Quy chuẩn mới đối với phế liệu: Nhiều vướng mắc cần tháo gỡ

Phế liệu NK tại cảng Hải Phòng. Ảnh: N.Linh

Thông tư 08/2018/TT-BTNMT và 09/2018/TT-BTNMT của Bộ Tài nguyên và Môi trường ban hành quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường đối với phế liệu sắt, thép, nhựa, giấy, thủy tinh, kim loại màu (đồng, nhôm, niken, kẽm, thiếc, vonfram, molyden, magie, titan, zircon, antimony, mangan, crom) và xỉ hạt nhỏ.

Cơ quan nào sẽ kiểm soát chủng loại, khối lượng phế liệu?

Thứ nhất, đối với quy định miễn kiểm tra chất lượng: Theo quy định tại khoản 3 Điều 1 Nghị định số 74/2018/NĐ-CP sửa đổi khoản 7 Điều 7 Nghị định số 132/2008/NĐ-CP thì: “Nguyên liệu, vật tư, hàng mẫu để gia công cho thương nhân nước ngoài, để sản xuất hàng xuất khẩu” được miễn kiểm tra chất lượng khi nhập khẩu.

Mặt hàng phế liệu thuộc danh mục nhóm 2 của Bộ Tài nguyên và Môi trường, là nguyên liệu đầu vào của các ngành sản xuất trong nước, bao gồm cả gia công cho nước ngoài, NK để làm nguyên liệu sản xuất XK thì có được miễn kiểm tra chất lượng khi NK hay không?

Thứ hai, về việc quản lý chủng loại, số lượng phế liệu được phép NK, theo quy định tại Khoản 2 Điều 10 Thông tư 41/2015/TT-BNTMT của Bộ Tài nguyên và Môi trường về yêu cầu về bảo vệ môi trường trong kiểm tra, thông quan phế liệu NK thì bộ hồ sơ hải quan NK phế liệu phải có “Văn bản thông báo về lô hàng phế liệu NK để kiểm tra, thông quan”.

Theo quy định tại Điều 13, 14 Thông tư 41/2015/TT-BTNMT của Bộ Tài nguyên và Môi trường thì Tổng cục Môi trường/Sở Tài nguyên và Môi trường có trách nhiệm quản lý chủng loại, khối lượng phế liệu NK của các tổ chức, cá nhân đã được cấp Giấy xác nhận.

Căn cứ các quy định trên thì việc quản lý chủng loại, khối lượng phế liệu NK thuộc trách nhiệm của Tổng cục Môi trường/Sở Tài nguyên và Môi trường thông qua việc cấp “Văn bản thông báo về lô hàng phế liệu NK” và chứng từ này là cơ sở cho cơ quan Hải quan xác định khối lượng phế liệu NK của DN còn trong hạn ngạch để xem xét giải quyết thủ tục thông quan.

Tuy nhiên, tại Khoản 2 Điều 3 Thông tư 08/2018/TT-BTNMT và Thông tư 09/2018/TT-BTNMT đã bãi bỏ toàn bộ Điều 10 Thông tư 41/2015/TT-BTNMT. Như vậy, Tổng cục Môi trường/Sở Tài nguyên và Môi trường sẽ không cấp “Văn bản thông báo về lô hàng phế liệu NK” từ ngày 29/10/2018.

Trong khi đó, tại Chỉ thị 27/CT-TTg Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo không cho phép dỡ hàng là phế liệu từ tàu xuống cảng đối với chủ hàng không có trong Danh sách tổ chức, cá nhân đã được cấp Giấy chứng nhận/Giấy xác nhận đủ điều kiện về bảo vệ môi trường trong NK phế liệu làm nguyên liệu sản xuất còn hiệu lực, hạn ngạch NK và chưa thực hiện ký quỹ đảm bảo phế liệu NK theo quy định của pháp luật.

Để làm rõ vấn đề này, Bộ Tài chính đề nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết kể từ ngày 29/10/2018 thì việc quản lý chủng loại, khối lượng phế liệu sẽ được Tổng cục Môi trường/Sở Tài nguyên và Môi trường thực hiện như thế nào? Căn cứ, cơ sở để cơ quan Hải quan, hãng tàu/đại lý hãng tàu, DN kinh doanh cảng, cơ quan quản lý cảng xác định lô hàng phế liệu NK còn trong hạn ngạch để cho phép dỡ hàng phế liệu từ tàu xuống cảng?

Trường hợp Tổng cục Môi trường/Sở Tài nguyên và Môi trường không tiếp tục quản lý chủng loại, số lượng được phép NK thì cơ quan Hải quan sẽ phải lập phiếu theo dõi trừ lùi đối với phế liệu NK để quản lý. Tuy nhiên, để cơ quan Hải quan có cơ sở đối chiếu lập phiếu theo dõi trừ lùi đối với phế liệu NK thì Bộ Tài nguyên và Môi trường cần chỉ đạo Tổng cục Môi trường/Sở Tài nguyên và Môi trường cung cấp cho Bộ Tài chính (Tổng cục Hải quan) toàn bộ các Giấy xác nhận đủ điều kiện về bảo vệ môi trường trong NK phế liệu làm nguyên liệu sản xuất đã cấp và số lượng, chủng loại phế liệu DN đã NK và còn lại theo “Văn bản thông báo lô hàng phế liệu NK”.

Phế liệu cần kiểm soát chặt tại cửa khẩu nhập

Thứ ba, về địa điểm kiểm tra, thông quan phế liệu NK, theo quy định tại Khoản 3 Điều 10 Thông tư 41/2015/TT-BTNMT thì “thủ tục kiểm tra điều kiện về bảo vệ môi trường, kiểm tra thực tế lô hàng phế liệu NK để thông quan được thực hiện tại cơ quan Hải quan cửa khẩu nhập”. Do vậy từ trước đến nay, cơ quan Hải quan yêu cầu phải kiểm tra thực tế toàn bộ các lô hàng phế liệu tại cửa khẩu nhập, không cho đưa về nhà máy, cơ sở sản xuất để kiểm tra.

Tuy nhiên, tại Khoản 2 Điều 3 Thông tư 08/2018/TT-BTNMT và Thông tư 09/2018/TT-BTNMT đã bãi bỏ quy định phế liệu phải kiểm tra thực tế tại cửa khẩu nhập.

Theo quan điểm của Bộ Tài chính thì phế liệu là mặt hàng nhạy cảm, có nhiều nguy cơ gây ô nhiễm môi trường nên việc kiểm tra thực tế hàng hóa phải thực hiện tại cửa khẩu nhập nhằm mục đích trong trường hợp kiểm tra phát hiện lô hàng phế liệu không đáp ứng đủ điều kiện NK thì yêu cầu tái xuất ngay tại cửa khẩu, tránh việc đã đưa vào trong nội địa sau đó buộc tái xuất sẽ khó khăn và phát sinh ô nhiễm môi trường trong nội địa.

Mặt khác, theo quy định tại Thông tư 08/2018/TT-BTNMT và Thông tư 09/2018/TT-BTNMT thì cơ quan chịu trách nhiệm kiểm tra nhà nước về chất lượng đối với phế liệu NK là Sở Tài nguyên và Môi trường nơi DN có nhà máy, cơ sở sản xuất. Tuy nhiên, phế liệu là mặt hàng cần kiểm soát chặt chẽ ngay tại cửa khẩu nên việc kiểm tra thực tế và thông quan hàng hóa phải thực hiện tại cửa khẩu; việc giao Sở Tài nguyên và Môi trường nơi DN có nhà máy, cơ sở sản xuất kiểm tra nhà nước về chất lượng sẽ làm kéo dài thời gian thông quan hàng hóa tại cửa khẩu.

Thứ tư, về đối tượng áp dụng Thông tư 08/2018/TT-BTNMT và Thông tư 09/2018/TT-BTNMT. Theo quy định tại Khoản 1 Điều 76 Luật Bảo vệ môi trường thì “Phế liệu NK từ nước ngoài vào Việt Nam phải đáp ứng quy chuẩn kỹ thuật môi trường và thuộc danh mục phế liệu được phép NK do Thủ tướng Chính phủ quy định”.

Hiện nay, có một lượng hàng hóa đã qua sử dụng như màng nhựa, bao jumbo... và phế liệu kim loại mày, xỉ hạt lò cao, thủy tinh đang được lưu giữ, tồn đọng tại khu vực cảng, kho, bãi thuộc địa bàn hoạt động hải quan do không đáp ứng quy định tại Khoản 1 Điều 76 Luật Bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, Thông tư 08/2018/TT-BTNMT và Thông tư 09/2018/TT-BTNMT đã bổ sung quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường đối với các loại hàng hóa này.

Để có đủ cơ sở hướng dẫn các đơn vị thống nhất thực hiện, Bộ Tài chính đề nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường có ý kiến về việc các mặt hàng trước đây chưa có quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường đang lưu giữ tại khu vực cảng, kho, bãi thuộc địa bàn hoạt động hải quan thì có được áp dụng Thông tư 08/2018/TT-BTNMT và Thông tư 09/2018/TT-BTNMT để thực hiện thủ tục hay không?

Bộ Tài chính đề nghị, riêng đối với hàng hóa tồn đọng theo quy định tại Điều 58 Luật Hải quan không áp dụng Thông tư 08/2018/TT-BTNMT và Thông tư 09/2018/TT-BTC để thực hiện thủ tụa mà thực hiện xử lý hàng hóa tồn đọng theo đúng quy định.

Những vấn đề vướng mắc sẽ phát sinh khi thực hiện Thông tư 08/2018/TT-BTNMT và Thông tư 09/2019/TT-BTNMT đã được Bộ Tài chính chính thức phản ánh đến Bộ Tài nguyên và Môi trường để Bộ này có ý kiến trả lời.