Phân cấp toàn diện hơn, cụ thể hơn về lĩnh vực tài chính ngân sách để TP.HCM phát triển

Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng trả lời phỏng vấn Báo Hải quan. Ảnh: Thái Bình.

Tạo động lực đủ mạnh cho “đầu tàu” bứt phá

Thưa Bộ trưởng, quan điểm của Bộ trưởng về sự cần thiết có cơ chế đặc thù cho TP.HCM?

TP.HCM là đô thị lớn nhất cả nước (về dân số, kinh tế), cũng là trọng điểm về thu ngân sách lớn nhất cả nước hiện nay. Vì vậy, Bộ Chính trị có Nghị quyết 16-NQ/TW năm 2012 về phương hướng phát triển thành phố đến 2020. Qua sơ kết 5 năm thực hiện Nghị quyết, đã có đề xuất một số giải pháp chính sách nhằm thúc đẩy phát triển TP.HCM thực sự là đầu tàu kinh tế, đồng thời cũng là nơi thu hút các nguồn lực kinh tế, chính trị, xã hội… Bộ Chính trị cũng đã kết luận về sơ kết 5 năm thực hiện Nghị quyết, trong đó có nhiều đánh giá cao về sự phát triển của thành phố nhưng cũng chỉ ra nhiều tồn tại, yếu kém và đưa ra chủ trương mới để thành phố phát triển nhanh, bền vững hơn nữa.

Để cụ thể hóa chủ trương của Bộ Chính trị, Bộ Tài chính được Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ giao cùng với các bộ, ngành và TP.HCM phối hợp xây dựng Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế đặc thù để thành phố phát triển nhanh, bền vững. Cơ chế đặc thù rất nhiều, một trong những nội dung Bộ Tài chính cho rằng làm sao xây dựng cơ chế chính sách để thu hút nguồn lực đầu tư của xã hội, ngân sách cũng sẽ đầu từ thêm (nhưng có tính chất là vốn mồi) để thu hút nguồn lực đầu tư xã hội để phát triển toàn diện thành phố (từ kết cấu cơ sở hạ tầng kinh tế, đến hạ tầng xã hội) gắn với đó là đẩy mạnh xã hội hóa. Muốn như thế phải phân cấp, phân quyền mạnh hơn cho thành phố trên tất cả các lĩnh vực, từ quản lý quy hoạch rồi đất đai, quản lý đầu tư xây dựng, đặc biệt là quản lý tài chính ngân sách… để vừa tạo động lực, vừa là cơ chế chính sách thu hút nguồn lực xã hội, vừa khuyến khích cán bộ công chức, người dân thành phố trong việc phát triển thành phố tốt hơn…

Thưa Bộ trưởng, việc xây dựng trình Quốc hội ban hành Nghị quyết về cơ chế đặc thù cho TP.HCM lần này có phải sẽ giúp cụ thể hóa hơn tinh thần Nghị quyết 16 và giúp thành phố có những cơ chế, chính sách có thể áp dụng ngay vào thực tế?

"...các địa phương trong chủ thể thống nhất của Tổ quốc Việt Nam có quan hệ máu thịt với nhau không thể rạch ròi được về kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh..." - Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng.

Triển khai Nghị quyết 16, Chính phủ đã xây dựng nghị định riêng về cơ chế chính sách tài chính, huy động vốn… nhưng có lẽ ở mức đó trong điều kiện giới hạn tổng ngân sách chung cả nước thì cũng tương đối phù hợp. Tuy nhiên đối chiếu vào nhu cầu của thành phố có lẽ chưa đáp ứng yêu cầu của thành phổ để phát triển nhanh hơn, bền vững hơn, nhất là trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế, chịu tác động lớn của biến đổi khí hậu. Nên kỳ này, đưa ra khung khổ pháp lý cao hơn (Nghị quyết của Quốc hội), phân cấp toàn diện hơn, sâu hơn, cụ thể hơn, nhất là lĩnh vực về tài chính ngân sách.

Tôi nghĩ, đây là những yếu tố rất quan trọng, vì qua tổng kết, đánh giá 5 năm (thực hiện Nghị quyết 16) chúng ta đưa ra giải pháp tốt hơn, toàn diện hơn, cụ thể hơn và có khả năng tạo động lực hơn… Nên chúng tôi hy vọng cơ chế chính sách này lần sẽ đủ mạnh để thành phố triển khai.

Hàng hóa XNK tại cảng Cát Lái, TP.HCM. Ảnh: Thu Hòa.

Tổ quốc là thể thống nhất, quan hệ các địa phương là máu thịt khó rạch ròi

Câu chuyện về ngân sách, tỉ lệ điều tiết của thành phố (tỉ lệ ngân sách được để lại trên tổng thu trên địa bàn hàng năm) đang bị giảm nhiều so với những năm gần đây (23% xuống 18%) và những tỉnh, thành phố khác cũng có điều tiết về Trung ương, trong khi hiệu quả về tỉ suất sử dụng vốn ở TP.HCM cao hơn, như vậy, đây có phải là mâu thuẫn chưa tháo gỡ được?

Hiến pháp quy định, Quốc hội quyết định về ngân sách và ngân sách Trung ương giữ vai trò chủ đạo. Cụ thể hóa Hiến pháp, Luật Ngân sách nhà nước đã quy định các địa phương có điều tiết ngân sách về Trung ương, sau thời kỳ ổn định phải tăng tỉ lệ điều tiết (tỉ lệ nộp về Trung ương), với địa phương nhận hỗ trợ từ Trung ương, sau một thời kỳ ổn định phải giảm tỉ lệ nhận trợ cấp từ Trung ương. Đây là nguyên tắc chung để ngân sách Trung ương giữ vai trò chủ đạo.

Đối với TP.HCM, thời kỳ ổn định ngân sách 2011-2016, khi tính, con số để lại xấp xỉ trung bình 30.000 tỷ đồng/năm, nhưng đến năm 2016 con số đã lên 61.000 tỷ/năm (tỷ lệ 23%).

Và tính thời kỳ ổn định ngân sách 2017-2020, trên cơ sơ định mức tiêu chí phân bổ ngân sách, chi đầu tư và chi thường xuyên do Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua… thì tính trung bình ngân sách cho thành phố là 61.000 tỷ đồng/năm (tương đương tỉ lệ 18%) và giữ tỉ lệ này đến năm 2020 tôi tin với quy mô kinh tế, thu ngân sách của thành phố tăng lên thì ngân sách thành phố lúc đó sẽ tăng lên 85.000 đến 90.000 tỷ đồng.

Tức là tỉ lệ điều tiết ngân sách để lại thành phố có giảm xuống nhưng con số tuyệt đối tăng lên hơn gấp đôi.Vì thời kỳ trước 23% nhưng con số tuyệt đối là xấp xỉ 30 nghìn tỷ đồng/năm, nhưng thời kỳ này 18% nhưng con số tuyệt đối lên 61.000 tỷ đồng/năm và khả năng đến năm 2020 sẽ lên 85.000 tỷ đồng đến 90.000 tỷ đồng.

Như vậy cũng chứng tỏ hiệu quả từ vốn ngân sách Trung ương để lại cho thành phố cao, vì sao lại không tăng mức ngân sách để lại cho thành phố, khi đó con số nộp về Trung ương cũng cao và để lại thành phố cũng cao, thưa Bộ trưởng?

Thực tế, điều này có phần nào đó đúng. Nhưng như có lần tôi đã phát biểu trước Quốc hội, quy định của Hiến pháp như thế, của Luật Ngân sách nhà nước như thế. Mặt khác, trong vai trò chủ đạo của ngân sách Trung ương như chi cho quốc phòng, an ninh, an sinh xã hội, xóa đói giảm nghèo… rất lớn, vì vậy, cần phải đảm bảo sự hài hòa, vùng miền.

Thứ hai, các địa phương trong chủ thể thống nhất của Tổ quốc Việt Nam có quan hệ máu thịt với nhau không thể rạch ròi được về kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh... cho nên có những nơi đặc biệt khó khăn như miền núi, biên giới, hải đảo… phải bảo vệ chủ quyền, như quần đảo Trường Sa chẳng hạn. Những nơi này về thu ngân sách gần như không đáng kể nhưng nhiệm vụ chi vẫn phải đảm bảo vì đây là vấn đề chủ quyền, vấn đề quốc gia. Nên trong chừng mực nào đó, không thể nói một đồng ở TP.HCM làm ra so với các địa phương khác là lớn hơn nên cũng phải đầu tư lại tương ứng với một đồng làm ra của thành phố, có như vậy mới đáp ứng yêu cầu “TP.HCM vì cả nước, cả nước vì TP.HCM”.

Vì vậy căn cơ, nguyên lý (về tỉ lệ điều tiết ngân sách của TP.HCM) từ chủ trương pháp luật, đến việc phân bổ có định mức tiêu chí mà Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ thông qua phê duyệt.

Cải cách để tăng thu

Như vậy, trong Nghị quyết lần này, đâu là vấn đề đột phá để giúp TP.HCM tăng thu ngân sách, thưa Bộ trường?

Theo tôi đầu tiên là cải cách thủ tục hành chính. Vì nhiều vấn đề thuộc thẩm quyền Thủ tướng đã được phân cấp cho thành phố.

Thứ hai, thí điểm những chính sách mới, pháp luật mới… giao thành phố thực hiện, ví dụ Luật Thuế tài sản, những khoản phí (trong khung) nhưng chưa sử dụng hết khung, và những khoản thu này được bao nhiêu sẽ để lại thành phố 100% nên cũng giúp tăng nguồn lực cho TP.HCM…

Còn rất nhiều chính sách khác, nhưng qua những ví dụ trên cho thấy quyết tâm lớn hơn của Chính phủ trong triển khai Nghị quyết của Bộ Chính trị (về cơ chế đặc thù cho thành phố).

Công chức Chi cục Hải quan sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất, Cục Hải quan TP.HCM kiểm tra hàng hóa nhập khẩu. Ảnh: Thu Hòa.

Việc thực hiện các chính sách đó, Bộ Tài chính và các bộ, ngành có định lượng được tỉ lệ ngân sách hay nguồn lực tăng thêm của thành phố hay không, thưa Bộ trưởng?

Việc thực hiện phải có lộ trình và lúc đó định lượng sẽ ra. Ví dụ, một công trình, dự án nhóm A, sử dụng vốn của thành phố, trước nay phải trình Thủ tướng phê duyệt, rồi sử dụng vốn ngân sách cũng trình Thủ tướng phê duyệt… như vậy có thể thời gian dài vì nhiều quy trình, nhiều bước. Nhưng nay giao thẳng cho thành phố thì thời gian sẽ rút ngắn đi cũng sẽ là nguồn lực, cũng tạo ra vật chất,. Hoặc việc thực hiện thí điểm Luật Thuế tài sản sẽ phụ thuộc vào thời gian thí điểm, mức độ thu, đối tượng, phạm vi… mới tạo ra nguồn lực. Hay các khoản phí, lệ phí… nhưng vấn đề quan trọng nữa là phụ thuộc vào tổ chức thực hiện. Nhưng chúng ta kỳ vọng được (vào cơ sở tăng thêm nguồn lực này cho thành phố).

Xin trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!