Bộ trưởng KH-CN: Có đề tài xếp ngăn kéo thực sự

Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Quân trả lời chất vấn. Ảnh internet.

“Xếp ngăn kéo” vì đi trước thời đại

Sáng 12-6, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Quân là Bộ trưởng thứ 3 tiếp tục thực hiện chất vấn và trả lời chất vấn.

Đặt câu hỏi với Bộ trưởng Nguyễn Quân, ĐB Nguyễn Mạnh Cường cho rằng, tình trạng đề tài nghiên cứu xong "xếp ngăn kéo" rất phổ biến, tỷ lệ các kết quả nghiên cứu được ứng dụng vào thực tế rất thấp và còn chưa được công khai gây lãng phí lớn.

ĐB chuyển câu hỏi của cử tri là có phải sản phẩm khoa học của chúng ta nghiệm thu trên bàn là chủ yếu? Có phải do chúng ta đầu tư dàn trải, không tập trung, đầu tư không đúng chỗ, đúng người, đúng việc, có hay không cơ chế xin, cho?

Theo Bộ trưởng Nguyễn Quân, "đề tài xếp ngăn kéo" là thuật ngữ mà chúng ta thường được nghe. Tuy nhiên, các đề tài xếp ngăn kéo có 3 loại. Thứ nhất là, đề tài nghiên cứu cơ bản về cơ bản là xếp ngăn kéo, bởi vì nó đi trước thời đại, nó phải nằm trong ngăn kéo để chờ đợi trình độ phát triển của xã hội đến một mức độ nhất định mới có thể ứng dụng được.

Bộ trưởng dẫn chứng, chất bán dẫn được người Mỹ phát minh ra từ đầu thập kỷ 50 của thế kỷ trước nhưng phải nằm ngăn kéo đến đầu thập kỷ 60 khi người Nhật mua sáng chế đó thì mới trở thành sản phẩm hàng hóa và ngày nay mỗi năm đóng góp cho thế giới hơn 20.000 tỷ USD. Vì thế các đề tài nghiên cứu cơ bản thì chúng ta phải chấp nhận, phải có một giai đoạn chờ đợi.

Thứ hai là, những đề tài nghiên cứu ứng dụng. Có một số đề tài để trở thành sản phẩm hàng hóa được ứng dụng, kèm theo nó phải có điều kiện về đầu tư. Rất nhiều đề tài nghiên cứu thành công nhưng không tìm được nguồn đầu tư, ngân sách Nhà nước chỉ hỗ trợ cho giai đoạn nghiên cứu và sản xuất thử nghiệm.

“Vì thế muốn trở thành sản phẩm được thương mại hóa thì phải có sự đầu tư từ doanh nghiệp, nhưng doanh nghiệp của chúng ta hầu hết là doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, chưa đủ năng lực đầu tư nên nhiều kết quả nghiên cứu tốt vẫn phải chờ cơ hội hoặc có một tập đoàn lớn đầu tư hoặc phải tìm kiếm được nguồn đầu tư từ trong nước và nước ngoài”.

Và cuối cùng Bộ trưởng thừa nhận loại nghiên cứu thứ ba là, một số loại đề tài "xếp ngăn kéo thực sự", tức là nghiên cứu xong không ứng dụng được. Theo Bộ trưởng, điều này xuất phát từ chỗ các đề tài này không được nghiên cứu từ nhu cầu của doanh nghiệp và từ nền kinh tế, nghiên cứu theo sở thích và mong muốn của những người làm khoa học, do đó, khi nghiên cứu xong thì không ứng dụng được.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Quân, các giải pháp cho vấn đề này trong Luật Khoa học và công nghệ 2013 đã có những nội dung hết sức quan trọng để khắc phục tình trạng này như yêu cầu phải có đặt hàng đối với đề tài khoa học phù hợp với yêu cầu thực tiễn.

Tuy nhiên, để có thể trả lời câu hỏi của đại biểu là bao giờ thì chấm dứt tình trạng đề tài xếp ngăn kéo, Bộ trưởng cho rằng: “Chúng ta thực hiện nghiêm Luật Khoa học và công nghệ 2013 thì sẽ không còn tình trạng đề tài nghiên cứu xong phải bỏ ngăn kéo, gây lãng phí cho ngân sách Nhà nước mà không ứng dụng được. Có điều chúng ta có thực hiện nghiêm túc Luật khoa học và công nghệ hay không?”.

ĐB chưa thỏa mãn với câu trả lời

Bên hành lang Quốc hội, sau phần trả lời của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, trao đổi với Báo Hải quan, ĐB Trần Ngọc Vinh (Hải Phòng) cho biết ông chưa thỏa mãn với nội dung trả lời của Bộ trưởng.

Theo ĐB, cách giải thích của Bộ trưởng về đề tài “xếp ngăn kéo” chưa thật thuyết phục. “Đồng tình và chia sẻ với Bộ trưởng là hiện chúng ta còn nhiều khó khăn về chính sách, trang thiết bị nghiên cứu KHCN, mạng lưới tuyên truyền, dịch vụ để các ứng dụng KHCN đến với DN, cuộc sống còn chưa đầy đủ, nhưng sau khi Bộ trưởng trả lời, tôi định bấm nút hỏi Bộ trưởng cho rõ thêm: Chúng ta có cần khoa học “xếp ngăn kéo” hay không. Ngoài ra, chúng ta đã xếp ngăn kéo rồi thì khi cần có rút ra được để cạnh tranh với các nước hay không?”

ĐB Trần Ngọc Vinh đặt câu hỏi, ở một số nước có những đề tài 10-20 năm sau “rút” ra được, vậy ở Việt Nam từ trước tới nay chúng ta đã “rút” ra được hay chưa hay vẫn “cất kỹ” trong ngăn kéo?

“Tôi lấy làm lạ là những máy móc có ứng dụng thiết thực tới đời sống người dân như máy bóc hành, bóc tỏi, tách ngô… không phải do những người làm công tác khoa học “phát minh” ra mà lại do chính những người nông dân chế tạo ra. Về điểm này chúng ta phải lưu ý, các nhà khoa học nghiên cứu gì thì nghiên cứu nhưng cần phải đi sát thực tế, mang tính ứng dụng cao chứ không phải nghiên cứu ra thứ cao siêu nhưng rồi để đấy, cất ngăn kéo từ năm này qua năm khác mà không biết tới bao giờ mới có thể rút ra để dùng”- ĐB Trần Ngọc Vinh nói.