Khám phá ẩm thực Sài Gòn

Hai cuốn Sài Gòn chở cơm đi ăn phở và Sài Gòn ồ bỗng ngon ghê! vừa được First News & NXB Văn hóa Văn nghệ ấn hành trong đợt này có thể xem là một “combo sách” khám phá, trải nghiệm văn hóa ẩm thực Sài Gòn đầy thú vị; là “hàng hiếm” trên kệ sách viết về chuyện ăn uống hiện nay.

Bộ sách là tập hợp những câu chuyện về ẩm thực Việt Nam nói chung được nhìn từ Sài Gòn khi các món ăn Việt Nam hầu như đều có mặt tại thành phố này. Tính cách, lối tư duy kiểu người Sài Gòn cũng chi phối trong phương pháp, cách chế biến của các món ăn vốn là đặc sản của các miền quê nước Việt.

Những món ăn thật quen thuộc còn mang hương vị những quê nhà như: bát canh chua, mắm kho quẹt… nhưng cũng có những món ăn đậm chất vùng miền như tô canh khế, nồi lẩu rắn, nồi cháo nấm tràm… Và, còn có những món đang bàn cãi nảy lửa, như món… cầy tơ. Nhưng dù đứng “chiến tuyến” nào, cũng phải thừa nhận một điểm rất chung: Đây là món từng khá phổ biến của một thời mà bất kỳ dân ăn rong nào cũng có thể từng bị “cám dỗ”!

Món ăn của Sài Gòn phần nào phản ánh đời sống của… dân tứ chiếng, tứ hải giai huynh đệ tề tựu về vùng đất này. Cho nên, có thể khẳng định món ăn nào có mặt trên đất nước Việt Nam thì Sài Gòn cũng có và có khác chăng là ở gia vị được thêm bớt cho phù hợp với “cái lưỡi” của người Sài Gòn.

Ngữ Yên thuộc tuýp người viết (và ăn) không ưa khoa trương son phấn, chống lại thứ “chủ nghĩa lưỡi dân tộc”, những kê cứu tỉ mỉ, sử liệu hay kiến thức y thực được hài hòa trong một lối quãng diễn có khí chất “giang hồ”, tự nhiên và đôi chỗ quá đỗi ngang tàng. Người đọc như thể được tham gia vào một cuộc tán dóc, cà kê hào sảng trên bàn nhậu vỉa hè hay một cuộc đàm luận thú vị bên mâm cơm ngày nhàn rỗi. Ông khéo léo đưa vào đó một hàm lượng y thực, ghi chép ẩm thực, và dĩ nhiên, không thiếu những công thức chế biến của những đầu bếp có tên tuổi lẫn vô danh.

Trên tất cả, sau món ăn là lịch sử, là ân tình, ký ức, sự chuyển dịch của tâm tính cộng đồng. Ngữ Yên cũng không quên nêm nếm vào các bài viết giọng điệu hài hước, thâm thúy xuyên suốt hai tập sách át bớt cái “mùi” khô khan của sử liệu, khiến chuyện của trăm, ngàn năm trước sống động, thơm lành và quen thuộc như hạt gạo được nấu thành cơm.

Từ câu chuyện ẩm thực, bức tranh về đời sống Sài Gòn trong mắt của những người dân nhập cư cũng hiện lên sống động. Sài Gòn không có đặc sản nhưng lại ôm vào, nâng niu đặc sản của mọi vùng miền, quốc gia. Do vậy, sài Gòn có những khu chợ người miền Trung xứ Quảng như chợ Bà Hoa ở Tân Bình, những “thiên đường” món Bắc, những phố ẩm thực Hàn, Nhật, Thái…

Nhiều bài viết được giới thiệu trong hai tập sách là chuyện “một thuở”, có thể xem như chất liệu lịch sử để người ngày sau có thể hiểu hơn về “ngày xưa”, về một bối cảnh rộng lớn hơn phạm vị cái ăn, mâm ăn, bàn ăn thời tác giả đang sống, khám phá và viết.

Trong sự dịch chuyển của món ăn, cách ăn, có thể nhìn thấy những so sánh đổi thay của dòng đời và thế cuộc. Như Ngữ Yên đã viết trong lời mở sách, bao nhiêu nước đã về xuôi, tồn hư thật vô thường.