Hoàn thiện cơ chế, chính sách trong công tác đấu tranh chống buôn lậu

Công chức Hải quan cửa khẩu Mộc Bài- Tây Ninh làm thủ tục XNC cho du khách. Ảnh: M.Hùng

Số vụ buôn lậu tăng cao

Đánh giá của Cục Điều tra chống buôn lậu- Tổng cục Hải quan cho thấy, từ đầu năm đến nay, tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại diễn biến hết sức phức tạp trên cả tuyến đường bộ, đường biển và hàng không. Trong 4 tháng đầu năm, toàn ngành đã phát hiện, bắt giữ, xử lý tổng số 7.592 vụ việc vi phạm, trị giá hàng hóa ước tính trên 135 tỷ đồng. Trong đó, buôn lậu vận chuyển trái phép hàng hóa 289 vụ, trị giá trên 102 tỷ đồng; vi phạm hành chính 5.917 vụ, trị giá trên 32 tỷ đồng; ma túy 306 vụ; vi phạm sở hữu trí tuệ (SHTT) 6 vụ, trị giá 127 triệu đồng và các vi phạm khác 1.074 vụ, trị giá trên 1 tỷ đồng.

Từ đầu năm đến nay, tình trạng lợi dụng kẽ hở chính sách của loại hình tạm nhập tái xuất để buôn lậu hàng cấm, độc hại cho sức khỏe con người ngày càng tăng. Nhiều vụ buôn lậu trái phép động vật hoang dã với số lượng lớn được lực lượng chức năng phát hiện bắt giữ đều sử dụng thủ đoạn này. Cụ thể, Hải quan Hải phòng đã phát hiện nhiều vụ việc vi phạm, trong đó có vụ nhập lậu 182 tấn thực phẩm đông lạnh không đảm bảo chất lượng thông qua loại hình tạm nhập, tái xuất. Hải quan cửa khẩu Móng Cái (Quảng Ninh) cũng đă bắt giữ 6.038 kg vỏ ngọc trai; 90 kg vảy tê tê, 55 kg san hô đen… Bên cạnh đó, tình trạng buôn lậu trên tuyến hàng không từ đầu năm đến nay cũng khá phức tạp với những mặt hàng trọng điểm: máy quay phim, máy tính xách tay…

Tại các Chi cục Hải quan cửa khẩu quản lý khu vực cảng Hải Phòng, Quảng Ninh, Đồng Nai, Bình Dương… thường xuyên phát hiện vi phạm của doanh nghiệp gia công, sản xuất hàng xuất khẩu, lắp ráp. Thủ đoạn chủ yếu là lợi dụng hình thức chuyển cửa khẩu, khai báo sai số lượng, tên hàng, mã số thuế để trốn thuế, gian lận thương mại. Tinh vi hơn chúng còn làm giả hồ sơ, chứng từ móc nối với các đối tác nước ngoài hạ giá hàng hóa nhằm gian lận thuế.

Theo báo cáo Tổng cục Hải quan, trung bình hàng năm có khoảng 10.000 mẫu được phân tích, phân loại, trong đó mẫu khai đúng 47%, sai khoảng 53%, giảm thuế là 7,4%. Nhiều trường hợp khai báo hàng hóa thiết bị đồng bộ nhưng thực tế hàng hóa không thỏa mãn các quy định đưa ra. Một số trường hợp khai báo hàng hóa linh kiện rời nhưng thực tế nhập khẩu đầy đủ linh kiện tách rời thành nhiều chuyến ở các cửa khẩu, do nhiều đơn vị khác nhau nhập khẩu để tránh bị phân loại theo nguyên chiếc.

Từng bước hoàn thiện cơ chế, chính sách

Theo các cục hải quan địa phương, hiện nay nhiều đối tượng buôn lậu lợi dụng hình thức tạm nhập, tái xuất để thẩm lậu hàng vào nội địa. Chúng thường sử dụng thủ đoạn: kê khai hàng thuộc đối tượng được ưu tiên thuế, hàng hóa đơn giản để xếp vào luồng Xanh. Bởi theo nguyên tắc tự động phân luồng, luồng Xanh sẽ thuộc đối tượng được miễn kiểm, ưu tiên cho thông quan.

Trong khi đó, tại bản kê khai hàng hóa sơ bộ của doanh nghiệp không thể hiện là hàng tạm nhập, tái xuất và cơ quan Hải quan chỉ biết rõ khi doanh nghiệp mở tờ khai. Vô hình chung, cách làm đó đã khiến các ngành chức năng khó chủ động trong việc bố trí lực lượng kiểm tra, kiểm soát. Ngoài ra, tại các cảng hiện nay không có địa điểm để bố trí phân định rõ hàng hóa chờ nhập, chờ xuất, cũng dẫn tới việc giám sát, kiểm soát hàng gặp nhiều khó khăn.

Một lý do nữa cũng được nhiều cục hải quan địa phương đề cập đến chính là phương thức thủ đoạn của đối tượng buôn lậu, gian lận ngày càng tinh vi với trang thiết bị hiện đại. Trong khi đó, trang thiết bị của lực lượng chức năng thực sự chưa đáp ứng được yêu cầu đề ra. Công tác nắm thông tin quản lý các loại đối tượng trên khu vực cửa khẩu còn nhiều khó khăn do hầu hết hoạt động của chúng đều dưới mắt xích được nối dài từ tỉnh này đến tỉnh khác, gây nhiều khó khăn cho công tác phối hợp.

Trước thực trạng này, ngành Hải quan sẽ tiến hành rà soát, kiểm tra lại các quy định, quy trình, nghiệp vụ kiểm soát liên quan đến vấn đề hàng tạm nhập - tái xuất tại NĐ154/2005/NĐ-CP ngày 15-12-2005; Thông tư 194/2010/TT-BTC ngày 6-12-2010 về việc hướng dẫn thủ tục hải quan, quản lý thuế đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu.

Cục Điều tra chống buôn lậu đã hoàn chỉnh dự thảo Quy chế làm việc của lực lượng kiểm soát Hải quan. Theo đó, nâng cao hiệu quả công tác quản lý, đảm bảo thống nhất kiểm soát hải quan từ khâu phát hiện, ngăn chặn đến điều tra, xử lý.

Thời gian qua, Hải quan địa phương khu vực miền Bắc, miền Trung và miền Nam đã tiến hành tổng kết 10 năm thực hiện Quy chế phối hợp giữa Hải quan và Bộ đội Biên phòng trong công tác đấu tranh phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại. Qua tổng kết, để nâng cao hiệu quả trong thời gian tới, cấp bộ chỉ huy Biên phòng tỉnh và cấp cục Hải quan tăng cường công tác kiểm tra đôn đốc đơn vị thuộc quyền thực hiện công tác phối hợp. Cấp đồn, trạm biên phòng và cấp chi cục hải quan cần tổ chức giao ban, trao đổi thông tin thường xuyên hơn để rút kinh nghiệm. Hàng năm điều chỉnh, bổ sung tình hình xây dựng kế hoạch phối hợp theo từng chuyên án, vụ án trong đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới.

Lực lượng kiểm soát hải quan sẽ tiến hành xây dựng kế hoạch, phương án đấu tranh có trọng điểm tập trung vào các chuyên đề nổi cộm liên quan đến buôn lậu thuốc lá, chống gian lận thuế qua mã giá, hàng tạm nhập - tái xuất có nghi vấn gian lận. Bên cạnh đó, ngành Hải quan tiến hành điều tra cơ bản về các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài vào Việt Nam có tham gia hoạt động xuất nhập khẩu./.

Hải Yến