Nhiều “nút thắt” làm giảm cạnh tranh của nông, thủy sản

	Thủ tướng: Xuất khẩu tươi quan trọng, chế biến sâu còn quan trọng hơn
	Việt Nam đặt mục tiêu “top 10” thế giới về chế biến nông sản

Chế biến thủy sản xuất khẩu. Ảnh: Nguyễn Thanh

Ngành thủy sản còn thiếu “nhạc trưởng”

Phát biểu tại Hội nghị trực tuyến “Thúc đẩy phát triển công nghiệp chế biến nông sản và cơ giới hóa nông nghiệp trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4” diễn ra sáng nay 21/2, tại Hà Nội, ông Nguyễn Hoài Nam, Phó Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) chia sẻ: 20 năm trước, thủy sản đã đi trước để thâm nhập thị trường EU từ năm 1995-1999.

Năm 1999, Việt Nam được vào danh sách xuất khẩu vào châu Âu với 19 doanh nghiệp đầu tiên, từ đó kéo theo đầu tư cho công nghệ, thiết bị để đảm bảo yêu cầu của thị trường. Lĩnh vực chế biến là trung tâm để kéo cả chuỗi sản xuất. Đến nay, Việt Nam có 559 nhà máy đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu, lớn gấp 30 lần so với cách đây 20 năm.

Dù đạt được không ít kết quả, song theo ông Nam, hiện nay ngành thủy sản đang phải đối mặt không ít “nút thắt” cần tháo gỡ. Cụ thể như, nguyên liệu phục vụ việc chế biến còn thiếu. Giá thành nguyên liệu của Việt Nam cao hơn so với 1 số nước sản xuất cạnh tranh với Việt Nam như Ấn Độ, Thái Lan từ 10-20%. Quy mô sản xuất lớn còn hạn chế.

Đáng chú ý trong vấn đề liên kết sản xuất, tiêu thụ, ông Nam nhấn mạnh: Ngành thủy sản còn thiếu một “nhạc trưởng” để chỉ huy và đây là 1 “nút thắt” cần quan tâm hơn. Ngoài ra, tín dụng trong ngành nông nghiệp cũng còn hạn chế.

Ông Nam kiến nghị cần chính sách tích tụ đất đai để tạo ra sản xuất lớn. Bên cạnh đó, ngành cũng mong muốn Chính phủ chỉ đạo Ngân hàng Nhà nước xem xét và đánh giá lại để có chính sách cởi mở hơn với lĩnh vực nông nghiệp.

Thương hiệu gạo Việt Nam chưa xứng tầm

Trong các mặt hàng nông sản xuất khẩu, gạo là mặt hàng khá điển hình và từ lâu Việt Nam đã thành nước đứng “top” đầu thế giới về xuất khẩu gạo.

Phát biểu tại hội nghị, bày tỏ khá nhiều tâm tư với ngành hàng này, ông Huỳnh Văn Thòn, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Lộc Trời nhấn mạnh: “Dù có đau lòng, chúng ta vẫn phải nói thương hiệu gạo Việt Nam chưa xứng tầm”.

Có nhiều nguyên nhân, song ông Thòn phân tích khó đưa sản phẩm vào các kênh phân phối truyền thống là yếu tố đáng chú ý. Cụ thể, có những doanh nghiệp rất muốn liên kết với nông dân, có quy trình sản xuất khoa học chặt chẽ, truy xuất được nguồn gốc, có gạo ngon, song lại rất khó đưa sản phẩm vào các kênh phân phối truyền thống là hộ gia đình và hộ kinh doanh cá thể. Khi sản phẩm đưa vào đây bị đội giá lên đến 5%.

“Doanh nghiệp rất khó đưa lúa gạo vào các kênh phân phối truyền thống bởi 2 đối tượng này chưa được đưa vào danh sách kê khai thuế. Tôi khẩn thiết đề nghị Chính phủ đưa 2 đối tượng này vào Nghị định 91/2014/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều về thuế. Làm được điều này, số đông người tiêu dùng sẽ được tiếp cận với gạo ngon mà nông dân đang sản xuất. Đây chính là con đường ngắn nhất để xây dựng thương hiệu”, ông Thòn nhấn mạnh.

Cần đầu tư nghiên cứu, sản xuất các thiết bị cơ giới hóa nông nghiệp

Dành nhiều sự quan tâm cho lĩnh vực sản xuất cơ khí trong nông nghiệp, ông Đoàn Xuân Hòa, Phó Chủ tịch Hội Cơ khí nông nghiệp Việt Nam đánh giá: Những năm qua, đầu tư, huy động nguồn lực xã hội vào ngành sản xuất các sản phẩm cơ khí phục vụ sản xuất nông nghiệp của nước ta đã có bước tăng trưởng tốt. Tổn thất trong chế biến và sau thu hoạch đối với nhiều mặt hàng nông sản đã giảm rõ rệt.

Ví dụ trước đây, tổn thất trong chế biến rau quả chiếm tới 20%, thì nay đã giảm xuống một nửa. Hiện, mỗi năm chúng ta đã giảm được tổn thất sau thu hoạch ước tính khoảng 6.000 tỷ đồng/năm chỉ tính riêng ngành lúa gạo…

Mặc dù vậy, ngành cơ khí chế tạo phụ trợ phục vụ cho chế biến và cơ giới hóa trong nông nghiệp vẫn còn rất yếu. Các doanh nghiệp lớn trong ngành công nghiệp gần như không mặn mà với việc đầu tư vào nghiên cứu, sản xuất thiết bị máy móc phục vụ sản xuất và chế biến của ngành nông nghiệp, do đó hầu hết các trang thiết bị ngành nông nghiệp vẫn phải nhập khẩu…

“Ngoài ra, việc tiếp cận với các thiết bị cơ giới hóa, thiết bị và dây chuyền chế biến nông sản của nông dân lẫn doanh nghiệp còn gặp rất nhiều khó khăn. Đến nay, mới chỉ có khoảng 11 nghìn tỷ đồng vốn vay giải ngân cho vay phục vụ cho nông dân mua máy nông nghiệp là chưa tương xứng với yêu cầu của nông dân”, ông Hòa nhận định.

Trong khi đó, các doanh nghiệp lớn vốn là động lực cho tái cơ cấu ngành nông nghiệp lại chưa được tiếp cận với nguồn vốn ưu đãi để đầu tư máy móc thiết bị. Nhiều chính sách hỗ trợ vốn vay cho cơ giới hóa chồng chéo với các chính sách khác, chậm và khó triển khai…

Ông Hòa kiến nghị tới đây, Chính phủ cần có một nghị định riêng nhằm hỗ trợ cho các doanh nghiệp chế biến có liên kết với nông dân trong việc tiếp cận với nguồn vốn vay phục vụ cho cơ giới hóa cũng như thiết bị chế biến, được hưởng lãi suất vốn vay ưu đãi, thậm chí bằng 0%.

Các doanh nghiệp nghiên cứu, sản xuất các thiết bị cơ giới hóa nông nghiệp cũng cần được hỗ trợ với nhiều chính sách cả về vốn, đất đai, đầu tư, đào tạo…

Đứng từ góc độ đại diện địa phương, ông Trần Châu, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định cho hay: Hiện nay, vấn đề còn tồn tại ở tỉnh Bình Định là đất sản xuất còn manh mún, chưa cơ giới hóa toàn bộ.

“Bình Định cũng đề xuất đẩy mạnh thực hiện giải pháp tích tụ, tập trung ruộng đất, tạo điều kiện xây dựng cánh đồng lớn nhằm góp phần đưa máy móc nông nghiệp hiện đại vào phục vụ sản xuất và phát triển vùng nguyên liệu tập trung cho một số loại cây trồng”, ông Châu nói.