Đường 20-Quyết thắng: Ghi dấu tuổi thanh xuân những anh hùng liệt sĩ

Hang 8 thanh niên xung phong hy sinh khi đang mở Đường 20.

Trong chuyến hành hương về Quảng Trị đoàn chúng tôi đã có dịp đến với tuyến mang tên Đường 20- Quyết thắng, đầu mối quan trọng trong chiến lược vận tải của đường mòn Hồ Chí Minh, để hiểu được những hy sinh, mất mát của thế hệ đi trước.

Con đường tuổi 20

Đường 20 - Quyết thắng bắt đầu từ Bản làng Phong Nha, bên dòng sông Son xanh biếc đến ngã ba Lùm Phùm (thuộc huyện Bu-La-Pha, tỉnh Khăm Muộn, Lào) rồi thông với đường 9. Trong vòng 4 tháng, từ ngày 21-1-1966 (tức ngày mồng một Tết Bính Ngọ), đến ngày 14-4-1966 Ðoàn 559- Bộ Tư lệnh cùng các đội thanh niên xung phong đã hoàn thành tuyến đường mang tên Đường 20- Quyết Thắng với chiều dài 123 km. Trong những năm chiến tranh ác liệt Đường 20- Quyết Thắng được coi là đầu mối quan trọng trong chiến lược vận tải của đường mòn Hồ Chí Minh lịch sử. Và trở thành tuyến đường trọng điểm để vận tải lương thực, vũ khí... cho chiến trường miền Nam.

Con đường được đặt tên là Đường 20 bởi lẽ bộ đội, thanh niên xung phong, công nhân và dân công ba sẵn sàng đã tham gia mở, xây dựng và bảo vệ con đường này hầu hết đều ở lứa tuổi 20. Đây là con đường huyết mạch phá thế độc đạo, nối đông Trường Sơn với tây Trường Sơn, giành thế chủ động thắng lợi trên mặt trận giao thông - vận tải nên còn có tên gọi: Đường 20 - Quyết thắng.

Khi phát hiện Đường 20 là một trong những tuyến giao thông huyết mạch thuộc hệ thống đường mòn Hồ Chí Minh chi viện cho chiến trường miền Nam, từ năm 1965-1972, đế quốc Mỹ điên cuồng dội bom đánh phá hủy diệt con đường huyết mạch này. Mỗi cung đường, địa danh trên Đường 20 trở thành một tọa độ lửa, trong đó cua chữ A thuộc trọng điểm A.T.P (gồm cua chữ A, ngầm Ta Lê, đèo Pu-la-nhích), trọng điểm Trạ Ang, Cà Roòng, km 12, km 16,5, dốc Ba Thang... nhằm ngăn chặn sự chi viện của hậu phương đối với tiền tuyến.

Để đảm bảo tuyến đường được thông suốt, hàng vạn cán bộ, bộ đội, thanh niên xung phong, công nhân, dân công hoả tuyến, đồng bào các dân tộc đã lao động quên mình và chiến đấu kiên cường, vừa đánh địch, vừa xẻ núi, bạt đèo, đào đắp hàng triệu khối đất đá để mở đường, thông tuyến, chi viện kịp thời sức người, sức của cho các chiến trường. Với tinh thần“Sống bám đường, chết kiên cường dũng cảm”,“Địch phá, ta sửa, ta đi”; “Tất cả vì miền Nam ruột thịt, tất cả để chiến thắng” là nguồn cổ vũ, tạo thành sức mạnh vô biên đã làm nên chiến công như là huyền thoại của một thời “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”, lập nên những kỳ tích oanh liệt, góp phần tạo nên thắng lợi vĩ đại của dân tộc ta.

Hang Tám Cô

Trong hành trình đến với Đường 20- Quyết thắng, đoàn chúng tôi đã xúc động khi được nghe kể về câu chuyện của 8 thanh niên xung phong đã hy sinh khi đang làm nhiệm vụ tại đây. Theo người dân địa phương kể lại, trong những năm từ 1966- 1972 trên tuyến Đường 20 đường thường xuyên có một tiểu đội thanh niên xung phong làm nhiệm vụ phá bom thông đường. Mỗi khi đi phá bom, hoặc những lúc nghỉ ngơi, cả tiểu đội thường vào hang đá. Và trong một trận càn quét của bom Mỹ, 8 thanh niên đã hy sinh trong hang, nên bà con địa phương đã gọi hang đó là hang Tám Cô.

Một khách hành hương đã làm một bài thơ đặt trước cửa hang để ghi nhơ công ơn các anh hùng, liệt sĩ.

Hang Tám Cô nằm tại km 16+ 500. Đây là hang đá sâu 20 m, rộng 10 m, cao 9 m - nơi 8 chiến sĩ thanh niên xung phong bị bom Mỹ vùi lấp miệng hang bằng khối đá khổng lồ khoảng 100 tấn. Hang Tám Cô nằm trên cung Đường 20, nơi bom đạn Mỹ đánh phá ngày đêm nhằm chặt đứt sự chi viện của miền Bắc cho miền Nam và cũng là nơi lực lượng thanh niên xung phong đổ máu để giữ cho tuyến đường thông suốt.

Chiều 14-11-1972, B.52 ném bom rải thảm tuyến đường 20 từ km 16. Đội thanh niên xung phong 163 của ban 67 đang ở hiện trường vội vã chạy vào hang đá bên đường trú ẩn. Tiểu đoàn pháo phòng không lập tức tổ chức đánh trả. Cả quãng đường qua Km 16 bị bom cày nát, một loạt bom đã khiến năm chiến sĩ pháo binh hi sinh phía cửa hang. Liền sau đó, tảng đá trên cửa hang bị sập xuống bịt kín miệng hang. Trong hang có 8 thanh niên xung phong đều cùng quê Hoằng Hóa (Thanh Hóa) là Trần Thị Tơ, Lê Thị Mai, Đỗ Thị Loan, Lê Thị Lương và Nguyễn Văn Huệ, Nguyễn Văn Phương, Nguyễn Mậu Kỷ, Hoàng Văn Vụ, tất cả đều đang tuổi từ 19-20.

Tan trận bom, phát hiện tiếng kêu cứu của các anh chị em trong hang đá, tất cả các đơn vị có mặt tại hiện trường tập trung trước cửa hang để tìm cách phá đá cứu người nhưng không thể. Những chiếc xe xích tập trung choàng xích để kéo song tảng đá không nhúc nhích. Có ý kiến đề nghị đánh thuốc nổ phá đá nhưng sợ sức ép làm chết mọi người bên trong. Không còn cách nào khác, đồng đội đã luồn ống tuy-dô qua kẽ đá rồi nấu cháo nghiền nát rót qua đường ống để tiếp tế cho những chiến sĩ thanh niên xung phong nằm ở bên trong cầm cự tìm cách cứu. Nhưng tất cả đều bất lực.

Nhiều ngày trời trong hang đá tuyệt vọng và rồi từng chiến sĩ kiệt sức, hi sinh, đến khoảng 7 ngày sau không còn ai nghe thấy tiếng gọi thổn thức của các thanh niên xung phong nữa. Hang đá trở thành nấm mộ chung cho tám chiến sĩ thanh niên xung phong. Từ đó, những người làm trên Đường 20 và người dân tỉnh Quảng Bình đều gọi hang ấy là hang Tám Cô.

Đến năm 1996, tỉnh Quảng Bình mới quyết định phá tảng đá để đưa hài cốt những liệt sĩ thanh niên xung phong về quê nhà. Hiện hang đá đã được mở lại lòng hang, trước cửa hang có tấm bia ghi tên tuổi của tám thanh niên xung phong và năm chiến sĩ pháo binh đã hi sinh trong buổi chiều 14-11-1972.

Trong lòng hang, trên bàn thờ các liệt sĩ, một khách hành hương về đây đã đặt tấm đá hoa cương đen khắc mấy dòng chữ ngắn gọn mà âm vang: “Khi còn đặt bước chân trên mọi nẻo đường của Tổ quốc, chúng tôi không bao giờ quên sự hi sinh cao cả của các cô. Những cô gái thanh niên xung phong - cầu cho các cô được vĩnh hằng!”. Bên cạnh hang đá, một đền thờ được dựng lên làm nơi tưởng niệm những liệt sĩ nằm lại Đường 20.

Trong đền thờ những chiến sĩ hy sinh trên tuyến đường 20, vẫn còn lưu giữ lại những hiện vật của 8 thanh niên xung phong. Đó là những chiếc vòng nhôm, lược nhôm, đôi dép cao su… Những kỷ vật ấy như những lời nhắc nhở những thế hệ sau như chúng tôi hiểu được những vất vả, gian khổ, hy sinh, mất mát của thế hệ cha anh đi trước để giành hòa bình, độc lập cho ngày hôm nay.