 |
| Tỷ lệ người già cao gây áp lực lên hệ thống hưu trí |
Hiện nhận thức của mọi người về tác động của tỷ lệ sinh thấp hơn và tuổi thọ cao hơn rõ ràng là chưa đầy đủ, trong khi tác động tiêu cực của tình trạng này là tất yếu.
Theo dự báo của Liên hợp quốc, với tỷ lệ sinh như hiện nay, số trẻ em ra đời trên thế giới có thể sẽ thấp hơn số người tử vong kể từ năm 2050. Vào thời điểm đó, số người từ 65 tuổi trở lên sẽ tăng gấp đôi, đạt 1,6 tỷ người, tức là hơn 16% dân số. Tại Liên minh châu Âu (EU), sự thay đổi thậm chí nhanh hơn. Đầu năm 2021, người cao tuổi chiếm gần 21% dân số, so với tỷ lệ 17% được ghi nhận 10 năm trước đó. Đến năm 2050, khoảng 30% dân số châu Âu sẽ thuộc lớp người được gọi là "thế hệ cũ".
Trong 50 năm qua, tuổi thọ trung bình tăng thêm 10 năm và thế hệ sinh ra thời bùng nổ dân số đã đến tuổi nghỉ hưu. Xu hướng này đang thúc đẩy sự tăng vọt của tình trạng già hóa dân số, dẫn đến chi phí lương hưu và chăm sóc y tế tăng lên, đặc biệt là các vấn đề sức khỏe trở nên tồi tệ hơn khi tuổi thọ của người về hưu kéo dài.
Sự gia tăng dân số già trong khi dân số trẻ lại giảm sẽ tạo ra một cú sốc mạnh mẽ hơn. Ở mọi nơi trên thế giới, đặc biệt là ở các nước phát triển và mới nổi, tỷ lệ sinh đang giảm rõ rệt. Đỉnh điểm có thể thấy ở châu Á, tại Hàn Quốc, nơi tỷ lệ sinh đã giảm xuống dưới 0,8, trong khi mỗi phụ nữ phải sinh ít nhất 2,1 con để duy trì dân số ổn định. Tại Trung Quốc, dân số có thể giảm 50% vào năm 2100, theo những dự báo bi quan nhất. Tại EU, tỷ lệ người từ 15-29 tuổi đã thay đổi từ 18,1% năm 2011 xuống 16,3% vào năm 2021.
Trước những thách thức lớn này, vấn đề nhận thức rất quan trọng, nhưng đang bị xem nhẹ. Dân số trong độ tuổi lao động suy giảm gây áp lực đối với thị trường lao động và các nhà nước phúc lợi. Ngoài chi phí lương hưu tăng, dân số già hơn sẽ cần nhiều hơn nhu cầu về y tế, điều này đòi hỏi phải đầu tư, điều chỉnh trang thiết bị và cơ sở hạ tầng. Tình trạng thiếu lao động sẽ ngày càng trầm trọng. Ngân hàng thế giới dự đoán sẽ thiếu trên 4 triệu nhân viên y tế ở EU vào năm 2030.
Các tác động tiêu cực kinh tế và tài chính của hiện tượng già hóa dân số là điều tất yếu. Dân số trong độ tuổi lao động ngày càng giảm sẽ làm suy yếu sự năng động, hạn chế tăng trưởng và cản trở sự đổi mới của một quốc gia, do người lao động cao tuổi làm việc kém hiệu quả hơn những người trẻ tuổi. Chuyên gia Maxime Sbaihi chỉ ra: “Với dân số già, người cao tuổi nắm giữ phần lớn tài sản, điều này có hại cho nền kinh tế. Thay vì thúc đẩy đổi mới, tiền tiết kiệm hướng tới các khoản đầu tư không tạo ra sản phẩm và những người trẻ tuổi khó tiếp cận với thị trường bất động sản. Ngoài ra, nợ công ngày càng tăng và chi phí bảo trợ xã hội đang đè nặng lên thu nhập của người lao động”.
Trong bối cảnh này, các nước sẽ phải đưa ra những chính sách hỗ trợ cho các bậc cha mẹ một cách hào phóng nhất để giữ ổn định tỷ lệ sinh. Các chuyên gia cho rằng các chính phủ sẽ phải quyết tâm mạnh hơn và sáng tạo hơn để đảo ngược xu hướng, nếu không dân số thế giới có thể sẽ bắt đầu giảm sớm hơn dự kiến.
T. Hằng
