Doanh nghiệp chịu sức ép lớn khi tham gia chuỗi giá trị toàn cầu
![]() |
Khả năng hội nhập vào nền kinh tế toàn cầu của khu vực kinh tế tư nhân trong nước chưa cao. Ảnh: ST |
Tỷ lệ tham gia chuỗi còn thấp
Theo Ngân hàng Thế giới, các chuỗi giá trị toàn cầu tạo ra khoảng 50-60% tổng giá trị gia tăng của Việt Nam. Hiện quy mô thương mại của Việt Nam tương tương hơn 200% GDP; tuy vậy, phần nhiều hoạt động kinh tế này lại phụ thuộc vào các DN đầu tư nước ngoài (FDI). Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, năm 2018, khu vực FDI chiếm khoảng 80% hoạt động sản xuất xuất khẩu và 72% tổng kim ngạch xuất khẩu quốc gia, ngày càng đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế. Trong khi đó, theo Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), rất ít DN tư nhân trong nước tham gia các chuỗi giá trị toàn cầu, hoặc chỉ ở phạm vi là nhà cung cấp hàng hóa, dịch vụ cho các DN FDI đang hoạt động tại Việt Nam, hay dưới hình thức xuất khẩu cho bên thứ ba là các DN tham gia chuỗi giá trị toàn cầu. Hiện chỉ có 21% DN vừa và nhỏ của Việt Nam tham gia chuỗi giá trị toàn cầu, thấp hơn nhiều so với tỉ lệ 46% tại các nước thành viên ASEAN.
Bên cạnh số lượng ít, chất lượng của việc tham gia vào các chuỗi giá trị cũng đang chịu sự cạnh tranh của các DN FDI. Kết quả điều tra chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) 2018 do VCCI phối hợp thực hiện cho thấy, hoạt động của các DN FDI tiếp tục có xu hướng nhỏ đi, cả về vốn chủ sở hữu và quy mô lao động. Báo cáo PCI 2018 cho biết, số DN tham gia điều tra có sử dụng 1.000 lao động trở lên giảm từ 6,4% (năm 2017) xuống còn 4% (năm 2018). Sự thu hẹp quy mô lao động của các DN FDI song hành với sự sụt giảm tương ứng về quy mô vốn. So với năm 2017, năm 2018 chứng kiến sự gia tăng tỷ lệ DN nằm trong các nhóm quy mô nhỏ; chỉ có 3,9% số DN được hỏi cho biết có vốn chủ sở hữu trên 500 tỷ đồng, trong khi năm ngoái tỷ lệ này là 5,9%.
Không những thế, nghiên cứu của GS.TS. Edmund Malesky, Đại học Duke, Mỹ cho hay, các DN FDI tại Việt Nam thường hoạt động theo chiến lược “Trung Quốc + 1” (nghĩa là, các DN nước ngoài khi đầu tư vào Trung Quốc sẽ mở rộng, đặt chi nhánh hoặc cơ sở sản xuất sang các nước châu Á khác như: Thái Lan, Việt Nam, Indonesia hoặc Myanmar...). Vì thế, một số chuyên gia đã cảnh báo, nhiều DN FDI nhỏ vào Việt Nam chỉ để làm vệ tinh – nhà cung cấp cho các dự án FDI lớn hơn. Những DN FDI như vậy có thể lấn át các nhà cung cấp trong nước, cản trở khu vực tư nhân nội địa hòa nhập vào chuỗi giá trị toàn cầu và hưởng lợi từ sự lan tỏa của công nghệ và quản trị. Thực tế là vấn đề trên đã được đưa ra cảnh báo từ sớm, khiến Bộ Kế hoạch và Đầu tư từng tính đến việc sẽ quy định về mức vốn đầu tư tối thiểu đối với các dự án FDI như một biện pháp để giải quyết vấn đề trên.
Rủi ro tranh chấp
Nói về trở ngại của DN Việt Nam khi tham gia chuỗi giá trị toàn cầu, ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế, VCCI cho biết, nguyên nhân không chỉ đến từ trình độ lao động, chất lượng quản trị, nguồn lực tài chính mà còn do hệ thống giải quyết tranh chấp còn hạn chế. Bởi một DN chỉ quen cách làm truyền thống, giải quyết hợp đồng dựa trên quen biết, phân xử phi chính thức thì sẽ rất khó làm việc với DN nước ngoài; do các đối tác nước ngoài luôn lo ngại về rủi ro pháp lý.
Cũng về vấn đề này, theo ông Mạc Quốc Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội DN nhỏ và vừa TP.Hà Nội, trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu sâu rộng hiện nay, mức độ quan trọng của lòng tin và giao kết hợp đồng ngày càng gia tăng. Các cơ hội làm ăn kinh doanh với DN và nhà đầu tư nước ngoài tăng lên, song mỗi giao dịch đều tiềm tàng rủi ro tranh chấp cho các bên. Trung tâm trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) cho biết, trong 25 năm qua, khoảng 23,3% số vụ tranh chấp được giải quyết qua VIAC có các bên là DN FDI, 36,6% số vụ tranh chấp có yếu tố nước ngoài. Trong số các tranh chấp có các bên là DN FDI, 32% thuộc lĩnh vực mua bán hàng hóa, 25% thuộc lĩnh vực xây dựng, 20% thuộc lĩnh vực cho thuê, 16% thuộc lĩnh vực dịch vụ… Tranh chấp trong nhiều trường hợp thường là do hàng hóa giao trễ hoặc bị hư hỏng,thanh toán không đúng hạn, dịch vụ không đạt chất lượng yêu cầu…
Tuy nhiên, không ít DN cho rằng, việc đảm bảo thực thi hợp đồng là tốn kém và thiếu chắc chắn tại Việt Nam. Theo Báo cáo thường niên Doing Business của Ngân hàng Thế giới, giải quyết một tranh chấp về thực hiện hợp đồng tại Tòa án TP.HCM mất khoảng 400 ngày, khiến DN tốn kém khoảng 29% trị giá hợp đồng. Do những e ngại này, các DN có xu hướng tìm kiếm một số phương thức khác để giải quyết tranh chấp.
Tuy vậy, các cam kết giải quyết tranh chấp thông qua tham gia các hiệp định thương mại quốc tế sẽ là chưa đủ để khắc phục tình trạng năng lực tham gia chuỗi giá trị toàn cầu còn hạn chế của khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam. Do đó, điều cần thiết là Việt Nam phải thiết lập được một chính sách toàn diện, trong đó coi cơ chế giải quyết tranh chấp là một trụ cột trong chuỗi những giải pháp bao gồm nâng cao chất lượng cơ sở hạ tầng, nguồn nhân lực, cải cách hệ thống pháp luật và chất lượng điều hành trong nước.
Tin liên quan

Hải quan khu vực IV hướng dẫn nội dung mới về thuế Giá trị gia tăng, thuế XNK
17:41 | 28/06/2025 Chính sách thuế, hải quan

Vinh danh gần 200 doanh nghiệp tiêu biểu trong thực hành ESG và đổi mới sáng tạo
08:16 | 28/06/2025 Doanh nghiệp - Thương hiệu

(INFOGRAPHICS): 7 chính sách thuế nổi bật có hiệu lực từ 1/7/2025
09:17 | 27/06/2025 Infographics

Không có sự khác biệt nào giữa một tỷ phú với một bác tài Tuk tuk trong thế giới AI
14:19 | 26/06/2025 Thị trường - Doanh nghiệp

Binh đoàn 20 bàn giao công trình sửa chữa nhà đồng đội
17:26 | 25/06/2025 Thị trường - Doanh nghiệp

Top 10 công ty công nghệ uy tín năm 2025 sẵn sàng “vươn mình” cùng “bệ phóng” chính sách
16:32 | 22/06/2025 Thị trường - Doanh nghiệp

“Mở khóa” dinh dưỡng tự nhiên bằng công nghệ: Sữa Việt tạo tiếng vang tại sân chơi toàn cầu
10:28 | 21/06/2025 Thị trường - Doanh nghiệp

Vietjet đồng hành cùng người hâm mộ đến K-Star Spark 2025 tại Hà Nội
20:46 | 20/06/2025 Thị trường - Doanh nghiệp

Từ số hóa đến cá nhân hóa: Gen Y và Gen Z đang tái định hình thị trường bảo hiểm Việt Nam
20:47 | 13/06/2025 Thị trường - Doanh nghiệp

HDBank hợp tác BIDV triển khai nguồn vốn quốc tế thúc đẩy phát triển bền vững
11:20 | 13/06/2025 Thị trường - Doanh nghiệp

Thị trường bảo hiểm Việt Nam 2025: Tái thiết niềm tin, hướng tới phát triển bền vững
18:33 | 12/06/2025 Thị trường - Doanh nghiệp

Cần cơ chế “mở khóa” để nhà ở xã hội không bị đẩy lên cao
18:15 | 12/06/2025 Thị trường - Doanh nghiệp

Nhiều dự án khởi nghiệp xanh đã có sản phẩm xuất khẩu
14:29 | 12/06/2025 Thị trường - Doanh nghiệp

Ngành ngân hàng dẫn đầu phát hành trái phiếu doanh nghiệp
10:16 | 11/06/2025 Doanh nghiệp - Thương hiệu

Xuất khẩu tăng, nhưng dệt may vẫn đứng trước bài toán đổi hướng
08:57 | 10/06/2025 Thị trường - Doanh nghiệp

Doanh nghiệp giày da, may mặc Quảng Ngãi ký đơn hàng dài hạn đến 2026
14:43 | 09/06/2025 Thị trường - Doanh nghiệp
Vấn đề Bạn quan tâm
Tin mới

(INFOGRAPHICS): Lưu ý khi làm thủ tục định danh điện tử cho doanh nghiệp, tổ chức

Trung tâm Giao dịch bất động sản dự kiến vận hành vào đầu năm 2026

Hải quan khu vực IV hướng dẫn nội dung mới về thuế Giá trị gia tăng, thuế XNK

Lạng Sơn: Thu giữ gần 1 tấn chân giò lợn đang phân hủy

Sáp nhập tỉnh/thành: Cơ hội rõ rệt cho thị trường bất động sản

(INFOGRAPHICS): Lưu ý khi làm thủ tục định danh điện tử cho doanh nghiệp, tổ chức
09:00 | 29/06/2025 Infographics

(INFOGRAPHICS): 7 chính sách thuế nổi bật có hiệu lực từ 1/7/2025
09:17 | 27/06/2025 Infographics

(INFOGRAPHICS) Lộ trình chuyển đổi toàn diện cho hộ, cá nhân kinh doanh
13:42 | 24/06/2025 Infographics

LONGFORM: Chuyển đổi số và cải cách thuế, góp phần hoàn thành mục tiêu tăng trưởng
13:40 | 24/06/2025 Megastory/Longform

Tỷ lệ khấu trừ thuế của hộ, cá nhân kinh doanh online
09:36 | 24/06/2025 Infographics

Hải quan khu vực IV hướng dẫn nội dung mới về thuế Giá trị gia tăng, thuế XNK

Phát động thi đua xây dựng Hải quan Việt Nam chính quy, hiện đại

6 tháng đầu năm 2025: Chi cục Thuế khu vực I cán mốc số thu 375.891 tỷ đồng

Nhiều tập thể, cá nhân ngành Hải quan bền bỉ phấn đấu hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ

Tạm dừng tiếp nhận khai hải quan từ 22 giờ ngày 30/6

Cơ quan thuế làm việc cả thứ Bảy, Chủ Nhật hỗ trợ người nộp thuế khi sắp xếp bộ máy mới

Doanh nghiệp khu công nghiệp chuyển hướng sang chiến lược linh hoạt

Samsung Solve for Tomorrow 2025 khơi dậy đổi mới sáng tạo trong thế hệ trẻ

Vinh danh gần 200 doanh nghiệp tiêu biểu trong thực hành ESG và đổi mới sáng tạo

VCCI – Hiệp hội vàng “nổi lửa”: Đòi xóa sổ loạt quy định trói tay thị trường vàng!

Lời cảm ơn của Ban tổ chức Toạ đàm

Phát triển thị trường trái phiếu xanh: Gỡ điểm nghẽn, khai phá tiềm năng, hướng tới Net Zero

Hải quan khu vực IV hướng dẫn nội dung mới về thuế Giá trị gia tăng, thuế XNK

Áp dụng thuế GTGT đối với thiết bị điện tử gia dụng và chuyên dùng

Thực hiện giảm thuế giá trị gia tăng đến hết 31/12/2026

Sử dụng tài khoản định danh của tổ chức trong giao dịch thuế điện tử từ 1/7/2025

Cục trưởng Cục Thuế được ủy quyền ký quyết định về Bảng giá tính lệ phí trước bạ ô tô, xe máy

Thời hạn bảo lãnh thuế trong thời gian chờ giấy chứng nhận xuất xứ

Giá mủ lập đỉnh: Cơ hội lớn cho doanh nghiệp Việt

Tìm giải pháp logistics tối ưu thúc đẩy xuất khẩu hàng hóa bền vững

Doanh nghiệp xuất khẩu vay vốn tăng hơn 50%

Doanh nghiệp chọn “lối thoát” xuất khẩu cá ngừ

Nam Á – thị trường xuất khẩu giàu tiềm năng cho doanh nghiệp Việt

Chưa hết nửa năm, nhập khẩu gần 100.000 ô tô

Phân khúc bán lẻ đang phục hồi tốt hơn kỳ vọng

Tháng cao điểm, phát hiện và xử lý nhiều sai phạm trong lĩnh vực an toàn thực phẩm

Giá xăng dầu đồng loạt giảm từ ngày 01/7/2025

Tín dụng xanh Agribank góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững của quốc gia

9h sáng nay diễn ra Tọa đàm trực tuyến “Phát triển thị trường trái phiếu xanh: Tìm kiếm cơ hội trong hành trình tiến đến Net Zero”
