Gian lận qua khai báo thủ tục hải quan điện tử diễn biến phức tạp

DN khai báo NK sản phẩm cá đông lạnh các loại. Tuy nhiên khi kiểm tra cơ quan Hải quan phát hiện 6,2 tấn Tê tê và 1,2 tấn Tắc Kè được giấu lẫn trong container.

Xuất hiện nhiều thủ đoạn vi phạm mới

Theo thống kê của Tổng cục Hải quan, tính từ 1-10-2009 đến 31-8-2013, toàn ngành Hải quan đã phát hiện, bắt giữ 7.051 vụ vi phạm, trị giá hàng vi phạm ước tính gần 453 tỉ đồng. Trong quá trình đấu tranh đã phát hiện nhiều vụ vi phạm, tập trung chủ yếu là gian lận qua khai báo về số lượng, chủng loại, trị giá, mã số, thuế suất hàng hóa, gian lận qua hồ sơ, chứng từ ngoại thương, làm giả chứng từ trong bộ hồ sơ hải quan... đang có chiều hướng gia tăng.

Nổi lên là tình trạng DN lợi dụng hệ thống thông quan điện tử tự động tiếp nhận, kiểm tra, đăng kí, phân luồng tờ khai hải quan điện tử để vi phạm. Cụ thể, tại thời điểm khai báo và truyền nhận dữ liệu đến cơ quan hải quan, DN có thể lợi dụng để gian lận như khai báo sai tên hàng, mã số hàng hóa và thuế suất hoặc khai tên hàng hóa nằm ngoài danh mục rủi ro, quản lí chuyên ngành đối với các lô hàng để được hệ thống phân vào luồng Xanh để XK hoặc NK hàng lậu.

Trong trường hợp, nếu tờ khai được hệ thống phân vào luồng Đỏ thì DN khai báo sửa chữa, bổ sung thông tin hồ sơ hải quan cho đúng với thực tế hàng hóa. Đối với những lô hàng XK gồm nhiều container, DN thường lợi dụng quy trình TTHQĐT áp dụng phân luồng theo tờ khai và thông báo cho DN biết hàng hóa thuộc luồng nào ngay khi khai, để tách mỗi container ra thành một tờ khai khác nhau. Nếu tờ khai nào bị kiểm tra thì DN sẽ xuất trình hàng hóa đúng như khai báo.

Ngoài ra, lợi dụng quy định hiện hành đối với tờ khai XK do không quy định ghi số hiệu container nên DN lợi dụng mở nhiều tờ khai cùng lúc. Khi tờ khai XK được miễn kiểm tra thực tế hàng hóa, DN có thể ghép các container có chứa hàng lậu vào một trong các tờ khai đã mở.

Đặc biệt, lợi dụng quy trình TTHQĐT, với tờ khai được phân luồng Xanh, DN không phải xuất trình hồ sơ (không phải nộp hoặc xuất trình bộ chứng từ) sau khi khai báo làm thủ tục hải quan để thực hiện hành vi xuất khống hàng hóa để hoàn thuế GTGT hoặc khai báo từ mặt hàng có thuế thành mặt hàng không có thuế, khai báo tên hàng không rõ ràng, chưa đủ cơ sở áp mã số thuế.

Ngoài ra, hiện nay tình trạng DN từ chối nhận hàng, đề nghị cho tái xuất hàng hóa khi bị phát hiện có dấu hiệu vi phạm cũng đang diễn ra phức tạp. Hàng hóa thường được DN tập kết tại một số nước lân cận, sau đó khai báo hàng hóa để được phân vào luồng Xanh để đưa hàng về, nếu hàng hóa được phân vào luồng Đỏ thì xin hủy tờ khai hải quan do quá thời hạn hoặc xin khai báo bổ sung, điều chỉnh...

Từng bước hoàn thiện hệ thống TTHQĐT

Theo Tổng cục Hải quan, một trong những nguyên nhân khiến DN có thể lợi dụng kẽ hở là do hiện nay điều kiện cơ sở hạ tầng, trang thiết bị kĩ thuật dù đã được ưu tiên tối đa, song so với sự phát triển của công nghệ hiện nay vẫn chưa đáp ứng tốt.

Trang thiết bị kĩ thuật giám sát, quản lí hàng hóa lưu trong kho, bãi còn hạn chế, dẫn đến việc quản lí hàng hóa tồn đọng tại cửa khẩu cảng biển có nhiều khó khăn. Trang thiết bị phục vụ công tác giám sát còn thiếu, chưa đồng bộ hoặc chưa đáp ứng được yêu cầu hiện đại hóa TTHQĐT nên DN lợi dụng làm hồ sơ hải quan giả đưa hàng hóa chưa làm thủ tục ra ngoài khu vực giám sát để buôn lậu, trốn thuế.

Một nguyên nhân khác là do, hiện nay một số thông tư, văn bản ban hành có nội dung chỉ dẫn thực hiện chưa rõ, còn chồng chéo, thậm chí mâu thuẫn lẫn nhau, gây khó khăn cho cơ quan Hải quan cũng như các cá nhân, tổ chức tham gia hoạt động XNK, ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thống xử lí dữ liệu trong việc phân luồng hoặc phải dừng chuyển luồng để xử lí.

Một số quy định hiện chưa phù hợp với thực tế, dễ bị lợi dụng như tại Điểm a, Khoản 1, Điều 10 Thông tư 196/2012/TT-BTC: “sửa chữa tờ khai, khai bổ sung hồ sơ hải quan trước thời điểm kiểm tra thực tế hàng hóa hoặc trước khi quyết định miễn kiểm tra thực tế hàng hóa theo quy định tại điểm a, Khoản 2 Điều 34 Luật Quản lý thuế”, lại không quy định ai là người cho phép khai bổ sung và phải chịu trách nhiệm đối với quyết định của mình. Quy định việc hủy tờ khai hải quan điện tử tại Điều 11 Thông tư 196/2012/TT-BTC còn thiếu chặt chẽ.

Để đảm bảo vận hành thông suốt hệ thống TTHQĐT, tiến tới triển khai đồng bộ hệ thống VNACCS/VCIS vào năm 2014, đồng thời đảm bảo giám sát được hoạt động XNK, góp phần giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, ngành Hải quan đang từng bước thực hiện đồng bộ các giải pháp, hoàn thiện hệ thống cơ sở pháp lí, làm tốt công tác giám sát quản lí về hải quan, Quản lý rủi ro (QLRR), thanh tra, Kiểm tra sau thông quan (KTSTQ), Điều tra chống buôn lậu cho đến từng bước nâng cấp, đầu tư đồng bộ hệ thống cơ sở hạ tầng, đào tạo nguồn nhân lực...

Song song với các giải pháp trên, hiện ngành Hải quan đã chỉ đạo Hải quan các cấp tăng cường công tác kiểm soát hải quan nhằm phát hiện, ngăn chặn các hành vi vi phạm thông qua thực hiện TTHQĐT . Trong đó, tập trung nâng cao năng lực của đội ngũ chuyên trách thu thập, phân tích thông tin nghiệp vụ, tích cực cung cấp thông tin tham mưu cho lãnh đạo các cấp chỉ đạo nghiệp vụ, cảnh báo tình hình, phương thức, thủ đoạn buôn lậu.

Tăng cường trao đổi thông tin với các cơ quan hữu quan, hiệp hội ngành nghề, DN... Thường xuyên điều tra nghiên cứu nắm tình hình tại tất cả các địa bàn, đảm bảo cập nhật thông tin nghiệp vụ, cung cấp thông tin phục vụ QLRR, KTSTQ... Chủ động xây dựng kế hoạch đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại phù hợp với tình hình thực tế tại đơn vị.

Thịnh Hưng