Siết nợ kho hàng: Cách nào thu hồi tài sản thế chấp bị trùng?

Hoạt động tín dụng của Ngân hàng Bắc Á. Ảnh: Q.Hùng

Giải pháp tình thế

Đầu tháng 6 vừa qua, trường hợp Công ty TNHH Trường Ngân ở Bình Dương bị 7 ngân hàng bao vây, tìm cách thu hồi khoảng 3.000 tấn cà phê lưu kho để siết nợ thu hút sự chú ý của dư luận. Cụ thể, Công ty Trường Ngân vay nợ của bảy ngân hàng: Quân đội (MB), Công thương (VietinBank), Quốc tế (VIB), Kỹ thương (Techcombank), Nông nghiệp và phát triển nông thôn (Agribank), Phương Đông (OCB) và Hàng hải (Maritime bank) với tổng số nợ lên tới 600 tỉ đồng. Trong khi đó, số hàng thế chấp trong kho của Công ty Trường Ngân chỉ có khoảng 3.000 tấn cà phê XK (trị giá khoảng 100 tỉ đồng).

Ở khía cạnh trách nhiệm pháp lý, theo luật sư Trần Minh Hải, Giám đốc Công ty Luật Basico, trong trường hợp DN cố tình không duy trì đủ số lượng tài sản bảo đảm trong kho như đã cam kết với ngân hàng và không thể hoàn trả gốc và lãi là đã đủ 2 yếu tố gian dối và chiếm đoạt để cấu thành tội “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản” hoặc “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” tùy vụ án cụ thể. Tuy nhiên, ngân hàng có muốn tố cáo vụ việc ra cơ quan điều tra hay không lại là bài toán cần cân nhắc nhiều bề. Trước hết là hình ảnh ngân hàng ít nhiều bị ảnh hưởng, việc cơ quan điều tra tiến hành điều tra ảnh hưởng đến hoạt động ngân hàng chưa kể cơ quan điều tra có thể mở rộng diện điều tra…

Thêm vào đó, chắc chắn có cán bộ ngân hàng bị điều tra truy tố và bị buộc các tội danh như cố ý làm trái, thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng… Bởi vậy, theo khuyến cáo của luật sư, việc đưa ra cơ quan điều tra đòi hỏi ngân hàng cân nhắc rất kỹ lưỡng, đã từng có trường hợp đưa ra cơ quan điều tra rồi, các ngân hàng lại phải ngồi lại thương lượng và cuối cùng thống nhất rút đơn. Chính vì vậy, các ngân hàng đã lựa chọn giải pháp tìm cách thu hồi hàng thế chấp của DN dù với lượng hàng nhỏ nhất.

Ngoài ra, trong trường hợp hàng hóa trong kho vẫn còn, nếu ngân hàng nhận thế chấp riêng, không trùng với ngân hàng khác, cần lập tức kiểm tra lại toàn bộ chất lượng hàng, tránh hiện tượng hàng lớp ngoài thật, lớp trong giả như những vụ việc gần đây. Đồng thời, cần chuyển toàn bộ hàng hóa sang một kho hàng khác đúng nghĩa là độc lập, bởi đến 99% những kho hàng của bên thứ ba mà ngân hàng với khách hàng phối hợp gửi hàng sau khi truy đến cùng hầu hết lại chính là của DN liên kết hoặc của chính khách hàng.

Giải pháp giảm rủi ro tín dụng

Theo các chuyên gia kinh tế, việc tài trợ vốn cho DN sản xuất là chức năng quan trọng của ngân hàng, nếu ngành ngân hàng rút bớt tài trợ vốn cho sản xuất thì tăng trưởng kinh tế chắc chắn gặp khó khăn. Trong khi đó, DN sản xuất càng lớn, càng thường xuyên sử dụng hàng tồn kho luân chuyển làm tài sản thế chấp. Bởi vậy, về dài hạn khối ngân hàng cần có giải pháp căn cơ để để tín dụng cho sản xuất trở nên an toàn hơn, giảm thiểu rủi ro mất vốn.

Giải pháp thành lập kho riêng để quản lý hàng hóa thế chấp và đặt ở công ty con có chức năng quản lý nợ và khai thác tài sản đã được nhắc đến. Khi đó, ngân hàng tính toán chi phí kho hàng vào lãi vay, khách hàng phải chịu thêm chi phí nhưng bù lại ngân hàng yên tâm tài trợ vốn cho sản xuất. Tuy nhiên, theo luật sư Trần Minh Hải, ngân hàng không có chức năng cho thuê kho, bởi vậy, việc ngân hàng có thể thành lập kho hàng riêng hay không còn phải chờ chủ trương của cơ quan quản lý. Nhưng cho đến nay vẫn chưa có chủ trương rõ ràng nào về vấn đề này bởi cơ quan quản lý e ngại về chức năng, nhiệm vụ ngân hàng.

Giải pháp tạm thời là các ngân hàng thuê kho, đây cũng được xem như kho riêng của ngân hàng nhưng vẫn có một số hạn chế. Trước hết, hiện nay những ngân hàng lớn chủ yếu là thuê kho để làm tổng kho và đặt tại một địa phương nào đó. Tổng kho này không thể đảm bảo là toàn bộ tài sản bảo đảm là hàng tồn kho đều được đưa về đây trước hết là do vấn đề địa lý. Hơn nữa, ngân hàng không có khả năng tại mỗi địa phương đều thuê kho riêng.

Để giải quyết vấn đề này, theo luật sư Trần Minh Hải, điều cần hiện nay là xây dựng hành lang pháp lý cho các DN kho vận chuyên doanh trong lĩnh vực này như điều kiện hoạt động, giới hạn nghiệp vụ, bảo hiểm trách nhiệm… để hỗ trợ ngân hàng giảm thiểu rủi ro tín dụng, từ đó góp phần nắn dòng tín dụng vào nền kinh tế.

Thiên Cầm