Doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ còn “yếu thế” trong chuỗi cung ứng

Ông Nguyễn Quốc Cường, Giám đốc Công ty Cổ phần Hanel Xốp Nhựa (Hanel Plastics): Phải đổi mới công nghệ, sản xuất sản phẩm có hàm lượng giá trị gia tăng cao

Năm 2023 có nhiều khó khăn, chiến lược của chúng tôi là cố gắng giữ ổn định, tập trung tập huấn cho công nhân, chuẩn bị hệ thống để sẵn sàng đón đầu cơ hội sau khi qua giai đoạn suy thoái, chấp nhận lợi nhuận mỏng nhưng dòng tiền phải ổn định. Chúng tôi cũng đang cân đối để giữ công nhân, người lao động, đào tạo và nghiên cứu những phương án chuyển đổi trong quá trình sản xuất.

Ngoài ra, trước sự chuyển dịch của các chuỗi cung ứng, nhiều doanh nghiệp sẽ chuyển sang nước thứ ba để có nhân công rẻ, vì vậy doanh nghiệp Việt phải đổi mới công nghệ, sản xuất ra các sản phẩm có hàm lượng giá trị gia tăng cao chứ không chỉ đơn thuần là gia công lại. Doanh nghiệp phải xác định trước và chấp nhận những thách thức đấy.

Ông Nguyễn Vân, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp ngành công nghiệp hỗ trợ Thành phố Hà Nội (HANSIBA): Đồng hành cùng doanh nghiệp chuyển đổi

Thời gian vừa qua, Việt Nam là một điểm sáng thu hút đầu tư, có rất nhiều cơ hội mà trong đó doanh nghiệp ngành công nghiệp hỗ trợ Hà Nội đang được thụ hưởng. HANSIBA đã nỗ lực hợp tác với các doanh nghiệp, các tổ chức kinh tế đến từ Nhật Bản, Hàn Quốc, châu Âu, Hoa Kỳ, Trung Quốc hình thành nên những tổ hợp sản xuất trên địa bàn Thủ đô.

Tuy nhiên, đồng hành với sự hỗ trợ của các cơ quan nhà nước, các doanh nghiệp cũng phải “tự thân”, nâng cao năng lực tốt hơn, sản phẩm sảm xuất ra phải đáp ứng được tiêu chuẩn của nhà cung cấp cho các doanh nghiệp đặt hàng.

Thời gian vừa qua, HANSIBA cũng đồng hành với các doanh nghiệp và các tổ chức kinh tế đến từ Nhật Bản, Hàn Quốc thành lập những công ty liên doanh tư vấn phát triển công nghiệp hỗ trợ để chia sẻ kinh nghiệm tham gia vào chuỗi giá trị của các tập đoàn lớn trên thế giới, rút ngắn khoảng cách đào tạo, hướng đến việc đạt được các chứng chỉ toàn cầu. Qua đó các doanh nghiệp tạo được sức mạnh và năng lực cạnh tranh nhất định để vươn ra thị trường thế giới, xuất khẩu các sản phẩm linh phụ kiện sản xuất tại Hà Nội và Việt Nam.

Giá thành làm giảm sức cạnh tranh của sản phẩm công nghiệp hỗ trợ

Trả lời phỏng vấn Tạp chí Hải quan, bà Trương Thị Chí Bình (ảnh), Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam đã có những chia sẻ về giải pháp tháo “điểm nghẽn” cho ngành công nghiệp hỗ trợ.

Bà có thể cho biết, công nghiệp hỗ trợ đang có những thuận lợi và khó khăn gì?

Thị trường thế giới suy giảm tác động rất nhiều đến ngành công nghiệp hỗ trợ, không chỉ doanh nghiệp trong nước mà doanh nghiệp FDI cũng suy giảm đơn hàng. Nhiều thì từ 30 đến 40%, ít 10%. Sự suy giảm này không chỉ do suy thoái kinh tế toàn cầu mà còn đến từ việc sau dịch, năm 2022 đơn hàng tăng lên rất nhiều, năm 2023 tiêu thụ khó khăn nên tồn kho cao.

Thị trường, khách hàng cũ khó khăn nhưng lại mở ra cơ hội thị trường mới. Khách hàng mới đi tìm nhà cung cấp tại Việt Nam rất nhiều, chỉ là chúng ta có đáp ứng được hay không mà thôi. Đối với những công ty có năng lực, hệ thống quản trị tốt, tiêu chuẩn quốc tế và giá cả cạnh tranh, doanh thu sẽ tăng lên.

Khó khăn lớn nhất của doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt Nam vẫn là không đáp ứng được yêu cầu của chuỗi cung ứng hoàn toàn cầu; yêu cầu liên quan đến chất lượng, đến giá thành, đến quy mô sản xuất, đặc biệt là giá thành của chúng ta cao. Thứ nữa là không sản xuất được những cụm linh kiện, những sản phẩm hoàn chỉnh mà hầu hết sản xuất linh kiện rời. Để sản xuất được cụm linh kiện doanh nghiệp sẽ phải đầu tư nhiều hơn, hệ sinh thái để đáp ứng yêu cầu đó sẽ phải tốt hơn.

Những yếu tố nào khiến cho giá thành các sản phẩm công nghiệp hỗ trợ của chúng ta đang cao so với các doanh nghiệp hỗ trợ khác, thưa bà?

Thực ra chúng ta cạnh tranh chủ yếu là với Trung Quốc, với các nước trong khu vực ASEAN hoặc Ấn Độ. Đầu tiên về nguyên vật liệu chúng ta không chủ động bằng họ. Có rất nhiều nguyên vật liệu cả thế giới đều phải nhập từ một nguồn nào đó, nhưng các nước khác có nền chế tạo mạnh hơn, sản lượng lớn hơn nên giá của họ rẻ hơn.

Liên quan đến khấu hao, nhiều doanh nghiệp sản xuất nhiều năm nên máy móc đã khấu hao xong, còn doanh nghiệp Việt Nam hầu hết là trẻ nên chi phí khấu hao vẫn lớn. Liên quan đến hệ thống quản trị sản xuất, doanh nghiệp trong nước chưa tối ưu hóa nên phần chi phí đội lên cao hơn so với những doanh nghiệp nước ngoài có kinh nghiệm lâu năm.

Về đầu tư, vấn đề lãi vay ngân hàng là một điển hình làm cho chi phí của doanh nghiệp Việt Nam rất cao. Mặc dù Chính phủ đã có những chỉ đạo, những chủ trương về việc bù lãi suất vay cho doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ trong ngành chế tạo song vẫn chưa đi vào thực tế. Nếu như lãi suất vay của ngân hàng, bù được khoảng từ 4-5% thì tôi tin là doanh nghiệp Việt Nam có thể cạnh tranh rất là tốt với các doanh nghiệp khác ở ở trên toàn cầu.

Một số doanh nghiệp vẫn tận dụng được cơ hội trong bối cảnh hiện nay, trong khi đó nhiều doanh nghiệp lại không, đó có phải do nguyên nhân thiếu liên kết, thưa bà?

Điều đó chưa thực sự đúng, doanh nghiệp đã rất nỗ lực để liên kết với nhau nhưng không thể bởi năng lực không đủ. Tại sao có những doanh nghiệp làm được đơn hàng nhưng có doanh nghiệp không? Bởi vì có những doanh nghiệp đã theo đuổi hệ thống quản trị quyết liệt, những tiêu chuẩn quốc tế với chi phí rất cao. Họ đã bỏ tiền để đầu tư thì bây giờ sẽ được nhận lại thành quả.

Hiệp hội đã có những nhóm thực hiện các dự án để làm cụm linh kiện hoàn chỉnh nhưng chúng ta thiếu rất nhiều linh kiện trong các hệ sinh thái để hoàn thành cụm với giá thành đáp ứng được yêu cầu của người mua. Rất nhiều linh kiện phải nhập từ nước ngoài và như thế chi phí cao, bị phụ thuộc vào nước ngoài. Trong khi đó để doanh nghiệp Việt Nam có thể phát triển được những phần linh kiện đó thì đòi hỏi thời gian.

Một mảng mà chúng ta rất yếu liên quan đến điện và điện tử, phần vì hàm lượng công nghệ cao và phần là các công ty FDI hay nắm giữ nên các doanh nghiệp trong nước ít đầu tư vào. Ngay cả chuyện đầu tư mới, những công ty khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ dù rất ít thì hầu hết vẫn là trong lĩnh vực cơ khí, còn khu vực điện và điện tử là hầu như không có. Đến nay những doanh nghiệp điện, điện tử Việt Nam đáp ứng được yêu cầu của chuỗi cung ứng toàn cầu chưa được 10 doanh nghiệp.

Trong bối cảnh hiện nay, Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ có kiến nghị gì để doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ có thể đảm bảo được đầu ra cho sản phẩm?

Vấn đề cốt lõi nhất là làm thế nào để doanh nghiệp cắt giảm được chi phí sản xuất. Nếu như doanh nghiệp có thể cắt giảm chi phí sản xuất thì chắc chắn năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp sẽ tiến bộ vượt bậc. Hiện nay doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt Nam về chất lượng hầu hết đã đáp ứng được yêu cầu của khách hàng rồi. Muốn cắt giảm được chi phí sản xuất thì đầu tiên là phải bù lãi suất vay ngân hàng. Có như thế doanh nghiệp mới có vốn đầu tư máy móc, thiết bị, vật tư, nguồn lực, kể cả những hệ thống quản trị hay tiêu chuẩn quốc tế. Hiện nay dù Ngân hàng Nhà nước rất cố gắng để để giảm lãi suất thì vẫn rất cao so với việc sản xuất kinh doanh. Bởi biên lợi nhuận của ngành sản xuất chế tạo rất là thấp, nhất là ngành cơ khí.

Thứ hai phải giảm tất cả các chi phí liên quan đến đến doanh nghiệp. Những chương trình hỗ trợ của Chính phủ phải được đánh giá hàng năm, xem hiệu quả đến đâu và cần phải thay đổi như thế nào.

Việc tiếp cận với thị trường quốc tế cũng vậy. Trung Quốc hay Ấn Độ có những hội chợ quốc tế có sự tham gia của hàng trăm doanh nghiệp và được miễn phí gian hàng. Trong khi doanh nghiệp Việt Nam thì không có những chương trình như thế, hoặc nếu có thì phải có những đơn vị đứng ra để tổ chức, chẳng hạn như hiệp hội, thủ tục rất phức tạp và sự hỗ trợ cũng hạn hẹp.

Xin cảm ơn bà!

Ngọc Linh (thực hiện)