Ngăn chặn gian lận hóa đơn điện tử trong bối cảnh bùng nổ thương mại điện tử

Hoạt động nghiệp vụ tại Chi cục Thuế quận Phú Nhuận, TPHCM. Ảnh: T.D

Mạnh tay xử lý vi phạm

Thời gian qua, nhiều vụ án gian lận hóa đơn điện tử đã được các cơ quan chức năng mạnh tay xử lý.

Thông tin tại hội nghị đối thoại DN phía Nam gần đây, ông Mai Sơn, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế cho biết, cơ quan Thuế các cấp tăng cường công tác phòng chống gian lận hoá đơn, đặc biệt là công tác phối hợp với cơ quan Công an làm rõ và xử lý các vụ mua bán hóa đơn.

Ông Mai Sơn dẫn chứng, cuối năm 2023, qua điều tra của cơ quan Công an, Tòa án nhân dân tỉnh Phú Thọ xét xử sơ thẩm vụ án mua bán trái phép hóa đơn xảy ra tại tỉnh Phú Thọ và nhiều tỉnh, thành khác trên cả nước với hơn 100 bị cáo.

Đường dây này có tới 637 DN, xuất trái phép 1.025.712 hóa đơn GTGT cho 88.053 DN với doanh số hơn 64.000 tỷ đồng; thực hiện khấu trừ thuế 3.115 tỷ đồng.

Cũng theo Tổng cục Thuế, gần đây, tội phạm liên quan đến thuế vẫn có xu hướng gia tăng, với các hành vi mua bán hóa đơn ngày càng gây khó khăn cho cơ quan chức năng.

Các đối tượng đã lợi dụng sự phát triển của các mạng xã hội lập ra nhiều hội, nhóm, tài khoản trên các nền tảng mạng xã hội nhằm mục đích rao bán các hóa đơn giá trị gia tăng của các DN “ma” với nhiều loại mặt hàng khác nhau để thu lợi bất chính.

Ông Nguyễn Tiến Dũng, Phó Cục trưởng Cục Thuế TPHCM cho biết, nguyên nhân chính của tình trạng trên là do hiện nay thủ tục thành lập DN khá đơn giản.

Nhiều cá nhân, tổ chức đã lợi dụng chính sách thông thoáng để thành lập DN “ma”, sử dụng, mua bán hóa đơn bất hợp pháp.

Thậm chí, có những trường hợp cá nhân bất ngờ phát hiện mình đứng tên thành lập DN vì bị đánh cắp thông tin cá nhân từ chứng minh nhân dân hoặc căn cước công dân.

Từ đầu năm 2024 đến nay, Cục Thuế TPHCM tăng cường công tác rà soát, đối chiếu dữ liệu và kiểm tra DN có rủi ro nhằm chống gian lận hóa đơn điện tử.

Kết quả, đơn vị đã xử lý 1.510 hóa đơn vi phạm của 219 DN, với tổng số thuế truy thu, phạt là 15,5 tỷ đồng. Trong đó, đã phát hiện, xử lý 984 trường hợp sử dụng hóa đơn không hợp pháp/sử dụng không hợp pháp hóa đơn, số thuế truy thu, phạt là 9,5 tỷ đồng.

Trong thời gian này, Cục Thuế TPHCM đã chuyển hồ sơ sang cơ quan Công an điều tra 6 trường hợp (5 trường hợp để truy cứu trách nhiệm hình sự và 1 trường hợp dưới dạng tin báo).

Riêng các trường hợp người nộp thuế sử dụng hóa đơn của 524 DN gian lận (theo Công văn số 1798/TCT-TTKT của Tổng cục Thuế), Cục Thuế TPHCM cũng đã rà soát và xử lý 154.853 hóa đơn bất hợp pháp với tổng số tiền thuế đã điều chỉnh, truy thu và phạt lên gần 963 tỷ đồng, chiếm 76,09% tổng số lượng hóa đơn và 82,6% tổng số thuế GTGT phải xử lý.

Cảnh báo rủi ro về hóa đơn

Theo Cục Thuế TPHCM, số lượng người nộp thuế trên địa bàn ngày càng nhiều, hành vi gian lận về hóa đơn ngày càng tinh vi, phức tạp, trong khi cơ quan Thuế không có thẩm quyền điều tra để kết luận chính xác về sai phạm của các đối tượng mua, bán hóa đơn GTGT nhằm trục lợi, gian lận tiền thuế.

Do đó, Cục Thuế TPHCM đã kiến nghị Tổng cục Thuế đẩy mạnh nâng cấp các ứng dụng công nghệ thông tin, đồng thời hoàn thiện quy trình quản lý rủi ro về hóa đơn, ưu tiên tập trung rà soát các đối tượng có rủi ro cao trước nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý thuế, triệt tiêu các hành vi gian lận về hóa đơn điện tử.

Bên cạnh đó, Cục Thuế TPHCM cũng đã triển khai vận hành chức năng cảnh báo tự động xuất hóa đơn vượt ngưỡng rủi ro để hỗ trợ người nộp thuế cũng như phục vụ khai thác dữ liệu trong công tác thanh tra, kiểm tra thuế.

Theo thống kê của Cục Thuế TPHCM, tính đến đầu tháng 10/2024, toàn địa bàn có khoảng 11.684 người nộp thuế thuộc diện có hệ số K vượt ngưỡng, với 959.876 lượt cảnh báo. Trong đó, cơ quan Thuế đã chuyển 97 hồ sơ sang cơ quan Công an điều tra; phát hành 53 thông báo DN rủi ro, dừng sử dụng hóa đơn hoặc cưỡng chế ngừng sử dụng hóa đơn và một số trường hợp đưa vào kế hoạch thanh tra, kiểm tra thuế, ra quyết định truy thu tiền thuế…

Bên cạnh đó, Cục Thuế TPHCM đã triển khai ứng dụng "Quản lý thông tin cảnh báo theo người nộp thuế" nhằm cập nhật các văn bản cảnh báo rủi ro từ cơ quan Thuế các địa phương khác cũng như từ cơ quan Thuế tại TPHCM. Đến nay, hơn 13.006 văn bản cảnh báo rủi ro đã được tích hợp vào ứng dụng để hỗ trợ công tác thu thập và phân tích dữ liệu doanh nghiệp rủi ro trong quá trình thanh tra, kiểm tra thuế.

Tuy nhiên, số lượng DN và hóa đơn điện tử cần rà soát và đối chiếu rất lớn, dẫn đến khối lượng công việc còn tồn đọng.

Ngoài ra, nhiều DN đăng ký kinh doanh đa ngành nghề nhưng chỉ áp dụng hệ số K cho ngành nghề chính, đặc biệt là các DN vừa kinh doanh thương mại vừa cung cấp dịch vụ, khiến cho hệ số K cảnh báo chưa thực sự chính xác.

Trước tình hình này, Cục Thuế TPHCM đã đề nghị Tổng cục Thuế xây dựng các chức năng cảnh báo rủi ro phù hợp hơn với thực tế hoạt động của người nộp thuế, như việc điều chỉnh hệ số K để phù hợp với nhiều loại hình kinh doanh và nhóm đối tượng, thông qua phân tích dữ liệu lớn.

Ứng dụng cũng cần nhận diện chính xác mặt hàng trên hóa đơn bán ra là hàng hóa hay dịch vụ để đưa ra cảnh báo chính xác hơn. Đề xuất bao gồm việc sử dụng dữ liệu từ tờ khai hải quan để xác định hệ số K chính xác hơn…