Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam có dấu hiệu “đuối sức”

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và các Phó Thủ tướng tham dự hội nghị

Ngày 6-5, tại tỉnh Đồng Nai, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã chủ trì Hội nghị Phát triển vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.

Nhiều dấu hiệu “đuối sức”

Phát biểu tại hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đánh giá vùng kinh tế trọng điểm phía Nam (gồm 8 tỉnh, thành: TPHCM, Đồng Nai, Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu, Tây Ninh, Bình Phước, Long An và Tiền Giang) có vị trí đặc biệt quan trọng về kinh tế - xã hội. Đây là vùng duy nhất của cả nước hội tụ đủ các điều kiện và lợi thế cho phát triển công nghiệp, dịch vụ để có thể tăng trưởng nhanh, hiệu quả, bền vững. Đặc biệt, TP.HCM là hạt nhân của vùng và một số tỉnh như Đồng Nai, Bình Dương, Bà Rịa – Vũng Tàu có sự tăng trưởng ổn định thời gian qua.

Theo Bộ trưởng Bộ Kế hoạch - Đầu tư Nguyễn Chí Dũng, năm 2018, tổng GRDP của Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam đạt 2.517 ngàn tỷ đồng, chiếm tỷ trọng hơn 45% GDP cả nước.

Tuy nhiên, phát triển kinh tế của vùng đang có xu hướng chậm lại. Nếu trước 2015, tăng trưởng bình quân cao gấp 1,5 lần so với tăng trưởng chung của cả nước, thì từ 2016-2018, tăng trưởng của vùng này chỉ đạt 6,6% - ngang với tăng trưởng của cả nước. Kết quả này không đạt chỉ tiêu tăng trưởng từ 8,5-9%/năm mà Quyết định 252/QĐ-TTg về Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế-xã hội ngày 13/2/2014 đã đề ra.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, tỷ trọng hai ngành mũi nhọn của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam giảm dần trong mấy năm gần đây. Cụ thể, năm 2016, ngành công nghiệp xây dựng chiếm tỷ trọng 57,63%, đến năm 2018 còn 57,11%; ngành dịch vụ từ 49%/năm giảm còn 46,12%.

Sản xuất công nghiệp không có thêm sản phẩm mới với hàm lượng chất xám, kỹ thuật cao hay hàm lượng giá trị gia tăng cao, để tạo động lực cho tăng trưởng của vùng. Trong 35 sản phẩm chủ yếu của vùng, có đến 28 sản phẩm truyền thống như may mặc, giày dép, thức ăn gia súc, bột giặt, bánh kẹo, thuốc lá, ván ép, hạt nhựa, bao túi, sợi vải… với giá trị gia tăng thấp, tỷ lệ gia công cao. Trong khi đó, các sản phẩm cao cấp có công nghệ cao, giá trị gia tăng cao như bản vi mạch điện tử, điện thoại di động, camera, ô tô, dược phẩm, phần mềm,… còn chiếm tỷ lệ thấp so với cả vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ.

Xuất khẩu của vùng cũng giảm. Năm 2018, vùng kinh tế trọng điểm phía Nam đạt kim ngạch xuất khẩu 199,4 tỷ USD, không những không đóng góp trong thặng dư cán cân thương mại chung mà còn nhập siêu 0,2 tỷ USD.

Theo Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, tình hình năm nay có nhiều khó khăn như thời tiết diễn biến phức tạp, dịch bệnh, giá cả thế giới, đặc biệt là xăng dầu có sự biến động, căng thẳng thương mại Mỹ - Trung và xung đột chính trị ở một số khu vực, ảnh hưởng đến kinh tế toàn cầu và đất nước. Do đó, vùng kinh tế trọng điểm phía Nam cần nỗ lực hơn nữa, bên cạnh kinh tế, các vấn đề xã hội cũng cần được quan tâm xử lý.

Cần đẩy mạnh liên kết vùng

Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ nhận định, vùng kinh tế trọng điểm phía Nam cũng đang đối mặt với rủi ro suy giảm và duy trì vai trò đầu tàu tăng trưởng, nhất là bảo đảm tăng trưởng nhanh hơn, bền vững hơn. Để làm được yêu cầu này, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ nhấn mạnh, sự cố gắng của từng địa phương trong vùng vẫn chưa đủ mà cần có hành động tập thể là liên kết vùng.

Trong đó, Chính phủ bảo đảm quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội vùng có chất lượng, nhất là quy hoạch hạ tầng kinh tế - xã hội. Chính phủ sẽ tập trung quy hoạch chi tiết liên kết về giao thông vận tải, không dựa trên lợi thế của từng địa phương mà dựa trên lợi thế so sánh của từng địa phương. Bên cạnh đó, Chính phủ luôn cập nhật tình hình kinh tế, xã hội ở trong nước và quốc tế để điều chỉnh, bổ sung Quy hoạch của vùng, tổ chức huy động nguồn lực và kêu gọi các nguồn lực xã hội để thực hiện Quy hoạch.

Đối với trách nhiệm của doanh nghiệp trong liên kết vùng, Phó Thủ tướng nêu rõ trên cơ sở quy hoạch, doanh nghiệp và người dân tạo dựng chuỗi sản xuất theo giá trị.

Về thể chế tài chính, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ cho biết sau năm 2020, Chính phủ sẽ tính toán lại tỷ lệ điều tiết về ngân sách Trung ương cho phù hợp hơn với các địa phương thu ngân sách trọng điểm, trong đó có nhiều tỉnh trong vùng kinh tế phía nam.

Đối với từng địa phương trong vùng, Phó Thủ tướng đề nghị phải quan tâm hơn phát triển đô thị, nơi đóng góp tới 70% tăng trưởng cho quốc gia, theo thông lệ của quốc tế; tăng cường đầu tư các dịch vụ mới nổi như công nghiệp văn hóa trên nền tảng của công nghệ khi thu nhập bình quân đầu người đang tiệm cận 5.000 USD/năm. Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ đề nghị, vùng kinh tế trọng điểm phía Nam phải đi đầu cả nước trong phát triển đa dạng các loại hình dịch vụ, với nhiều loại hình dịch vụ mới.

Bên cạnh đó, Phó Thủ tướng yêu cầu các địa phương sớm lập danh mục đầu tư công, danh mục các dự án công-tư (PPP), danh mục dự án đầu tư của tư nhân trong tổng thể mối liên kết vùng và các địa phương lân cận, đồng thời gắn trách nhiệm cá nhân các đồng chí lãnh đạo địa phương để đôn đốc thực hiện như dự án sân bay Long Thành, cao tốc phía Nam...

Tại hội nghị, lãnh đạo tỉnh Đồng Nai kiến nghị Chính phủ đẩy nhanh tiến độ dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành, có chính sách đặc thù cho vùng, triển khai nhanh các dự án giao thông trọng điểm như: cao tốc Bến Lức - Long Thành, cao tốc dầu Giây - Liên Khương, đường vành đai 3, 4; tuyến đường sắt đô thị, hệ thống cảng biển, phân cấp thẩm quyền chuyển mục đích sử dụng đất lúa, cho triển khai các dự án BT...

Chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Thành Phong cũng đề xuất Chính phủ phê duyệt quy chế phối hợp điều hành các vùng, liên vùng để hợp tác phát triển kinh tế, ưu tiên nguồn vốn ngân sách, ODA để xây dựng các công trình giao thông trọng điểm, phát triển logistics, xây dựng quy hoạch sử dụng đất toàn vùng.