Đổi mới mạnh mẽ tư duy quản lý

Ông Phan Đức Hiếu, Trưởng ban phụ trách - Ban Môi trường kinh doanh và Năng lực cạnh tranh (Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương – CIEM), thành viên ban soạn thảo Luật DN (sửa đổi) đã có cuộc trao đổi thẳng thắn với phóng viên về vấn đề này.

Thưa ông, trong Tờ trình của Chính phủ đề nghị QH thông qua Luật tại kỳ họp thứ 8 vừa qua đã nêu rõ quan điểm cho rằng, luật pháp được thiết kế là để thúc đẩy, hỗ trợ hoạt động sản xuất kinh doanh của DN chứ không còn hạn chế sự phát triển của DN trong phạm vi năng lực quản lý của nhà nước”. Luật đã cụ thể hóa quan điểm này như thế nào?

Điều đầu tiên, dễ thấy nhất là Luật đã không thiết kế chương riêng về quản lý Nhà nước đối với DN mà đã lồng ghép xuyên suốt những quy định cần thiết vào trong từng lĩnh vực cụ thể, trong toàn bộ “vòng đời” của DN, kể từ khi “khai sinh” cho đến khi DN chấm dứt hoạt động.

Luật đã thể chế hóa quyền tự do kinh doanh theo tinh thần Hiến pháp 2013, theo đó, Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh sẽ chỉ là tờ giấy khai sinh của DN theo đúng nghĩa “giấy khai sinh”, trên đó không ghi ngành nghề đăng ký kinh doanh. Như vậy, DN được làm tất cả những gì pháp luật không cấm. Còn những lĩnh vực cấm thì đã được tập hợp, quy định rõ trong Luật.

Điều này không chỉ giúp DN tiết kiệm được công sức, chi phí tuân thủ thủ tục hành chính, mà còn có thể nắm bắt kịp thời mọi cơ hội kinh doanh và không phải đối diện với rủi ro bị coi là “kinh doanh trái pháp luật”. Hay như chuyện con dấu của DN. Lần này, Luật chỉ quy định nội dung tối thiểu trên con dấu và không yêu cầu DN phải đăng ký để “được” cấp dấu. Việc quản lý con dấu đã có ý nghĩa lớn, giúp DN đỡ phiền hà, tốn kém về chi phí, thời gian.

Thực thi quy định này sẽ đưa đến những thói quen, nhận thức mới, cách tiếp cận mới về con dấu. Khi các thủ tục, hoạt động giao dịch điện tử, online diễn ra ngày càng phổ biến thì con dấu sẽ không còn ý nghĩa nữa. Như thế, Nhà nước không phải là người giám hộ toàn diện của DN, theo kiểu “vú em” kè kè bên cạnh, mà chỉ tập trung vào một số khâu then chốt: giám sát việc tuân thủ pháp luật, giám sát rủi ro, giải quyết tranh chấp.

Có thể nói gì về những ngành nghề kinh doanh có điều kiện được quy định trong Luật Đầu tư, cũng sẽ có hiệu lực cùng thời điểm với Luật DN sửa đổi, thưa ông?

Luật Đầu tư đã có sự bổ trợ rất tốt cho Luật DN, bởi lần đầu tiên đã pháp điển hóa một danh mục gồm 267 ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Khái niệm “có điều kiện” ở đây cần hiểu là những điều kiện trực tiếp, đặc thù cho ngành nghề đó, bên cạnh những điều kiện chung khác để đảm bảo quyền tự do kinh doanh của người này không gây phương hại đến cộng đồng hoặc cá nhân khác.

Nhưng để Luật thực sự phát huy tác dụng trong đời sống thì Chính phủ sẽ phải công bố công khai cả những điều kiện kinh doanh cụ thể đối với những ngành nghề này; đồng thời thường xuyên có sự rà soát, chỉnh sửa, bổ sung vì thực tế kinh doanh luôn vận động. Luôn có một số ngành nghề mới được sinh ra, các yếu tố liên quan đến kinh doanh cũng thường xuyên biến đổi chứ không “đứng im” một chỗ.

Một luận điểm quan trọng được nhấn mạnh trong hai luật nói trên là nâng cao hiệu lực bảo vệ nhà đầu tư, nhằm tạo lòng tin cho cộng đồng DN, khuyến khích đầu tư. Ông có thể nói rõ hơn về luận điểm này?

Đúng là chế định bảo vệ nhà đầu tư trong pháp luật Việt Nam từng bị coi là rất yếu, tiêu chí này xếp khoảng 160 – 170 trong 189 nền kinh tế được đánh giá. Ở hai luật vừa đề cập, chúng ta đã nâng cao hiệu lực bảo vệ nhà đầu tư bằng cách bổ sung những quy định về minh bạch hóa thông tin, tạo thêm cơ hội cho cổ đông giám sát hoạt động của DN; xác định rõ trách nhiệm; quyền hạn của người quản lý để giảm khả năng lạm quyền và tạo điều kiện thuận lợi cho cổ đông khởi kiện trách nhiệm cá nhân người quản lý DN.

Xin cảm ơn ông!