định hướng của Đảng, Nhà nước; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong xây dựng cơ chế, chính sách, pháp luật, quy hoạch, kiểm tra, giám sát; thúc đẩy đơn giản hóa thủ tục hành chính; xóa bỏ cơ chế xin - cho; khơi thông, sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực cho phát triển, lấy đầu tư công, nguồn lực Nhà nước dẫn dắt và kích hoạt mọi nguồn lực hợp pháp khác.

Bổ sung các quy định quản lý thuế TMĐT

Dự thảo đề nghị xây dựng dự án luật sửa đổi một số điều của các luật trong đó có Luật Quản lý thuế tập trung vào 3 nhóm chính sách. Đó là, sửa đổi, bổ sung quy định về nguyên tắc khai thuế, tính thuế và nguyên tắc lập, quản lý, sử dụng hóa đơn điện tử; sửa đổi, bổ sung quy định liên quan đến khai thác, chia sẻ dữ liệu giữa cơ quan thuế với các cơ quan liên quan về trách nhiệm của một số bộ, ngành liên quan nhằm tạo cơ sở pháp lý vững chắc, góp phần thuận lợi trong quá trình triển khai, kết nối dữ liệu thương mại điện tử; sửa đổi, bổ sung trách nhiệm của tổ chức, cá nhân có liên quan trong việc cung cấp thông tin người nộp thuế để khắc phục các bất cập, vướng mắc trong thực tiễn.

Cụ thể, dự thảo sửa đổi, bổ sung Khoản 4 Điều 42 về khai thuế, tính thuế đối với hoạt động kinh doanh TMĐT, kinh doanh dựa trên nền tảng số; đồng thời sửa đổi, bổ sung Khoản 1 Điều 90 về nguyên tắc lập, quản lý, sử dụng hóa đơn điện tử.

Theo cơ quan soạn thảo, khái niệm về “cơ sở thường trú” hiện nay chỉ có tại quy định của pháp luật thuế TNDN và trong việc áp dụng hiệp định tránh đánh thuế 2 lần giữa Việt Nam và các quốc gia, vùng lãnh thổ. Quy định hiện hành tại Khoản 4 Điều 42 Luật Quản lý thuế dẫn đến một số nhà cung cấp ở nước ngoài cho rằng, trường hợp họ có hình thành cơ sở thường trú tại Việt Nam thì không thuộc đối tượng phải đăng ký thuế, kê khai nộp thuế theo quy định tại Khoản 4 Điều 42 Luật Quản lý thuế. Trong trường hợp này, họ chỉ thuộc đối tượng nộp thuế TNDN trên phần lợi nhuận phân bổ cho cơ sở thường trú theo quy định của pháp luật thuế TNDN và Hiệp định tránh đánh thuế 2 lần (ví dụ như trường hợp của Booking.com). Tuy nhiên, theo quy định của pháp luật về thuế GTGT và pháp luật về thuế TNDN, thì các nhà cung cấp nước ngoài khi thực hiện hoạt động kinh doanh TMĐT, kinh doanh dựa trên nền tảng số và các dịch vụ khác tại Việt Nam, thì nhà cung cấp ở nước ngoài thuộc đối tượng nộp thuế TNDN và GTGT. Vì vậy, để đảm bảo công bằng giữa các đối tượng nộp thuế, bao quát đầy đủ nguồn thu đối với hoạt động này, cần bỏ cụm từ “Không có cơ sở thường trú tại Việt Nam”.

Bên cạnh đó, quy định hiện hành mới chỉ quy định một số trường hợp khai thay, nộp thay cho các hộ, cá nhân kinh doanh TMĐT, bao gồm tổ chức hợp tác kinh doanh với cá nhân, tổ chức trong nước là đối tác của nhà cung cấp nước ngoài không có cơ sở thường trú tại Việt Nam thực hiện chi trả thu nhập từ sản phẩm, dịch vụ nội dung thông tin số cho cá nhân theo thỏa thuận với nhà cung cấp nước ngoài. Tương tự đối với mô hình kinh doanh TMĐT thông qua sàn, hiện hành mới chỉ quy định sàn trong nước có trách nhiệm cung cấp thông tin của các tổ chức, cá nhân kinh doanh, trong khi thực tế cho thấy, thông tin sàn cung cấp còn chưa đầy đủ và chưa sát thực tế phát sinh, do đó cần giải pháp quản lý hiệu quả, căn cơ hơn.

Đối với việc trực tiếp khai thuế của các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có phát sinh hoạt động kinh doanh TMĐT, pháp luật hiện hành chưa có quy định riêng mà áp dụng chung như đối với hộ, cá nhân kinh doanh truyền thống. Do đó, cần bổ sung quy định về các trường hợp khai thuế thay, nộp thuế thay cho hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có phát sinh hoạt động kinh doanh TMĐT và việc trực tiếp khai thuế để cải cách thủ tục hành chính, tập trung đầu mối, đáp ứng việc kê khai, nộp thuế phù hợp với đặc thù của hoạt động kinh doanh TMĐT; đồng thời mở rộng nguồn thu, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Theo đó, Bộ Tài chính đề xuất sửa đổi, bổ sung tại Khoản 4 Điều 42 về nguyên tắc khai thuế, tính thuế. Đồng thời, đề xuất sửa đổi, bổ sung Khoản 1 Điều 90 để đảm bảo bao quát hết các trường hợp (liên quan đến sử dụng hóa đơn điện tử của các tổ chức, cá nhân, nhà cung cấp ở nước ngoài kinh doanh TMĐT, kinh doanh dựa trên nền tảng số) và phù hợp với thực tế nguyên tắc lập, quản lý, sử dụng hóa đơn điện tử.

Dự thảo cũng bổ sung tại Khoản 11 Điều 15 quy định Bộ Công thương, Bộ Công an, Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Giao thông Vận tải, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và các bộ, ngành liên quan có trách nhiệm phối hợp xây dựng cơ sở dữ liệu, cung cấp thông tin, kết nối để chia sẻ dữ liệu liên quan đến các đối tượng kinh doanh trong lĩnh vực TMĐT, kinh doanh trên nền tảng số, phục vụ công tác quản lý thuế đối với hoạt động TMĐT. Trong đề xuất liên quan đến nội dung này, dự thảo còn bổ sung trách nhiệm cung cấp thông tin đối với cơ quan quản lý căn cước phục vụ cho việc sử dụng số định danh cá nhân thay cho mã số thuế; luật hoá quy định về trách nhiệm cung cấp thông tin của các sàn giao dịch TMĐT. Hiện nay chưa có quy định cụ thể về việc cơ quan quản lý căn cước trong việc cung cấp thông tin người nộp thuế, do vậy đã làm tăng thủ tục hành chính, chưa khai thác tối đa thông tin cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư phục vụ cho việc sử dụng số định danh cá nhân thay cho mã số thuế. Do đó, cần thiết phải bổ sung vào Khoản 2 Điều 98 trách nhiệm cung cấp thông tin đối với cơ quan quản lý căn cước. Đồng thời để quản lý hiệu quả hoạt động kinh doanh TMĐT cần bổ sung cơ chế thu thập thông tin từ các tổ chức cung cấp dịch vụ sàn TMĐT, dịch vụ logistic hỗ trợ TMĐT…

Thúy Nga