Đánh giá hiệu quả các dự án BOT

Đồng thời cần có sự đánh giá tổng thể lại quá trình đầu tư cũng như hiệu quả của các dự án BOT chứ không thể cứ đầu tư theo kiểu “cuốn theo chiều gió”. Trên cơ sở đánh giá đó, cần rút kinh nghiệm nhằm hoàn thiện thêm cho quá trình đầu tư BOT sắp tới.

Một số ý kiến cho rằng, hình thức đầu tư BOT hiện còn khá nhiều bất cập khi trong hồ sơ thầu, các nhà đầu tư thường khai tăng tổng mức đầu tư để kéo dài thời gian thu phí nhằm thu thêm nhiều lợi nhuận. Do đó, nếu không có sự kiểm soát tốt rất dễ dẫn đến tình trạng “móc ngoặc” giữa cơ quan quản lý Nhà nước với chủ đầu tư, nảy sinh lợi ích nhóm. Quan điểm của ông như thế nào?

Thời gian qua, khi đầu tư nhiều dự án giao thông lớn, vấn đề “lợi ích nhóm”, thiếu minh bạch trong khâu đấu thầu, thẩm định hồ sơ thầu đã được đặt ra. Và phải thừa nhận rằng, đây là điều rất đáng lo ngại đối với các dự án đầu tư theo hình thức BOT.

Trên thực tế, các nội dung trong khâu đấu thầu, thẩm định hồ sơ đã được quy định khá rõ ràng trong Luật Đấu thầu và các văn bản dưới Luật. Có thể nói, về cơ bản mặt pháp lý là đủ. Mấu chốt ở đây chính là khâu thực hiện. Ví dụ, có những dự án đáng lẽ phải đấu thầu thì lại chỉ định thầu do vấn đề liên quan đến cấp vốn, phụ thuộc nhà đầu tư.

Để khắc phục tình trạng này, rõ ràng khâu thẩm định hồ sơ thầu và cả quá trình quản lý, kiểm soát dự án BOT cần phải đổi mới mạnh mẽ hơn. Tuy nhiên việc này không hề dễ dàng bởi với hệ thống bộ máy quản lý như hiện tại, đổi mới cũng giống như việc phải tự sửa đổi bản thân, tự “ghè đá vào chân mình”.

Mặc dù để thay đổi có muôn vàn cái khó nhưng rõ ràng là không thể lùi được, không thể giữ tư duy năng lực quản lý được đến đâu thì làm đến đó, mà quản lý phải theo kịp yêu cầu của sự phát triển.

Ông có cho rằng, ngoài vấn đề đấu thầu, quy định mức phí cũng như lộ trình tăng phí của các dự án BOT cũng chứa đựng nhiều điểm bất ổn khi hàng loạt dự án BOT đang bị người dân phản ứng là phí cao, thậm chí phí chồng phí?

Trong quy định pháp luật hiện hành đã quy định rõ ràng mức phí ra sao, thời điểm điều chỉnh như thế nào. Thực tế, tình hình luôn có sự biến đổi bởi từ thời điểm xét duyệt cho tới khi áp dụng thu phí trong thực tiễn diễn ra những sự thay đổi nhất định. Kể cả trong trường hợp này thì quy định pháp luật cũng chỉ rõ trong điều kiện biến đổi như thế nào thì được điều chỉnh mức phí.

Nói như vậy để khẳng định lại rằng, hành lang pháp lý liên quan tới đầu tư các dự án BOT đến nay về cơ bản là tương đối đầy đủ. Điều đáng bàn là, việc áp phí, tăng phí cần phải đảm bảo được sự công khai, minh bạch. Ở những điểm bất ổn, có sai phạm thì cơ quan quản lý Nhà nước phải yêu cầu đơn vị, cá nhân sai phạm giải trình cụ thể, nhanh chóng và nhận trách nhiệm thích đáng chứ không thể duy trì tình trạng giải trình chậm trễ và trách nhiệm chung chung.

Theo ông, sau quá trình ồ ạt thu hút đầu tư các dự án hạ tầng giao thông theo hình thức BOT, có cần tổ chức đánh giá toàn diện hiệu quả để có những cân đối chính xác cho quá trình đầu tư sắp tới?

Tôi cho rằng cần có sự đánh giá tổng thể lại quá trình đầu tư cũng như hiệu quả của các dự án BOT chứ không thể cứ đầu tư theo kiểu “cuốn theo chiều gió”. Trên cơ sở đánh giá đó, cần rút kinh nghiệm nhằm hoàn thiện thêm cho quá trình đầu tư BOT sắp tới.

Tuy nhiên, đánh giá hiệu quả của các dự án giao thông không hề dễ dàng, cần nhìn nhận trong khoảng thời gian dài chứ không thể chóng vánh. Do vậy, quan trọng nhất ở hiện tại vẫn là kiểm soát chặt để khi triển khai dự án nào là đảm bảo tốt dự án đó.

Xin ông cho biết, đâu là điều quan trọng nhất trong quản lý các dự án BOT giao thông nhằm đảm bảo hiệu quả cũng như cân đối hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, nhà đầu tư và người dân?

Ở Việt Nam, không riêng vấn đề đầu tư BOT mà trong nhiều vấn đề khác, từ quy định pháp luật đến khi đi vào thực tế là cả một khoảng cách dài và hiện tại muốn nâng cao hiệu quả, cân đối hài hòa lợi ích giữa các bên thì phải làm sao để khoảng cách đó ngắn lại.

Trước hết, về hành lang pháp lý, triển khai các dự án BOT giao thông chỉ cần thực hiện đúng những quy định đã có, làm đúng, làm đủ, minh bạch là đã rất tốt rồi. Có vấn đề gì nảy sinh thì phải giải quyết cụ thể, nhanh chóng theo tinh thần đó. Ngoài ra, điều quan trọng là phải khẳng định, đề cao vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu ở tất cả các cấp.

Xin cảm ơn ông!