Vì sao doanh nghiệp đề xuất giảm tỷ lệ đóng bảo hiểm xã hội?

Việc cho phép người lao động được lựa chọn thời gian nghỉ hưu sớm cũng để trao cơ hội việc làm cho lao động trẻ. Ảnh: BHXH VN.

Đề xuất 2 phương án giảm tỷ lệ đóng bảo hiểm xã hội

8 hiệp hội gồm: Hiệp hội Dệt may Việt Nam, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam, Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử Việt Nam, Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam, Hiệp hội Thực phẩm Minh Bạch, Hiệp hội Nhựa Việt Nam, Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TPHCM vừa gửi đến Ủy ban Xã hội của Quốc hội, Văn phòng Chính phủ và các bộ, ngành có liên quan về dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi). Theo đó, 8 hiệp hội cho rằng mức đóng quỹ hưu trí và tử tuất với tổng 25% là quá cao so với khu vực. Theo quy định người lao động sẽ đóng 8% và doanh nghiệp đóng 17%, trong khi các nước cùng khu vực có tỷ lệ đóng thấp hơn, như Malaysia 13%; Philippines 10%, Indonesia 8%, Thái Lan 5% và Myanmar 2%.

Phân tích 2 phương án tiền lương làm căn cứ tính đóng BHXH như dự thảo đề xuất, các hiệp hội cho rằng nếu giữ nguyên như hiện hành (tiền lương làm căn cứ đóng BHXH gồm mức lương, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác được xác định bằng mức tiền cụ thể ghi trong hợp đồng lao động) sẽ giảm bớt áp lực cho lao động lẫn doanh nghiệp nhưng lại tạo ra khoảng cách thu nhập lẫn căn cứ đóng, khiến lương hưu sau này rất chênh lệch. Ngược lại, nếu chọn phương án hai (tiền được tính đóng bao gồm cả khoản xác định được trước khi ký hợp đồng lẫn biến động trong quá trình làm việc của lao động) thì tiền đóng sát với lương thực tế lao động được nhận, nhưng làm giảm thu nhập của họ và gây áp lực lớn lên doanh nghiệp.

Trên cơ sở này, 8 hiệp hội cùng đề xuất 2 phương án điều chỉnh tiền lương tính đóng BHXH theo hướng giảm tỷ lệ nhưng nâng nền đóng sát với thu nhập thực tế lao động. Cụ thể, phương án 1 là đưa tỷ lệ đóng về mức 20% như năm 2009, trong đó lao động 5% và giới chủ đóng 15%. Nền đóng không dựa trên đầu vào gồm mức lương, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác trong hợp đồng mà căn cứ vào đầu ra, tức trên 70% thu nhập thực tế của lao động. Phương án này sát thực tiễn, đảm bảo người thu nhập cao đóng nhiều, thu nhập thấp đóng ít.

Với phương án 2, 8 hiệp hội đề xuất người lao động đóng 4% và doanh nghiệp đóng 12%. Tổng cộng là 16% nhưng nên đóng dựa trên thu nhập thực tế (trừ các khoản không mang tính chất lương). Nguồn thu BHXH không giảm trong khi thu nhập đi làm và người lao động không chênh lệch lớn…

Theo các hiệp hội, chọn phương án nào cũng đều khắc phục được bất cập của tỷ lệ đóng và nền đóng theo luật hiện hành. Nguồn thu BHXH sẽ không giảm, thu nhập lẫn lương hưu của lao động không quá cách biệt và loại trừ được yếu tố thỏa thuận của đôi bên. Tỷ lệ hưởng lương hưu tối đa có thể quy định thấp hơn mức 75% nhưng tiền lương thực lĩnh của lao động cao hơn.

Bên cạnh đó, đại diện các doanh nghiệp cũng đề xuất ban soạn thảo cần ra quy định rõ ràng về các khoản phụ cấp, khoản bổ sung phải tính đóng BHXH để tránh tình trạng luật có hiệu lực, mỗi bên hiểu khác nhau khiến việc chấp hành bị ảnh hưởng tiêu cực.

Mức hưởng lương hưu sẽ theo tỷ lệ đóng BHXH

Đại diện các doanh nghiệp cũng kiến nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu giảm tỉ lệ hưởng lương hưu tối đa (hiện là 75%) theo quy định nhiều nước nhưng lương hưu thực lĩnh cao hơn. Về chế độ BHXH một lần, 8 hiệp hội đề xuất cho người lao động sau 12 tháng không đóng BHXH, chưa đủ 20 năm đóng BHXH thì được giải quyết tối đa 50% tổng thời gian đóng vào Quỹ hưu trí tử tuất. Thời gian còn lại được bảo lưu (cho đến tuổi nghỉ hưu) và mức hưởng phải được ghi rõ tại thời điểm thanh toán bảo hiểm một lần để người lao động nắm bắt.

Về điều kiện hưởng chế độ lương hưu cho người lao động, 8 hiệp hội đề xuất người lao động được về hưu sớm theo nguyện vọng với nam 60 tuổi, nữ 55 tuổi khi đã tham gia BHXH đủ 15 năm, mức hưởng lương hưu sẽ theo tỷ lệ đóng BHXH. Nguyên nhân là do trên thực tế, lao động Việt Nam chủ yếu là lao động chân tay, có rất nhiều trường hợp tham gia BHXH từ rất sớm, có thời gian và mức đóng BHXH cao. Như vậy, khi người lao động đến năm 55-60 tuổi thì sức khỏe cũng đã giảm sút, không đảm bảo được yêu cầu công việc, có nguy cơ mất việc. Nếu người lao động phải chờ đợi đến đủ tuổi nghỉ hưu thì sẽ gặp khó khăn trong việc đảm bảo chi tiêu cuộc sống. Ngoài ra việc cho phép người lao động được lựa chọn thời gian nghỉ hưu sớm cũng để trao cơ hội việc làm cho lao động trẻ. Người lao động cũng giảm số năm bị trừ 2% cho mỗi năm về hưu trước tuổi.

Góp ý cho dự thảo Luật BHXH sửa đổi, Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân cho rằng, trong trường hợp giữ nguyên quy định theo như phương án 1, doanh nghiệp và người lao động sẽ không phải chịu áp lực về chi phí "gia tăng đột biến". Tuy nhiên, cơ quan quản lý nhà nước phải tìm được phương án, giải pháp nhằm giải quyết bài toán chậm đóng, trốn đóng, nợ BHXH... của một số nhóm doanh nghiệp và người lao động như đã nhận diện thời gian qua.

Theo Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân, việc điều chỉnh căn cứ tính đóng BHXH như phương án 2 sẽ làm gia tăng chi phí của cả người sử dụng lao động và người lao động mà chưa thực sự giải quyết được triệt để các nguyên nhân trực diện của tình trạng "chậm đóng, trốn đóng..." như chính cơ quan quản lý nhà nước đã đánh giá. Trong bối cảnh doanh nghiệp và người lao động đều đang hết sức khó khăn, quy định này có thể dẫn đến tình trạng doanh nghiệp và người lao động càng tìm cách trốn đóng BHXH, khiến chính sách khó đạt được mục tiêu kỳ vọng và ảnh hưởng tiêu cực đến độ bao phủ của BHXH nói riêng và chính sách BHXH nói chung.