Hạn chế phương tiện cá nhân: Giải pháp “cắt ngọn”?

Một tuyến phố Hà Nội giờ cao điểm. Ảnh Thành Nam.

Trước mắt...

Câu chuyện hạn chế phương tiện giao thông cá nhân bỗng trở nên nóng từ ý kiến kiến của Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Đức Chung tại cuộc họp Chính phủ với các địa phương ngày 28-12-2015. Tại đây ông Chung cho biết, thời gian qua số lượng phương tiện giao thông ở Hà Nội gia tăng mạnh. Bình quân mỗi tháng, Hà Nội đăng ký mới 18.000-22.000 xe máy, 6.000-8.000 ô tô. Với tốc độ như hiện nay nếu không có ngay giải pháp thì 4-5 năm nữa vấn đề giao thông sẽ rất phức tạp. Ông Chung cũng kiến nghị Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành trung ương phối hợp với TP Hà Nội xây dựng lộ trình hạn chế phương tiện giao thông cá nhân, giảm ùn tắc.

Đồng tình quan điểm về hạn chế phương tiện cá nhân, Phó Chủ tịch chuyên trách Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia Khuất Việt Hùng, trên Báo Tin Tức, nhận định: Ở các thành phố trên thế giới được xem là thành công trong phát triển, quản lý giao thông đô thị đều áp dụng rất thành công song hành hai nhóm giải pháp là tăng cường năng lực, chất lượng dịch vụ vận tải khách công cộng và quản lý, kiểm soát sử dụng phương tiện cơ giới cá nhân. Các giải pháp này được nêu cụ thể trong đề án của Bộ GTVT. Hà Nội và TP Hồ Chí Minh sẽ không thể có thành công của Singapore, Seoul hay Zurich ngày hôm nay, nếu không áp dụng đồng thời các giải pháp này.

Phát biểu trên báo Tiền Phong, đại diện Sở Giao thông vận tải Hà Nội cho biết: Khác với các dự thảo mà các bộ, ngành đã xây dựng trước đây, Hà Nội sẽ không thực hiện việc cấm mua phương tiện, vì đó là quyền của công dân. Thay vào đó, Hà Nội sẽ xem xét hạn chế bằng cách không cho đi vào từng khu vực, tuyến phố; thậm chí là kiểm soát chặt việc đăng ký sử dụng xe mới. Thành phố sẽ có các hình thức chế tài đủ mạnh, như thủ tục sở hữu xe nghiêm ngặt, phí dịch vụ cao… Ví như để đăng ký được biển số xe máy, chủ sở hữu phải đáp ứng được các điều kiện kèm theo; ô tô ngoại thành để vào được nội đô phải qua bao nhiêu trạm phí “lưu hành nội thành”. Tiếp đến là giá trông giữ xe đắt đỏ, nhiều tuyến đường bị hạn chế xe cá nhân lưu thông… Như vậy, để vào được khu vực trung tâm thành phố, ngoài mất nhiều tiền, chủ phương tiện còn cảm thấy phiền phức khi đi xe cá nhân.

Cụ thể hơn, cũng trên báo Tin Tức, TS Đinh Thị Thanh Bình, Trưởng bộ môn Quy hoạch Quản lý GTVT (Đại học GTVT) cho rằng: “Trước mắt Hà Nội nên hạn chế ô tô lưu thông vào giờ cao điểm trên đường, kết hợp các biện pháp tổ chức giao thông từ xa như làm thông thoáng lòng lề đường, giải tỏa chiếm dụng, phân luồng, làn đường...”.

Trong khi đó, ông Nguyễn Văn Thạch – Vụ trưởng Vụ an toàn giao thông (Bộ Giao thông vận tải), trên Báo Giáo dục Việt Nam lại cho rằng: “Chúng ta có thể sử dụng biện pháp quản lý phương tiện cá nhân bằng việc thu phí . Ở nước ngoài, việc thu phí vào giờ cao điểm đã được áp dụng, và họ coi đây là một trong số các giải pháp chống ùn tắc. Cá nhân tôi hoàn toàn đồng ý với phương án này”.

Nhưng cần giải pháp gốc

Một khía cạnh khác, nguyên Thứ trưởng Bộ Xây Phạm Sỹ Liêm, việc hạn chế phương tiện cá nhân chỉ là giải pháp tình thế, cấp bách nhằm giải quyết tình trạng tắc nghẽn giao thông đô thị.

“Đây là vấn đề mang tính tổng thể, liên quan tới quản lý, quy hoạch xây dựng đô thị, giao thông. Nhưng hiện nay, tôi có cảm giác, chúng ta đang giải quyết vấn nạn này theo kiểu "chữa bệnh theo triệu chứng". Việt Nam đang có xu hướng đi ngược lại với thế giới trong việc đề ra giải pháp hạn chế ùn tắc, trên thế giới là phát triển giao thông công cộng chứ không phải cấm, hoặc hạn chế phương tiện cá nhân...”, ông Phạm Sĩ Liêm phát biểu trên Giaoduc.net.vn.

Đồng tình quan điểm này, Vụ trưởng Nguyễn Văn Thạch, cũng cho rằng: Giao thông đô thị phụ thuộc rất nhiều vào quy hoạch giao thông, đô thị, chứ không chỉ riêng việc hạn chế phương tiện cá nhân. Nếu chúng ta có quy hoạch, nhưng việc quản lý quy hoạch không tốt thì cũng chưa giải quyết được gì. Nếu tắc đường mà chỉ hạn chế phương tiện cá nhân, không để ý đến quy hoạch giao thông giao thông đô thị, thì cũng không ổn.

Nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng đặt ra các câu hỏi: Cần tính toán tới việc hoàn thiện cơ sở hạ tầng, phương tiện công cộng phục vụ người dân gắn với quy hoạch và quản lý quy hoạch. Phải nhìn xem chúng ta đã hoàn thiện hệ thống phương tiện công cộng như thế nào? Phương tiện ấy đáp ứng nhu cầu đi lại của người dân ra sao? Vấn đề này chưa thấy người có trách nhiệm đề cập.

Nhìn lại quá trình của vấn đề hạn chế phương tiện giao thông cá nhân, cho thấy, đã có nhiều giải pháp “chết yểu”. Năm 2003, đề án xe biển số chẵn, lẻ sẽ được lưu thông theo ngày chẵn, lẻ được đưa ra nhưng rồi giải pháp này đã không được áp dụng. Sau đó không lâu, Hà Nội đã áp dụng biện pháp dừng đăng ký xe máy ở các quận nội thành. Quy định đã khiến nhiều người dân gặp khó vì phải đi “mua quyền” đăng ký của người khác hoặc phải mua xe đã đăng ký rồi để đi và cơ quan chức năng đã phải bỏ quy định này khi áp dụng được ít thời gian.

Tiếp đó, ở các địa phương, bộ ngành đã đưa ra nhiều giải pháp như: thu phí phương tiện vào trung tâm thành phố; đấu giá quyền lưu hành phương tiện, không cho phương tiện ngoại tỉnh đi vào khu vực nội đô; bắt buộc học sinh cấp 3 phải đi phương tiện công cộng đến trường… Nhưng rồi các giải pháp đều không đi đến “chung kết”.

Đánh giá về vấn đề này, Báo Tiền Phong dẫn lời ông Nguyễn Mạnh Hùng, nguyên Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô: “10 năm làm ở Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam, tôi đã không biết bao lần trực tiếp tham gia góp ý vào những đề án đó. Nhưng rồi của bộ hay của địa phương thì cuối cùng cũng chỉ là một nhóm giải pháp đề xuất đi, đề xuất lại nhiều lần… chứ không thấy có giải pháp nào mang tính chiến lược, đột phá, có điểm mới, nhất là về quy hoạch, xây dựng hạ tầng giao thông gì cả dẫn đến hầu hết bị “chết yểu”.

Theo ông Nguyễn Mạnh Hùng cho biết thêm, việc giao cho Hà Nội chủ trì lập đề án hạn chế phương tiện cá nhân là thiếu tính khả thi. Bởi đây không phải là việc riêng của hai thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội mà là việc chung của cả nước. Vì thực hiện việc hạn chế sẽ đụng chạm rất nhiều đến các quy định của pháp luật như quy hoạch, giao thông, quyền sở hữu tài sản của cá nhân… Do đó, Bộ GTVT phải là đơn vị chủ công trong việc phối hợp với các thành phố và các bộ, ngành có liên quan trong việc lập đề án để trình Chính phủ phê duyệt.