Ủy ban Tư pháp của Quốc hội: Có biểu hiện “hành chính hóa” quan hệ hình sự

Chủ nhiệm UBTP của Quốc hội Lê Thị Nga trình bày Báo cáo thẩm tra.

Vi phạm cao, phát hiện chưa nhiều

Về Báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật, bà Nga nêu rõ: UBTP cơ bản nhất trí với đánh giá của Chính phủ. Nhìn chung, các biện pháp phòng ngừa xã hội được triển khai đồng bộ đã tạo chuyển biến tích cực trong công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật; một số loại tội phạm giảm sâu so với năm trước.

Tuy nhiên, tội phạm được kiềm chế trên nhiều lĩnh vực nhưng lại gia tăng về số người chết do hậu quả của các hành vi vi phạm pháp luật và tội phạm thuộc lĩnh vực xâm phạm trật tự xã hội (1.451 người chết, tăng 3,9%); một số loại tội phạm tăng như: cướp tài sản tăng 5,1%, giết người tăng 3,9%, trong đó có một số vụ án giết nhiều người với thủ đoạn dã man, tàn bạo gây bức xúc, lo lắng trong xã hội.

Công tác quản lý cán bộ trong lực lượng phòng, chống tội phạm vẫn còn sơ hở nên đã để xảy ra một số vụ án có sự tham gia của một số sỹ quan cấp cao trong lực lượng Công an. Một số cá nhân, doanh nghiệp đã móc ngoặc với cán bộ có chức vụ, quyền hạn tại một số địa phương để tạo các “nhóm lợi ích” hoặc lợi dụng công tác nghiệp vụ, các “tổ chức bình phong” nhằm dùng ảnh hưởng để thực hiện hành vi vi phạm pháp luật, gây thiệt hại rất lớn cho Nhà nước.

“Đáng chú ý, có những vụ việc liên quan đến một số sỹ quan Công an, Quân đội, lãnh đạo một số địa phương đã kéo dài trong nhiều năm, nhưng đến nay mới được phát hiện, xử lý. Điển hình như vụ Phan Văn Anh Vũ, vụ Đinh Ngọc Hệ…”, bà Nga nói.

Về công tác phát hiện, xử lý vi phạm pháp luật và tội phạm, UBTP nhận thấy, năm 2018, công tác phát hiện, xử lý vi phạm pháp luật và tội phạm đã đạt được nhiều kết quả tích cực. Tuy nhiên, nhóm tội phạm liên quan đến chiếm đoạt tài sản vẫn chiếm tỷ lệ cao trong cơ cấu tội phạm (51,79%), nhưng tỷ lệ phát hiện chưa nhiều. Tội phạm về chức vụ, tham nhũng bị xử lý mặc dù tăng nhưng vẫn chưa tương xứng với tình hình thực tế.

“Việc thống kê về xử lý vi phạm hành chính trên toàn quốc còn chưa đảm bảo tính tổng thể, chưa có sự theo dõi hệ thống. Dư luận và cử tri cho rằng vẫn còn một số trường hợp có biểu hiện “hành chính hóa” quan hệ hình sự, tiềm ẩn nguy cơ bỏ lọt tội phạm. UBTP đã kiến nghị nhiều năm nhưng đến nay tình trạng này chưa được khắc phục”, bà Nga nói.

Liên quan tới công tác điều tra, xử lý tội phạm, theo bà Nga, UBTP nhận thấy, năm 2018, chất lượng công tác điều tra đã được nâng lên rõ rệt. Dù vậy, tỷ lệ giải quyết tố giác về tội phạm mới đạt 87,2%, chưa đạt yêu cầu của Nghị quyết số 37 của Quốc hội. Đáng lưu ý, còn để xảy ra 24 bị can bị oan trong giai đoạn điều tra; còn để xảy ra 1 vụ án “Dùng nhục hình” trong giai đoạn điều tra gây chết người; vẫn còn 11.714 đối tượng truy nã đang ở ngoài xã hội, tiềm ẩn nguy cơ phát sinh tội phạm và vi phạm pháp luật.

Chất lượng kiểm sát điều tra chưa cải thiện

Về Báo cáo của Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao về công tác của ngành Kiểm sát, theo bà Nga, UBTP cơ bản tán thành với đánh giá của Viện Kiểm sát nhân dân tối cao về những kết quả đạt được.

Tuy nhiên, một số Viện Kiểm sát nhân dân chưa kiểm sát chặt chẽ việc tiếp nhận, giải quyết tố giác về tội phạm, dẫn tới còn để 3.368 tố giác vi phạm thời hạn giải quyết, tăng 193%. Vẫn còn 39 trường hợp Viện Kiểm sát nhân dân đã phê chuẩn bắt khẩn cấp, gia hạn tạm giữ sau đó phải trả tự do, không xử lý hình sự.

Đáng lưu ý, số lượng vụ án Viện Kiểm sát nhân dân tối cao thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra, sau đó phân công cho Viện Kiểm sát nhân dân địa phương thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử sơ thẩm bị Tòa án trả hồ sơ yêu cầu điều tra bổ sung chiếm tới 39,2%. Trong khi, đây đều là những vụ án lớn, đặc biệt nghiêm trọng, dư luận xã hội quan tâm và do Bộ Công an, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao trực tiếp giải quyết nhưng bị trả hồ sơ yêu cầu điều tra bổ sung với số lượng lớn như trên và đã kéo dài qua nhiều năm, trung bình khoảng gần 40%.

“Điều này cho thấy chất lượng điều tra và kiểm sát điều tra ở cấp trung ương chưa được cải thiện. Đề nghị Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao khẩn trương khắc phục hạn chế này”, bà Nga nhấn mạnh.

Trước kết quả thẩm tra nêu trên, UBTP đề nghị Chính phủ: Yêu cầu các bộ trưởng, trưởng ngành chức năng có giải pháp mạnh mẽ để ngăn chặn tội phạm ngay trong chính các lực lượng chuyên trách về phòng, chống tội phạm, đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm và củng cố niềm tin của nhân dân.

Chỉ đạo Bộ Công an, các ngành chức năng và chính quyền địa phương tăng cường thanh tra, kiểm tra, điều tra, xử lý nghiêm các đối tượng “bảo kê” cho vi phạm, tội phạm, nhất là tại bến xe, các chợ đầu mối; kiểm soát chặt chẽ hoạt động của các quán bar, vũ trường, lễ hội âm nhạc… để ngăn chặn tình trạng sử dụng ma túy, chất gây nghiện trong giới trẻ….

Với Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, đề nghị đặt ra là có các giải pháp thiết thực để nâng cao chất lượng công tác của ngành, tăng cường hiệu quả công tác giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm, bảo đảm các chỉ tiêu được Quốc hội giao.