Doanh nghiệp chịu sức ép lớn khi tham gia chuỗi giá trị toàn cầu
![]() |
Khả năng hội nhập vào nền kinh tế toàn cầu của khu vực kinh tế tư nhân trong nước chưa cao. Ảnh: ST |
Tỷ lệ tham gia chuỗi còn thấp
Theo Ngân hàng Thế giới, các chuỗi giá trị toàn cầu tạo ra khoảng 50-60% tổng giá trị gia tăng của Việt Nam. Hiện quy mô thương mại của Việt Nam tương tương hơn 200% GDP; tuy vậy, phần nhiều hoạt động kinh tế này lại phụ thuộc vào các DN đầu tư nước ngoài (FDI). Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, năm 2018, khu vực FDI chiếm khoảng 80% hoạt động sản xuất xuất khẩu và 72% tổng kim ngạch xuất khẩu quốc gia, ngày càng đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế. Trong khi đó, theo Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), rất ít DN tư nhân trong nước tham gia các chuỗi giá trị toàn cầu, hoặc chỉ ở phạm vi là nhà cung cấp hàng hóa, dịch vụ cho các DN FDI đang hoạt động tại Việt Nam, hay dưới hình thức xuất khẩu cho bên thứ ba là các DN tham gia chuỗi giá trị toàn cầu. Hiện chỉ có 21% DN vừa và nhỏ của Việt Nam tham gia chuỗi giá trị toàn cầu, thấp hơn nhiều so với tỉ lệ 46% tại các nước thành viên ASEAN.
Bên cạnh số lượng ít, chất lượng của việc tham gia vào các chuỗi giá trị cũng đang chịu sự cạnh tranh của các DN FDI. Kết quả điều tra chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) 2018 do VCCI phối hợp thực hiện cho thấy, hoạt động của các DN FDI tiếp tục có xu hướng nhỏ đi, cả về vốn chủ sở hữu và quy mô lao động. Báo cáo PCI 2018 cho biết, số DN tham gia điều tra có sử dụng 1.000 lao động trở lên giảm từ 6,4% (năm 2017) xuống còn 4% (năm 2018). Sự thu hẹp quy mô lao động của các DN FDI song hành với sự sụt giảm tương ứng về quy mô vốn. So với năm 2017, năm 2018 chứng kiến sự gia tăng tỷ lệ DN nằm trong các nhóm quy mô nhỏ; chỉ có 3,9% số DN được hỏi cho biết có vốn chủ sở hữu trên 500 tỷ đồng, trong khi năm ngoái tỷ lệ này là 5,9%.
Không những thế, nghiên cứu của GS.TS. Edmund Malesky, Đại học Duke, Mỹ cho hay, các DN FDI tại Việt Nam thường hoạt động theo chiến lược “Trung Quốc + 1” (nghĩa là, các DN nước ngoài khi đầu tư vào Trung Quốc sẽ mở rộng, đặt chi nhánh hoặc cơ sở sản xuất sang các nước châu Á khác như: Thái Lan, Việt Nam, Indonesia hoặc Myanmar...). Vì thế, một số chuyên gia đã cảnh báo, nhiều DN FDI nhỏ vào Việt Nam chỉ để làm vệ tinh – nhà cung cấp cho các dự án FDI lớn hơn. Những DN FDI như vậy có thể lấn át các nhà cung cấp trong nước, cản trở khu vực tư nhân nội địa hòa nhập vào chuỗi giá trị toàn cầu và hưởng lợi từ sự lan tỏa của công nghệ và quản trị. Thực tế là vấn đề trên đã được đưa ra cảnh báo từ sớm, khiến Bộ Kế hoạch và Đầu tư từng tính đến việc sẽ quy định về mức vốn đầu tư tối thiểu đối với các dự án FDI như một biện pháp để giải quyết vấn đề trên.
Rủi ro tranh chấp
Nói về trở ngại của DN Việt Nam khi tham gia chuỗi giá trị toàn cầu, ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế, VCCI cho biết, nguyên nhân không chỉ đến từ trình độ lao động, chất lượng quản trị, nguồn lực tài chính mà còn do hệ thống giải quyết tranh chấp còn hạn chế. Bởi một DN chỉ quen cách làm truyền thống, giải quyết hợp đồng dựa trên quen biết, phân xử phi chính thức thì sẽ rất khó làm việc với DN nước ngoài; do các đối tác nước ngoài luôn lo ngại về rủi ro pháp lý.
Cũng về vấn đề này, theo ông Mạc Quốc Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội DN nhỏ và vừa TP.Hà Nội, trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu sâu rộng hiện nay, mức độ quan trọng của lòng tin và giao kết hợp đồng ngày càng gia tăng. Các cơ hội làm ăn kinh doanh với DN và nhà đầu tư nước ngoài tăng lên, song mỗi giao dịch đều tiềm tàng rủi ro tranh chấp cho các bên. Trung tâm trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) cho biết, trong 25 năm qua, khoảng 23,3% số vụ tranh chấp được giải quyết qua VIAC có các bên là DN FDI, 36,6% số vụ tranh chấp có yếu tố nước ngoài. Trong số các tranh chấp có các bên là DN FDI, 32% thuộc lĩnh vực mua bán hàng hóa, 25% thuộc lĩnh vực xây dựng, 20% thuộc lĩnh vực cho thuê, 16% thuộc lĩnh vực dịch vụ… Tranh chấp trong nhiều trường hợp thường là do hàng hóa giao trễ hoặc bị hư hỏng,thanh toán không đúng hạn, dịch vụ không đạt chất lượng yêu cầu…
Tuy nhiên, không ít DN cho rằng, việc đảm bảo thực thi hợp đồng là tốn kém và thiếu chắc chắn tại Việt Nam. Theo Báo cáo thường niên Doing Business của Ngân hàng Thế giới, giải quyết một tranh chấp về thực hiện hợp đồng tại Tòa án TP.HCM mất khoảng 400 ngày, khiến DN tốn kém khoảng 29% trị giá hợp đồng. Do những e ngại này, các DN có xu hướng tìm kiếm một số phương thức khác để giải quyết tranh chấp.
Tuy vậy, các cam kết giải quyết tranh chấp thông qua tham gia các hiệp định thương mại quốc tế sẽ là chưa đủ để khắc phục tình trạng năng lực tham gia chuỗi giá trị toàn cầu còn hạn chế của khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam. Do đó, điều cần thiết là Việt Nam phải thiết lập được một chính sách toàn diện, trong đó coi cơ chế giải quyết tranh chấp là một trụ cột trong chuỗi những giải pháp bao gồm nâng cao chất lượng cơ sở hạ tầng, nguồn nhân lực, cải cách hệ thống pháp luật và chất lượng điều hành trong nước.
Tin liên quan

Hải quan cửa khẩu cảng Đình Vũ thông báo tìm chủ sở hữu hàng tồn đọng (tháng 7/2025)
16:15 | 18/07/2025 Thông báo

Doanh nghiệp, phương tiện vận tải hàng của Trung Quốc được hoạt động vào sâu lãnh thổ Việt Nam
07:43 | 18/07/2025 Chính sách thuế, hải quan

Hải quan Hòn Gai duy trì kết nối hỗ trợ doanh nghiệp
09:35 | 17/07/2025 Hải quan

Đột phá 6 HMO: Bước tiến dinh dưỡng của Vinamilk tại Diễn đàn dinh dưỡng lớn nhất châu Á
20:26 | 17/07/2025 Doanh nghiệp - Thương hiệu

Viettel "bắt tay" OPPO: Thúc đẩy phổ cập 5G và trải nghiệm AI tại Việt Nam
15:28 | 04/07/2025 Thị trường - Doanh nghiệp

Vietjet mở lối khám phá thung lũng Swan: Thiên đường cho kẻ mộng mơ và tín đồ ẩm thực
16:28 | 30/06/2025 Thị trường - Doanh nghiệp

Không có sự khác biệt nào giữa một tỷ phú với một bác tài Tuk tuk trong thế giới AI
14:19 | 26/06/2025 Thị trường - Doanh nghiệp

Binh đoàn 20 bàn giao công trình sửa chữa nhà đồng đội
17:26 | 25/06/2025 Thị trường - Doanh nghiệp

Top 10 công ty công nghệ uy tín năm 2025 sẵn sàng “vươn mình” cùng “bệ phóng” chính sách
16:32 | 22/06/2025 Thị trường - Doanh nghiệp

“Mở khóa” dinh dưỡng tự nhiên bằng công nghệ: Sữa Việt tạo tiếng vang tại sân chơi toàn cầu
10:28 | 21/06/2025 Thị trường - Doanh nghiệp

Vietjet đồng hành cùng người hâm mộ đến K-Star Spark 2025 tại Hà Nội
20:46 | 20/06/2025 Thị trường - Doanh nghiệp

Từ số hóa đến cá nhân hóa: Gen Y và Gen Z đang tái định hình thị trường bảo hiểm Việt Nam
20:47 | 13/06/2025 Thị trường - Doanh nghiệp

HDBank hợp tác BIDV triển khai nguồn vốn quốc tế thúc đẩy phát triển bền vững
11:20 | 13/06/2025 Thị trường - Doanh nghiệp

Thị trường bảo hiểm Việt Nam 2025: Tái thiết niềm tin, hướng tới phát triển bền vững
18:33 | 12/06/2025 Thị trường - Doanh nghiệp

Cần cơ chế “mở khóa” để nhà ở xã hội không bị đẩy lên cao
18:15 | 12/06/2025 Thị trường - Doanh nghiệp

Nhiều dự án khởi nghiệp xanh đã có sản phẩm xuất khẩu
14:29 | 12/06/2025 Thị trường - Doanh nghiệp
Vấn đề Bạn quan tâm
Tin mới

Thanh Hóa công khai danh sách 68 người nộp thuế bị cưỡng chế nợ thuế

Thủ tục thuế khi sắp xếp, sáp nhập, chấm dứt hoạt động theo chính quyền 2 cấp

Phú Thọ kiểm tra việc thực hiện thủ tục hành chính thuế tại các thuế cơ sở

Thuế tỉnh Điện Biên sẵn sàng hoạt động thông suốt theo bộ máy mới

Quy trình điện tử tiếp nhận, xử lý hồ sơ lệ phí trước bạ ô tô, xe máy chưa qua sử dụng

(INFOGRAPHICS): Thông tin nhân sự lãnh đạo và trưởng các đơn vị thuộc Cục Thuế
16:19 | 16/07/2025 Infographics

(INFORGRAPHICS): Ông Nguyễn Văn Hoàn làm Chi cục trưởng Chi cục Hải quan khu vực VI
07:00 | 18/07/2025 Infographics

(INFORGRAPHICS): Thông tin nhân sự lãnh đạo của Cục Hải quan
16:09 | 14/07/2025 Infographics

(INFOGRAPHICS): Kết quả nổi bật công tác thuế 6 tháng đầu năm 2025
13:30 | 14/07/2025 Infographics

(INFOGRAPHICS): Xuất khẩu 6 tháng đầu năm 2025 bứt phá ấn tượng
09:00 | 12/07/2025 Infographics

Phú Thọ kiểm tra việc thực hiện thủ tục hành chính thuế tại các thuế cơ sở

Thuế tỉnh Điện Biên sẵn sàng hoạt động thông suốt theo bộ máy mới

Quy trình điện tử tiếp nhận, xử lý hồ sơ lệ phí trước bạ ô tô, xe máy chưa qua sử dụng

Hải quan Cha Lo giải quyết lượng tờ khai tăng 28%

Thuế Hải Phòng thu ngân sách đạt 78% dự toán

Đảng bộ Hải quan khu vực XI tập trung cải cách, ứng dụng công nghệ

Xuất khẩu cà phê qua sàn thương mại điện tử: Hướng đi mới cho nông sản Việt

Đột phá 6 HMO: Bước tiến dinh dưỡng của Vinamilk tại Diễn đàn dinh dưỡng lớn nhất châu Á

HDBank ghi dấu ấn mạnh mẽ với ba giải thưởng lớn trong nước và quốc tế

Binh đoàn 20 - Tổng công ty Tân cảng Sài Gòn: Gặp mặt, tặng quà thương binh, con liệt sĩ

Mô hình "tam giác phối hợp": cần thiết trong kiến tạo chính sách

Tập đoàn CEO đặt dấu ấn chiến lược tại Hải Phòng

Thủ tục thuế khi sắp xếp, sáp nhập, chấm dứt hoạt động theo chính quyền 2 cấp

Đề xuất quyền được ưu tiên thực hiện thủ tục hành chính đối với người nộp thuế tuân thủ tốt

Thuế giá trị gia tăng đối với mặt hàng hóa chất cơ bản, sản phẩm hóa chất

Gỡ điểm nghẽn pháp lý, hiện thực hóa mục tiêu phát triển khoa học, công nghệ cao

Hướng dẫn thực hiện mức thuế suất theo Nghị định 199/2025/NĐ-CP

Doanh nghiệp, phương tiện vận tải hàng của Trung Quốc được hoạt động vào sâu lãnh thổ Việt Nam

Tây Ban Nha, Algeria trở thành điểm sáng mới của cà phê Việt

Hơn 100.000 ô tô ngoại lăn bánh về Việt Nam

Xuất nhập khẩu tiến sát mốc 500 tỷ USD

Xuất khẩu da giày tăng trưởng hai chữ số

Xuất khẩu cà phê qua sàn thương mại điện tử: Hướng đi mới cho nông sản Việt

Doanh nghiệp xuất khẩu hộp nhôm sang Hoa Kỳ đối mặt rào cản mới

Thu hồi, tiêu hủy 4 lô sản phẩm Dầu mù u Thái Dương do không đạt tiêu chuẩn chất lượng

Phấn đấu đưa thị trường carbon vận hành thử nghiệm vào cuối 2025

Thu hồi kem chống nắng Vitamin C và Sun Cream do bị kết luận là hàng giả

Việt Nam - Thị trường y dược tỷ đô

Giá xăng đồng loạt giảm sau 15h, xuống dưới 20.000 đồng/lít
