 |
| Khu vực kinh tế ngoài nhà nước có mức năng suất lao động thấp nhất. Ảnh minh họa: H.Dịu |
Năng suất bị hạn chế ở các doanh nghiệp tư nhân
Theo nghiên cứu của nhóm chuyên gia trường Đại học Kinh tế quốc dân tại ấn phẩm “Đánh giá kinh tế Việt Nam thường niên 2019: Cải thiện năng suất lao động trong bối cảnh kinh tế số”, trong giai đoạn 2010-2019, năng suất lao động của Việt Nam đã tăng xấp xỉ 1,6 lần, từ mức 38,47 triệu đồng/lao động năm 2010 lên mức 60,68 triệu đồng/lao động năm 2019.
Mặc dù năng suất lao động tổng thể tăng đều qua các năm, nhưng theo các chuyên gia, nhìn chung mức năng suất lao động của toàn nền kinh tế còn rất thấp.
Một phần nguyên nhân do những ngành có năng suất lao động thấp lại chiếm tỷ trọng lao động cao (như nông nghiệp). Ngoài ra, chất lượng lao động mà biểu hiện trước hết ở tỷ lệ lao động đã qua đào tạo còn rất thấp, Việt Nam đang rất thiếu lao động lành nghề, có trình độ chuyên môn kỹ thuật và đang phải đối diện với những thách thức lớn về thiếu hụt lao động có trình độ cao.
Nghiên cứu còn chỉ ra rằng, nếu Việt Nam duy trì tốc độ tăng trưởng năng suất lao động 5,88% như thời kỳ 2016-2019 thì mất 19 năm, nghĩa là đến năm 2037 Việt Nam mới có thể đạt mức thu nhập bình quân đầu người mục tiêu 18.000 USD của năm 2035 (tương đương với Malaysia năm 2010).
 |
| So sánh năng suất lao động của Việt Nam và một số nước trong khu vực năm 2019. |
Phân tích sâu hơn về thực trạng năng suất lao động trong nước, theo PGS.TS Tô Trung Thành, Đại học Kinh tế quốc dân, đồng chủ biên ấn phẩm, nhìn chung, mức năng suất lao động khá cao tập trung ở một số ngành trong nền kinh tế, trong đó dẫn đầu là ngành hoạt động tài chính, ngân hàng, bảo hiểm và kinh doanh bất động sản; tiếp đến là ngành hoạt động chuyên môn khoa học công nghệ; vị trí thứ ba thuộc về các ngành công nghiệp khác (trong đó có ngành khai khoáng), đứng thứ tư là ngành thông tin và truyền thông.
Ngoài ra, cũng theo các nghiên cứu này, trong 3 khu vực lớn của nền kinh tế, khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài luôn dẫn đầu về mức năng suất lao động, khu vực kinh tế nhà nước ở vị trí thứ hai và khu vực kinh tế ngoài nhà nước có mức năng suất lao động thấp nhất.
Đặc biệt, dù được coi là động lực chính của nền kinh tế nhưng khu vực kinh tế tư nhân của Việt Nam hiện nay phần lớn vẫn là những doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ nên gặp hạn chế trong việc nâng cao năng suất lao động. Do các doanh nghiệp này khó tiếp cận và ứng dụng công nghệ vào sản xuất, thiếu vốn, thiếu lao động có kỹ năng, khó tham gia, học hỏi từ chuỗi giá trị do các doanh nghiệp FDI dẫn dắt…
Dựa vào nền tảng công nghệ số
Để cải thiện tình trạng, các chuyên gia trường Đại học Kinh tế quốc dân cho rằng, việc tạo môi trường để doanh nghiệp phát triển lên quy mô lớn hơn là bài toán cốt lõi để nâng cao năng suất lao động của toàn nền kinh tế.
Hơn nữa, trong bối cảnh các động lực tăng trưởng cũ đã gần hết dư địa, các chuyên gia cho rằng cần phải có động lực mới mà nền tảng số và kinh tế số là một lựa chọn. Bởi công nghệ sẽ hỗ trợ từ công việc sản xuất đến công việc quản lý, tạo nên những thay đổi lớn về phương thức sản xuất và năng suất lao động trong các ngành kinh tế.
Vào hồi đầu tháng 2, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị 07/CT-TTg về giải pháp thúc đẩy tăng năng suất lao động quốc gia.
Theo Chỉ thị, năng suất lao động của Việt Nam đã có những cải thiện đáng kể, nhưng chưa tương xứng với kỳ vọng. Mức năng suất lao động theo sức mua tương đương của Việt Nam còn khiêm tốn so với một số nước trong khu vực ASEAN.
Chỉ thị yêu cầu phải thúc đẩy nhanh chuyển dịch cơ cấu lao động từ nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ, nhất là từ lao động có giá trị gia tăng thấp sang có giá trị gia tăng cao hơn; cải cách mạnh mẽ hơn nữa khu vực doanh nghiệp nhà nước, hỗ trợ khu vực kinh tế tư nhân, đặc biệt nâng cao tinh thần khởi nghiệp, sáng tạo; thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia để tăng năng suất lao động…
Hương Dịu
