Huyền thoại săn chim đất Hà Thành

“Quang Sơn Ca”

Vua sơn ca đất Bắc

Người trong giới chơi chim, nhất là Sơn ca không ai là không từng một lần nghe đến tên gã và vẫn tự nhường cho gã một vị trí riêng bởi gã có một biệt tài đó là thần giao cách cảm với loài chim. Chả thế mà giới chơi Sơn ca ở đất Hà Thành đã đặt riêng cho gã một biệt danh “Quang Sơn ca”.

Không lồng trại, không cửa hàng nhưng lối bán chim trên trời độc nhất vô nhị của Quang Sơn ca khiến cho không ít khách chơi phải tâm phục khẩu phục. Tất cả các loài chim khác muốn hót đều phải đậu lại trên cây, riêng sơn ca, muốn hót hay thì phải bay, phải thăng lên bầu trời giữa muôn trùng mây mà cất tiếng. Đó cũng chính là lý do mà xưa nay, gã bán chim không có lồng. Khách có nhu cầu chỉ cần việc cầm tiền cùng theo gã ra bãi giữa sông Hồng nghe, theo dõi cả bầy chim líu lo hót rồi chỉ đích danh mua con này, con kia. Sau đó, khách mua chỉ việc ngồi yên mà theo dõi màn trình diễn bắt và bán chim sơn ca như một trò ảo thuật. Thậm chí có những người khách khó tính còn tự tay thả con chim đã được đánh dấu của mình ra sau đó yêu cầu bắt lại cũng chả làm khó được gã. Như để chứng minh với tôi, qua một chiếc ống nhòm chuyên dụng, gã điểm danh cho tôi xuất xứ của những con chim của khách đã được đóng khuyên vào chân, được thả ra thiên nhiên cho thay lông, luyện giọng, để rồi sau 25 ngày bắt lại. Điều kì lạ là tất cả những con chim của khách đã được thả ra đây, giọng của con nào, ra làm sao, như thế nào, gã đều thuộc nằm lòng và dễ dàng bắt lại không hề nhầm lẫn.

Gã cho biết, mỗi một con chim chỉ bay theo một vệt gió của riêng nó, cả đời chỉ bay theo vệt gió này kể cả những loài chim di cư. Bởi vậy chỉ cần bắt được vệt gió này thì con chim nhất định sẽ vào lưới. Chỉ cần một lần theo gã, người chơi chim sẽ như lạc vào một mê hồn trận. Không cần nhìn gã cũng có thể xác định con chim đang bay ở đâu và luôn mồm hướng dẫn tôi cách theo dõi con chim lên xuống trong không gian qua giọng hót của nó, không sai chi tiết nào.

Giăng lưới bắt chim...

Bắt đầu bằng giọng Hải âu sông khi con chim rời khỏi mặt đất, vừa thăng cao lên không trung vừa hót, gã bảo các cụ xưa gọi đó là giọng “cao vút tầng mây xanh”, cũng phải, bởi nhìn con chim rất gần nhưng tiếng hót thì cứ văng vẳng như từ đâu rất xa vọng lại. Cho đến độ cao khoảng 100 m thì đột nhiên đổi giọng thành giọng “sâu thẳm nơi đáy sông”. Sau đó là lúc con chim cụp hai cánh lại rơi tự do trong không trung, chỉ đến khi cách mặt đất chừng mươi mét mới mở cánh ra để tiếp đất, kết thúc một chu trình thăng giọng tìm bạn tình của loài Sơn ca.

Nghề chơi cũng lắm công phu

Nói thật, trước khi gặp gã, tôi đã từng rất ác cảm đối với những người chuyên hành nghề săn bắn, tận diệt thiên nhiên. Nhưng quả thực, tôi cũng tò mò muốn khám phá làm thế nào mà gã có thể thu phục được những đàn chim mà không cần bất kì một phương tiện nào ngoài vài mét lưới và một ít mồi.

Tuy nói thì đơn giản và nhẹ nhàng như thế nhưng cái nghề “săn lộc trời” theo lời của gã nói cũng khiến khối người chỉ ngồi xem thôi cũng đã không chịu nổi bởi nó đòi hỏi sức chịu đựng, sự kiên trì, nhẫn nại của con người ta ghê gớm. Để thu phục được chúng, gã đã mất đến gần 30 năm mày mò “nghiên cứu tâm lý” từ thói quen sinh hoạt ra sao, tính cách từng loại chim như thế nào. Từ “vệt bay”, “vạt gió”, khi nào chim phương bắc xa xôi, băng qua miền rừng xanh, núi thẳm về đến đồng bằng sông Hồng trú ngụ, khi nào chim Singapore, chim Philippines giang cánh theo bão, nhờ gió thổi vượt biển tràn vào Việt Nam, khi nào chim Myanmar, chim Thái Lan vượt dãy Trường Sơn… gã đều tỏ.

và ngắm chú chim vừa bắt được

Gã có thể vác lưới ngày này qua tháng khác rong ruổi trên khắp các cánh đồng lúa trải dài toàn cõi Việt Nam, chỉ để bẫy, để săn những chú chim tinh khôn, “lão làng” bậc nhất mà các “thợ chim” khác đầu hàng. Cứ nghe nói ở đâu có chim cu, gáy, chào mào, sâm cầm, vịt trời khó săn bắt nếu không dùng súng, gã lại ôm lưới đi. Ăn bờ, ngủ bụi hàng tháng trời để quan sát, theo dõi “đường đi, lối về” của “đối tượng”. Đến lúc “thời cơ chín muồi”, gã mới “tung chiêu” hạ gục đối tượng.

Bởi vậy dù giờ đây đã có một quán bia khang trang, khách ra vào tấp nập nhưng những thanh âm ấy, nó vẫn không đủ sức hấp dẫn, không làm gã quên được tiếng vỗ cánh của đàn chim nơi trời cao, sông rộng. Bỏ mặc lời khuyên của vợ con, bạn bè, người thân, đến bây giờ khi đã ở cải tuổi ngũ tuần, tóc lấm chấm pha sương, gã vẫn còn nặng nợ với các cánh đồng, với bóng chim tăm cá. Vẫn biết, trong mỗi con người khi sinh ra vốn dĩ ít nhiều đã có khát vọng, đam mê chinh phục. Nhưng, dành gần hết đời người để tận tường gốc rễ về các loại chim, “say” chim không khác gì một “nhà khoa học” như người đàn ông đã ngót nghét ngũ tuần kia thì nhiều người cũng phải ngả mũ mà bái phục.

Bây giờ người có nghề “đánh chim” hầu hết đều săn chim sâu, chim ri, nó là loại chim gây hại cho mùa màng cần phải bắt. Đem về bán cho các làng chuyên buôn chim phóng sinh, rồi người ta thả ra mình lại đi bắt về. Giờ gã không đi săn chim nhiều như trước nữa mà làm thêm việc bẫy chim quý bay lạc cho những người lắm tiền. Nhiều con được gắn số hiệu, gắn tên nhưng đi lạc, chủ chim không cách nào bắt được đành nhờ gã tới giúp. Đa phần gã để chim sinh sản thêm một hai năm rồi mới bắt. Vì như thế sẽ có chim quý, chim hay mà chơi.

Xuân Thảo