Ký ức của những người lính tiếp quản Thủ đô năm ấy

“Tiến về Hà Nội” trước ngày giải phóng

Trong không khí của những ngày tháng 10 lịch sử, kỷ niệm 60 năm Giải phóng Thủ đô, phóng viên Báo Hải quan đã tìm gặp Trung tướng Trần Quang Khánh- nguyên Chánh văn phòng Đảng ủy Quân sự Trung ương (nay là Quân ủy Trung ương) để nghe ông chia sẻ về khí thế hào hùng của đoàn quân về tiếp quản Thủ đô ngày 10-10-1954.

Trung tướng Trần Quang Khánh đã ở tuổi 90 nhưng khi nhắc lại những phút giây lịch sử cách đây 60 năm ông vẫn không thể quên: “Là một trong những chiến sỹ vốn sinh ra và lớn lên ở Hà Nội, từng học tại Trường Chu Văn An, khi vừa tròn 20 tuổi, nghe theo tiếng gọi của Tổ quốc, tôi đã lên đường nhập ngũ.

Do vậy, niềm vui của tôi khi được trở về Thủ đô là không thể diễn tả hết. Chúng tôi đi trên một chiếc xe Jeep (là chiến lợi phẩm trong chiến dịch Điện Biên Phủ) từ Trung Dã về Hà Nội qua cầu Long Biên. Quang cảnh khi đó, Hà Nội không có một tiếng súng, mọi thứ đều yên ả, bình dị, không cờ hoa”- Trung tướng Trần Quang Khánh cho biết.

Kể đến đây, sau khi tôi thắc mắc quang cảnh, không khí lạ thường về ngày Giải phóng Thủ đô mà theo hình dung của tôi vốn ngập tràn cờ hoa, tiếng hát chào mừng đoàn quân tiến về giải phóng, Trung tướng Trần Quang Khánh vui vẻ cho biết thêm: “Sau chiến thắng Điện Biên Phủ, đúng theo Hiệp định Geneva, Pháp rút toàn bộ binh lính khỏi Hà Nội. Trước tình hình trên, tôi được điều động về Liên hiệp đình chiến Việt - Pháp do đồng chí Văn Tiến Dũng làm trưởng đoàn. Chúng tôi có nhiệm vụ vào Thủ đô trước 7 ngày (3-10-1954) để làm việc với quân đội Pháp, bàn giao những trạm gác cuối cùng trước khi Đại đoàn 308 vào tiếp quản”.

Trung tướng Trần Quang Khánh và tác giả

Nhớ lại một cuộc làm việc với quân đội Pháp về việc ngừng bắn và trao trả tù binh trước ngày 10-10-1954, Trung tướng Trần Quang Khánh kể: “Tôi còn nhớ trong cuộc làm việc, khi đoàn Pháp nói đến tù chính trị Việt Nam với thái độ khinh thường, đồng chí Văn Tiến Dũng đã giải thích ngay cho đối phương rõ tù nhân chính trị Việt Nam là người yêu nước, bảo vệ Tổ quốc của mình. Họ cũng như những người Pháp bị bắt giữ khi tham gia chống phát xít Đức trong chiến tranh thế giới lần 2.

Từ những lập luận thuyết phục trên, quân đội Pháp có thái độ đúng đắn hơn trong cuộc đàm phán. Trên cơ sở đó, việc trao trả tù binh và tù chính trị sau đó căn bản đã đáp ứng được yêu cầu của ta. Pháp đã phải trao trả cho Việt Nam trên 8.000 quân nhân và trên 60.000 thường dân bị bắt. Trong đó có các đồng chí là Ủy viên thường vụ đặc khu Sài Gòn - Chợ Lớn, chính ủy Trung đoàn”.

Cũng theo Trung tướng Trần Quang Khánh, bên cạnh những công việc của Đoàn quân khi trở về tiếp quản Thủ đô là bảo vệ thành quả cách mạng, ổn định đời sống, sản xuất ở Thủ đô, tuyên truyền tránh để nhân dân bị lôi kéo, xúi giục, quân đội Việt Nam còn thực hiện nghiêm kỷ luật tiếp quản chiến trường. “Trong những ngày đầu vào Thủ đô, bà con nhìn thấy chúng tôi, họ biết là cách mạng sẽ vào tiếp quản nên chạy đến hoan nghênh.

Họ vẫy tay chào đón rất kín đáo vì quân đội Pháp vẫn ở Hà Nội. Những ngày sau đó, biết chúng tôi ở tại một cơ sở cách mạng đối diện Ga Hà Nội, người dân đi qua ai cũng dừng lại ngó, từ anh xích lô, người đi xe đạp đến người đi bộ. Trong đó, có người thắc mắc, không thấy bộ đội mua bán gì, người muốn “biếu” cho tô cháo, cái bánh mỳ nhưng không ai dám nhận.

Chúng tôi ứng xử như vậy không phải là từ chối tình cảm của người dân mà do binh sỹ đang thực hiện nghiêm luật tiếp quản chiến trường. Trong luật đã quy đinh rõ quân đội không được làm gì ảnh hưởng đến đời sống của nhân dân, tôn trọng tính mạng tài sản của nhân dân, không mua bán, đặc biệt quân sỹ có người thân ở Hà Nội tuyệt đối không được đến thăm”.

Niềm vui ngày tiếp quản Thủ đô

60 năm về trước, trong khí thế hào hùng của đoàn quân chiến thắng về tiếp quản Thủ đô có 1 chiến sĩ khuôn mặt hân hoan, lấp lánh trên ngực huy hiệu chiến thắng Điện Biên do Bác Hồ tặng thưởng. Đó chính là người chiến sĩ Đinh Mộng Tiên thuộc Đại đoàn 308 anh hùng.

Hồi tưởng về khoảnh khắc 60 năm về trước, Thiếu tướng Đinh Mộng Tiên, nguyên Phó Chủ nhiệm chính trị Đoàn 478, nhân chứng được về giải phóng, tiếp quản Thủ đô vui mừng kể: “Tôi vẫn nhớ cảm xúc được sống trong không khí hào hùng của đoàn quân chiến thắng về tiếp quản Thủ đô. Chỉ vài ngày sau khi ký kết Hiệp định đình chiến ngày 20-7-1954, Đảng, Nhà nước, Chính phủ giao cho Đại đoàn 308 tiếp quản Hà Nội. Đây là nhiệm vụ rất vẻ vang. Như mọi cán bộ chiến sĩ khác trong đơn vị, tôi rất tự hào, phấn khởi được tham gia sự kiện này”.

Thiếu tướng Đinh Mộng Tiên

Sáu mươi năm đã trôi qua nhưng những phút giây thiêng liêng ấy vẫn còn mãi trong ông. Sáng 10-10-1954, cán bộ chiến sĩ đeo Huy hiệu Chiến sĩ Điện Biên Phủ được Bác Hồ tặng thưởng với khí thế của người chiến thắng, từng đơn vị quân phục chỉnh tề, theo kế hoạch, qua các cửa ô tiến vào.

Nhân dân Hà Nội cờ hoa trên tay, đứng dọc hai bên hè phố vui mừng, nồng nhiệt đón chào con em mình chiến thắng trở về bằng những nụ cười, khuôn mặt rạng rỡ và cả nước mắt. Đại đoàn 308 quá hạnh phúc vì được sống đến giờ phút tràn ngập tình cảm thương mến này.

Đặc biệt, trong đội hình có Trung đoàn Thủ đô (tức là Trung đoàn 102) được người dân Hà Nội sinh ra, đùm bọc, nuôi dưỡng và cùng chiến đấu ác liệt trong 60 ngày đêm theo 1 phong cách lạc quan, rất đàn ông nhằm giữ chân địch, tạo điều kiện cho cả nước chuẩn bị bước vào cuộc kháng chiến lâu dài.

“Trong ngày kỷ niệm này tôi nhớ lại ca khúc “Tiến về Hà Nội” trong đó có câu “Như đài hoa đón mừng nở năm cánh đào. Chảy dòng sương sớm long lanh”. Những gì diễn ra trong ngày 10-10 về đại thể giống như ca khúc. Ca khúc thể hiện được lòng tin vững chắc của quân dân ta đối với sự lãnh đạo của Bác Hồ, của Đảng tất yếu đất nước sẽ thắng lợi.

Mặt khác cũng nói lên sự tin tưởng của Đảng đối với sức mạnh của lòng yêu nước, quyết tâm chiến đấu, hi sinh của quân dân ta để có ngày tiến về Hà Nội. Đánh thắng giặc Pháp, Hà Nội cùng cả nước tiến lên xây dựng Chủ nghĩa xã hội- hậu phương vững chắc cho sự nghiệp giải phóng miền Nam”- Thiếu tướng Đinh Mộng Tiên chia sẻ.

Cuối buổi chiều ngày 9-10-1954, những người lính Pháp cuối cùng rút khỏi Hà Nội, chấm dứt hơn 70 năm chiếm đóng Hà Nội của quân đội Pháp từ cuối thế kỷ thứ XIX. Trong lịch sử hơn 1.000 năm tồn tại và phát triển của Thăng Long - Hà Nội thì mảnh đất này đã có 7 lần bị giặc ngoại xâm chiếm đóng, thế nhưng Hà Nội và người Hà Nội chưa bao giờ run sợ trước bất cứ kẻ thù nào. Hạnh phúc của Thủ đô được giải phóng cách đây 60 năm cũng khởi nguồn từ quá khứ hào hùng của một dân tộc Anh hùng.