Đề xuất đánh thuế thu nhập cá nhân tài sản không giải thích được nguồn gốc rõ ràng

Tổng Thanh tra Chính phủ Lê Minh Khái.

Đề xuất mức thuế suất 45%

Thay mặt Chính phủ giải trình, tiếp thu, Tổng Thanh tra Chính phủ Lê Minh Khái cho biết: Khi thảo luận tại kỳ họp thứ 4, nhiều ý kiến đại biểu đề nghị bổ sung các quy định chi tiết về thu hồi, chế tài xử lý đối với loại tài sản trên thông qua thủ tục dân sự hoặc quy định thủ tục tư pháp một cách công khai và chặt chẽ.

Theo Chính phủ, việc xử lý tài sản, thu nhập kê khai không trung thực hoặc tài sản, thu nhập tăng thêm mà người kê khai không giải trình được một cách hợp lý về nguồn gốc có liên quan đến quyền sở hữu tài sản của người kê khai và vợ/chồng, con chưa thành niên của họ. Trong khi đó, phương thức xử lý thông qua thủ tục tố tụng hình sự, tố tụng dân sự là một vấn đề còn mới, phức tạp và có thể ảnh hưởng đến các quyền hiến định của công dân.

Đồng thời, nếu áp dụng thì cũng đòi hỏi nhiều điều kiện đảm bảo thực hiện mà ở thời điểm hiện tại là chưa phù hợp với thực tiễn pháp luật và quản lý của Việt Nam như phải có một hệ thống quản lý hiệu quả tài sản, thu nhập và chi tiêu trong toàn xã hội hoặc thay đổi những nguyên tắc cơ bản trong pháp luật về tố tụng hình sự, tố tụng dân sự liên quan đến trách nhiệm chứng minh.

Chính phủ cho biết, khi thảo luận vấn đề này có hai loại ý kiến. Loại thứ nhất cho rằng cơ chế thu hồi loại tài sản như trên thực hiện thông qua việc xác định đó là hành vi trốn thuế và có quy định về việc chuyển hồ sơ vụ việc từ cơ quan, đơn vị kiểm soát tài sản, thu nhập sang cho cơ quan quản lý thuế. Còn phương án hai đề nghị quy định hình thức xử phạt phù hợp vì coi đó là hành vi vi phạm hành chính.

Lựa chọn theo ý kiến thứ nhất, Chính phủ trình 2 phương án đánh thuế tài sản không minh bạch. Một là cơ quan, đơn vị kiểm soát tài sản, thu nhập yêu cầu cơ quan Thuế thực hiện việc thu thuế thu nhập cá nhân với mức thuế suất 45% đối với thu nhập do người có nghĩa vụ kê khai đã kê khai không trung thực hoặc có tài sản, thu nhập tăng thêm mà không giải trình được một cách hợp lý về nguồn gốc. Chính phủ lựa chọn phương án này.

Phương án 2, cơ quan, đơn vị kiểm soát tài sản, thu nhập yêu cầu cơ quan có thẩm quyền ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính với mức phạt tiền bằng 45% giá trị của phần tài sản, thu nhập chênh lệch hoặc tăng thêm không giải trình được một cách hợp lý về nguồn gốc.

Cần thận trọng, có lộ trình

Nêu ý kiến thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho rằng: Đặc điểm xã hội nước ta dẫn đến việc xác định tính hợp lý của nguồn gốc tài sản nói chung là vấn đề rất phức tạp.

Về mặt pháp lý, theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự thì trách nhiệm chứng minh tội phạm thuộc về Nhà nước, do đó không thể mặc nhiên coi tài sản không giải trình được hợp lý về nguồn gốc là tài sản do phạm tội tham nhũng mà có để tịch thu bằng biện pháp hình sự.

Mặt khác, theo quy định của Bộ luật Dân sự về căn cứ xác lập quyền sở hữu và quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự về nghĩa vụ chứng minh thì cũng không thể coi đó là tài sản của Nhà nước để xác lập quyền sở hữu nhà nước và cũng khó khăn trong việc thực hiện nghĩa vụ chứng minh của người thay mặt Nhà nước đứng ra khởi kiện.

“Đây là lần đầu tiên chúng ta đặt vấn đề xử lý tài sản không giải trình được hợp lý về nguồn gốc và là vấn đề lớn, có liên quan đến quyền sở hữu tài sản là quyền cơ bản của công dân được Hiến định, nên việc xử lý theo phương án nào cần được cân nhắc rất thận trọng, có bước đi phù hợp để vừa đáp ứng yêu cầu PCTN, vừa bảo đảm quyền cơ bản của công dân” - bà Nga nhấn mạnh.

Về phương án xử lý cụ thể, trong Ủy ban Tư pháp cũng có hai luồng ý kiến. Một bên tán thành với phương án 1 của dự thảo Luật và cho rằng, đối với tài sản, thu nhập mà người có nghĩa vụ kê khai không giải trình được một cách hợp lý về nguồn gốc, nhưng Nhà nước cũng chưa chứng minh được tài sản này có nguồn gốc bất hợp pháp thì trước mắt, có thể coi đây là các khoản thu nhập phát sinh mà người kê khai chưa nộp thuế và buộc họ phải nộp thuế là phù hợp trong điều kiện hiện nay.

Ý kiến thứ hai tán thành với phương án 2 của dự thảo Luật vì cho rằng, mối quan hệ giữa Nhà nước với cán bộ, công chức, viên chức trong kiểm soát, kê khai tài sản, thu nhập là mối quan hệ hành chính; cán bộ, công chức, viên chức có nghĩa vụ phải nghiêm chỉnh chấp hành Luật PCTN, trong đó có nghĩa vụ trung thực, minh bạch trong kê khai tài sản, thu nhập.

Vì vậy, đối với tài sản, thu nhập thực tế lớn hơn tài sản, thu nhập đã kê khai hoặc tài sản, thu nhập tăng thêm mà người có nghĩa vụ kê khai không giải trình được hợp lý về nguồn gốc thì Nhà nước sẽ xử phạt hành chính đối với hành vi kê khai tài sản, thu nhập không trung thực, không minh bạch.

Có ý kiến tán thành với phương án 2 của dự thảo Luật, nhưng đề nghị sau khi kết luận tài sản, thu nhập mà người có nghĩa vụ kê khai không giải trình được hợp lý về nguồn gốc thì cơ quan, đơn vị kiểm soát tài sản, thu nhập đề nghị Tòa án quyết định việc xử lý tài sản.

Có ý kiến đề nghị giữ quy định xử lý vi phạm về minh bạch tài sản, thu nhập như pháp luật hiện hành, tức là không quy định về việc xử lý tài sản, thu nhập mà người có nghĩa vụ kê khai không giải trình được một cách hợp lý về nguồn gốc. Trường hợp cơ quan nhà nước có thẩm quyền chứng minh được tài sản này do tham nhũng, do phạm tội mà có thì tịch thu sung quỹ nhà nước hoặc xử lý theo quy định của các luật có liên quan; đối với người kê khai tài sản, thu nhập không trung thực, người giải trình nguồn gốc tài sản tăng thêm không hợp lý thì tùy theo mức độ sẽ bị áp dụng các hình thức xử lý kỷ luật.