Nút thắt hộ khẩu

Chủ một DN nhỏ có hộ khẩu tại Hà Nội, sau vài tháng đàm phán với ngân hàng để vay vốn thế chấp bằng sổ đỏ của gia đình, khi còn vài ngày đến hạn bắt buộc phải được ngân hàng giải ngân thì chủ DN nhận được thông tin của tổ trưởng tổ dân phố yêu cầu nộp lại hộ khẩu 9 (một loại giấy tờ trong hồ sơ vay vốn) để sửa địa chỉ. Việc sửa chỉ đơn giản là sửa từ tổ 25 sang tổ 27 trong dòng địa chỉ dài kín hơn một dòng chữ. Vội vàng, vị chủ DN tận dụng hết sức “mối quan hệ” ở địa phương để có được sổ hộ khẩu với địa chỉ chính xác trong 1 tuần. Tưởng như thế là xong, chỉ còn đúng một ngày trước khi phải được giải ngân để chuyển tiền cho đối tác, trong khi phía các thủ tục của ngân hàng đã xong và ngân hàng đồng ý giải ngân trong ngày thì khi ra nộp hồ sơ cho Văn phòng Đăng ký đất đai, bộ hồ sơ lại bị khựng lại. Lý do là địa chỉ tại sổ đỏ và địa chỉ trong hộ khẩu không giống nhau (vì một là ghi tổ 25 và một là ghi tổ 27). Khi được hỏi thủ tục để chuẩn hóa địa chỉ thì cán bộ ở bộ phận một cửa cho biết làm nhanh nhất cũng mất 2 ngày. Vậy là “công cốc công cò”, chủ DN không thể có được tiền trong ngày dù mọi thủ tục với ngân hàng đã xong. Vị chủ DN cho biết, dù không bị đối tác phạt nhưng hợp đồng kinh doanh đã bị trao cho DN khác. Vậy là chủ DN “tuột” mất khoản lợi nhuận vài tỷ đồng vì lý do rất nhỏ nhặt, không đáng có. Sau khi đính chính địa chỉ trên sổ đỏ cho chuẩn, gia đình của vị doanh nhân này còn phải làm hàng loạt thay đổi giấy tờ: Đăng ký địa chỉ công ty, hồ sơ học của 2 đứa con, hồ sơ công chức của vợ, chứng minh thư nhân dân của cả gia đình…

Trao đổi với phóng viên sau khi bị mất hợp đồng tiền tỷ khoảng 1 năm thì tổ dân phố lại ra thông báo triệu tập họp tổ dân phố. Lý do họp là “cấp trên” yêu cầu họp lấy ý kiến người dân về việc đổi số của ngõ từ số 260/xx sang ngõ 28 của tuyến phố bên cạnh. Vậy là cả khu phố này lại sắp “điên đầu” để chỉnh sửa hàng loạt giấy tờ cũng như sửa sổ hộ khẩu khi một chi tiết về địa chỉ bị thay đổi.

Trên đây chỉ là câu chuyện “khóc dở, mếu dở” của một DN gia đình với thủ tục liên quan đến cuốn sổ hộ khẩu. Còn những rắc rối khác mà quyển hộ khẩu hiện đang gây khó cho người dân. Ví dụ như: Người di cư không có hộ khẩu thì không thể nhập học cho con, phải chịu nhiều thiệt thòi về các chính sách an sinh xã hội; các thủ tục như chứng nhận sơ yếu lý lịch công dân, tuyển dụng công chức- viên chức, đăng ký kết hôn, khai sinh, báo tử… đều phải có quyển hộ khẩu. Ai không có cuốn sổ hộ khẩu coi như không còn tồn tại trên đời.

Nhìn thẳng thực tế, hộ khẩu mà chính xác là chính sách quản lý hộ khẩu là lối tư duy lạc hậu đang kìm hãm sự phát triển về kinh tế và xã hội. Hiện nay trên thế giới còn hiếm hoi quốc gia quản lý dân cư theo hộ khẩu. Các nước đã áp dụng các biện pháp quản lý hiện đại, khoa học hơn nhiều nhằm tạo sự thông thoáng hết sức cho công dân của mình, như quản lý bằng mã số công dân, thẻ căn cước công dân… Việc có áp dụng biện pháp quản lý hiện đại hay không đó chính là tư duy của cấp quản lý hữu quan. Khi tư duy chưa chịu đổi mới thì hộ khẩu vẫn tồn tại như một cứu cánh cho những yếu kém về quản lý xã hội. Nút thắt về hộ khẩu chính là nút thắt về tư duy đang làm chậm quá trình phát triển của đất nước trong bối cảnh thế giới đang ngày càng phát triển như vũ bão.