Doanh nghiệp chịu sức ép lớn khi tham gia chuỗi giá trị toàn cầu
![]() |
Khả năng hội nhập vào nền kinh tế toàn cầu của khu vực kinh tế tư nhân trong nước chưa cao. Ảnh: ST |
Tỷ lệ tham gia chuỗi còn thấp
Theo Ngân hàng Thế giới, các chuỗi giá trị toàn cầu tạo ra khoảng 50-60% tổng giá trị gia tăng của Việt Nam. Hiện quy mô thương mại của Việt Nam tương tương hơn 200% GDP; tuy vậy, phần nhiều hoạt động kinh tế này lại phụ thuộc vào các DN đầu tư nước ngoài (FDI). Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, năm 2018, khu vực FDI chiếm khoảng 80% hoạt động sản xuất xuất khẩu và 72% tổng kim ngạch xuất khẩu quốc gia, ngày càng đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế. Trong khi đó, theo Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), rất ít DN tư nhân trong nước tham gia các chuỗi giá trị toàn cầu, hoặc chỉ ở phạm vi là nhà cung cấp hàng hóa, dịch vụ cho các DN FDI đang hoạt động tại Việt Nam, hay dưới hình thức xuất khẩu cho bên thứ ba là các DN tham gia chuỗi giá trị toàn cầu. Hiện chỉ có 21% DN vừa và nhỏ của Việt Nam tham gia chuỗi giá trị toàn cầu, thấp hơn nhiều so với tỉ lệ 46% tại các nước thành viên ASEAN.
Bên cạnh số lượng ít, chất lượng của việc tham gia vào các chuỗi giá trị cũng đang chịu sự cạnh tranh của các DN FDI. Kết quả điều tra chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) 2018 do VCCI phối hợp thực hiện cho thấy, hoạt động của các DN FDI tiếp tục có xu hướng nhỏ đi, cả về vốn chủ sở hữu và quy mô lao động. Báo cáo PCI 2018 cho biết, số DN tham gia điều tra có sử dụng 1.000 lao động trở lên giảm từ 6,4% (năm 2017) xuống còn 4% (năm 2018). Sự thu hẹp quy mô lao động của các DN FDI song hành với sự sụt giảm tương ứng về quy mô vốn. So với năm 2017, năm 2018 chứng kiến sự gia tăng tỷ lệ DN nằm trong các nhóm quy mô nhỏ; chỉ có 3,9% số DN được hỏi cho biết có vốn chủ sở hữu trên 500 tỷ đồng, trong khi năm ngoái tỷ lệ này là 5,9%.
Không những thế, nghiên cứu của GS.TS. Edmund Malesky, Đại học Duke, Mỹ cho hay, các DN FDI tại Việt Nam thường hoạt động theo chiến lược “Trung Quốc + 1” (nghĩa là, các DN nước ngoài khi đầu tư vào Trung Quốc sẽ mở rộng, đặt chi nhánh hoặc cơ sở sản xuất sang các nước châu Á khác như: Thái Lan, Việt Nam, Indonesia hoặc Myanmar...). Vì thế, một số chuyên gia đã cảnh báo, nhiều DN FDI nhỏ vào Việt Nam chỉ để làm vệ tinh – nhà cung cấp cho các dự án FDI lớn hơn. Những DN FDI như vậy có thể lấn át các nhà cung cấp trong nước, cản trở khu vực tư nhân nội địa hòa nhập vào chuỗi giá trị toàn cầu và hưởng lợi từ sự lan tỏa của công nghệ và quản trị. Thực tế là vấn đề trên đã được đưa ra cảnh báo từ sớm, khiến Bộ Kế hoạch và Đầu tư từng tính đến việc sẽ quy định về mức vốn đầu tư tối thiểu đối với các dự án FDI như một biện pháp để giải quyết vấn đề trên.
Rủi ro tranh chấp
Nói về trở ngại của DN Việt Nam khi tham gia chuỗi giá trị toàn cầu, ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế, VCCI cho biết, nguyên nhân không chỉ đến từ trình độ lao động, chất lượng quản trị, nguồn lực tài chính mà còn do hệ thống giải quyết tranh chấp còn hạn chế. Bởi một DN chỉ quen cách làm truyền thống, giải quyết hợp đồng dựa trên quen biết, phân xử phi chính thức thì sẽ rất khó làm việc với DN nước ngoài; do các đối tác nước ngoài luôn lo ngại về rủi ro pháp lý.
Cũng về vấn đề này, theo ông Mạc Quốc Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội DN nhỏ và vừa TP.Hà Nội, trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu sâu rộng hiện nay, mức độ quan trọng của lòng tin và giao kết hợp đồng ngày càng gia tăng. Các cơ hội làm ăn kinh doanh với DN và nhà đầu tư nước ngoài tăng lên, song mỗi giao dịch đều tiềm tàng rủi ro tranh chấp cho các bên. Trung tâm trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) cho biết, trong 25 năm qua, khoảng 23,3% số vụ tranh chấp được giải quyết qua VIAC có các bên là DN FDI, 36,6% số vụ tranh chấp có yếu tố nước ngoài. Trong số các tranh chấp có các bên là DN FDI, 32% thuộc lĩnh vực mua bán hàng hóa, 25% thuộc lĩnh vực xây dựng, 20% thuộc lĩnh vực cho thuê, 16% thuộc lĩnh vực dịch vụ… Tranh chấp trong nhiều trường hợp thường là do hàng hóa giao trễ hoặc bị hư hỏng,thanh toán không đúng hạn, dịch vụ không đạt chất lượng yêu cầu…
Tuy nhiên, không ít DN cho rằng, việc đảm bảo thực thi hợp đồng là tốn kém và thiếu chắc chắn tại Việt Nam. Theo Báo cáo thường niên Doing Business của Ngân hàng Thế giới, giải quyết một tranh chấp về thực hiện hợp đồng tại Tòa án TP.HCM mất khoảng 400 ngày, khiến DN tốn kém khoảng 29% trị giá hợp đồng. Do những e ngại này, các DN có xu hướng tìm kiếm một số phương thức khác để giải quyết tranh chấp.
Tuy vậy, các cam kết giải quyết tranh chấp thông qua tham gia các hiệp định thương mại quốc tế sẽ là chưa đủ để khắc phục tình trạng năng lực tham gia chuỗi giá trị toàn cầu còn hạn chế của khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam. Do đó, điều cần thiết là Việt Nam phải thiết lập được một chính sách toàn diện, trong đó coi cơ chế giải quyết tranh chấp là một trụ cột trong chuỗi những giải pháp bao gồm nâng cao chất lượng cơ sở hạ tầng, nguồn nhân lực, cải cách hệ thống pháp luật và chất lượng điều hành trong nước.
Tin liên quan

Hải quan Phú Mỹ: Lấy doanh nghiệp làm trọng tâm cải cách, hỗ trợ
14:38 | 03/06/2025 Hải quan

Chính sách thuế đối với hoạt động chuyển nhượng bất động sản
11:11 | 03/06/2025 Chính sách thuế, hải quan

Động lực lớn cho các nhà đầu tư nhà ở xã hội
08:41 | 03/06/2025 Doanh nghiệp - Thương hiệu

Thaifex 2025: Sữa Việt khẳng định vị thế ở sân chơi châu lục
21:04 | 02/06/2025 Doanh nghiệp - Thương hiệu

VnExpress Marathon Hạ Long: khuyến khích lối sống năng động lành mạnh trong cộng đồng
20:44 | 02/06/2025 Doanh nghiệp - Thương hiệu

Vedan Việt Nam hưởng ứng “Tuần lễ Đồng Nai xanh”
16:17 | 02/06/2025 Doanh nghiệp - Thương hiệu

Thị trường văn phòng gia tăng nhu cầu và nguồn cung chất lượng cao
16:01 | 02/06/2025 Nhịp sống thị trường

Nhà hàng vi cá bào ngư “Đáng tiền nhất” quận 1
11:06 | 02/06/2025 Doanh nghiệp - Thương hiệu

Doanh nghiệp tư nhân có thể làm chủ các công trình trọng điểm quốc gia
14:06 | 01/06/2025 Doanh nghiệp - Thương hiệu

Đưa vào khai thác tuyến vận tải nội địa Cần Thơ – Cái Mép, rút ngắn 70% thời gian
21:30 | 31/05/2025 Nhịp sống thị trường

Công nghệ Việt nhận diện chữ viết tay: Bước tiến dài từ phòng lab đến thực tiễn số hoá
12:13 | 31/05/2025 Thị trường - Doanh nghiệp

Các ngân hàng cần bứt phá chuyển đổi số để gần dân, sát thị trường
11:17 | 31/05/2025 Thị trường - Doanh nghiệp

Nên có cơ chế "luồng xanh" cho doanh nghiệp đầu tư nhà ở xã hội
08:50 | 31/05/2025 Nhịp sống thị trường

Hà Nội: Thị trường nhà ở xã hội sắp đón hơn 3.300 căn hộ
08:41 | 31/05/2025 Nhịp sống thị trường

Thực hiện ESG - Cơ hội tiếp cận nguồn vốn xanh cho doanh nghiệp
21:24 | 30/05/2025 Nhịp sống thị trường

Khởi động cuộc thi Samsung Solve for Tomorrow 2025 tại miền Nam
17:15 | 30/05/2025 Thị trường - Doanh nghiệp
Vấn đề Bạn quan tâm
Tin mới

Tăng thuế thuốc lá là chính sách vì sức khoẻ và nền kinh tế

Hải quan khu vực IV sớm ổn định tổ chức, thông quan lượng hàng hóa hơn 38 tỷ USD

Lạng Sơn: Xe nông sản tấp nập đổ về các cửa khẩu

Tích cực vận động hộ kinh doanh kê khai thuế tự nguyện

Cảnh báo mối nguy rò rỉ dữ liệu từ thương mại điện tử

(INFOGRAPHICS): Từ 1/6/2025, trốn thuế sẽ bị ngừng sử dụng hóa đơn điện tử
11:01 | 03/06/2025 Infographics

LONGFORM: Bỏ thuế khoán- Đảm bảo tính minh bạch và bình đẳng trong thực hiện nghĩa vụ thuế
14:02 | 26/05/2025 Megastory/Longform

(INFOGRAPHICS): Cơ chế thuế dành cho doanh nghiệp, hộ, cá nhân kinh doanh theo Nghị quyết số 198/QH15
16:15 | 20/05/2025 Infographics

(INFOGRAPHICS) Các trường hợp bắt buộc phải sử dụng hóa đơn khởi tạo từ máy tính tiền
11:11 | 20/05/2025 Infographics

(INFOGRAPHICS): Cải cách thuế đối với hộ kinh doanh theo Nghị quyết 68-NQ/TW
09:56 | 18/05/2025 Infographics

Hải quan khu vực IV sớm ổn định tổ chức, thông quan lượng hàng hóa hơn 38 tỷ USD

Tích cực vận động hộ kinh doanh kê khai thuế tự nguyện

Hải quan Phú Mỹ: Lấy doanh nghiệp làm trọng tâm cải cách, hỗ trợ

“Điểm danh” doanh nghiệp Hải Dương tích cực nộp tiền sử dụng đất, tiền thuê đất

Hải quan cửa khẩu quốc tế Móng Cái thi đua đổi mới sáng tạo, ứng dụng trí tuệ nhân tạo

Đề xuất Bộ trưởng Bộ Tài chính quy định chi tiết các hồ sơ, chứng từ không phải nộp

Lạng Sơn: Xe nông sản tấp nập đổ về các cửa khẩu

Xuất khẩu gạo tăng lượng, giảm giá trị: cảnh báo từ diễn biến thị trường

Việt Nam- Hoa Kỳ ký loạt thỏa thuận xuất nhập khẩu hàng hóa

Việt Nam không được loại trừ thuế tự vệ với hóa chất Ethyl Acetate tại Thổ Nhĩ Kỳ

Thuế quan, rủi ro thương mại khiến xuất khẩu thủy sản tăng chậm

Hồng Kông (Trung Quốc) vẫn là thị trường xuất khẩu thịt lớn nhất của Việt Nam

Cảnh báo 6 trường hợp nợ thuế quá hạn sẽ bị hoãn xuất cảnh

Tạm giữ 186 sản phẩm sữa bột trẻ em nhập lậu tại Nghệ An

Phát hiện cơ sở chế biến nước mắm và nước giặt từ chất tạo mùi

Cần Thơ: Liên tiếp phát hiện nhiều vụ giả mạo nhãn hiệu, xuất xứ hàng hóa

Công ty TNHH một thành viên dầu khí Hải Linh Tây Bắc nợ thuế khủng

Phát hiện hơn 5.000 lọ mỹ phẩm nhập lậu tại cơ sở thuộc Công ty dược mỹ phẩm Ngân Korea

Tăng thuế thuốc lá là chính sách vì sức khoẻ và nền kinh tế

Chính sách thuế đối với hoạt động chuyển nhượng bất động sản

Đơn giản hóa chế độ kế toán để hỗ trợ hộ kinh doanh chuyển đổi lên doanh nghiệp

Sửa Luật Hải quan hướng đến đột phá phát triển khoa học, đổi mới sáng tạo

Xác định thẩm quyền giải hồ sơ đề nghị miễn thuế theo Hiệp định thuế Việt Nam - Singapore
