Cuộc gặp Putin-Zelensky: “Chìa khóa” cho tiến trình hòa bình ở Ukraine

	Được Mỹ hậu thuẫn nhưng Ukraine vẫn phải “dè dặt” trước Nga
	Phản ứng của Nga khi Ukraine kêu gọi Washington “mạnh tay” với Moscow
	Viễn cảnh nào cho Ukraine sau chiến thắng của danh hài Zelensky?

Quân đội Ukraine tuần tra trên một con đường ở làng Katerynivka, khu vực Lugansk. Cuộc xung đột ở miền đông Ukraine bắt đầu nổ ra từ năm 2014. Ảnh: AFP.

Cuộc gặp lần đầu tiên

Các nhà lãnh đạo Nga và Ukraine sẽ gặp nhau ngày 9/12 để thảo luận về cuộc xung đột ở miền đông Ukraine, động thái được xem như một bước tiến quan trọng. Hội nghị Thượng đỉnh tại Paris sẽ đánh dấu lần đầu tiên Tổng thống Nga Vladimir Putin gặp mặt trực tiếp với nhà lãnh đạo Ukraine Volodymyr Zelensky.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cùng với Thủ tướng Đức Angela Merkel cũng tham gia vào cuộc gặp Thượng đỉnh này như một phép thử trong những nỗ lực nối lại quan hệ giữa châu Âu với Moscow.

Phát biểu với các phóng viên tại Kiev tuần này, ông Zelensky không đặt nhiều kỳ vọng song vẫn khẳng định hội nghị này có vai trò "rất quan trọng”: "Thực ra, tôi không biết liệu chúng tôi có thành công hay không nhưng việc cuộc gặp này diễn ra đã là “một chiến thắng bước đầu".

Từ khi nổ ra vào năm 2014, cuộc xung đột giữa chính phủ Ukraine và phe ly khai ở miền đông nước này đã khiến hơn 13.000 người thiệt mạng và buộc hơn 1 triệu người phải rời bỏ nhà cửa cũng như làm suy yếu nền kinh tế nước này.

Ukraine cũng đang mắc kẹt trong mối quan hệ giữa Nga và phương Tây khi Mỹ và EU áp các lệnh trừng phạt lên Moscow liên quan đến việc sáp nhập Crimea và ủng hộ phe ly khai ở miền đông Ukraine.

Những tín hiệu “tan băng”

Các cuộc trao đổi ngày 9/12 là cuộc gặp đầu tiên trong 3 năm theo định dạng Normandy nhằm thực hiện các điều khoản đã được Nga, Ukraine, Pháp và Đức nhất trí vào tháng 2/2015 trong thỏa thuận Minsk.

Thỏa thuận Minsk kêu gọi lệnh ngừng bắn, yêu cầu các bên rút vũ khí hạng nặng, khôi phục quyền kiểm soát biên giới của Kiev, tăng quyền tự trị tại vùng lãnh thổ phe ly khai kiểm soát và tổ chức các cuộc bầu cử địa phương. Tuy nhiên, thỏa thuận này chưa bao giờ được thực hiện và các cuộc đàm phán bị chững lại dưới thời người tiền nhiệm của ông Zelensky là Tổng thống Petro Poroshenko.

Từ khi ông Zelensky lên nắm quyền vào tháng 5/2019 sau khi bất ngờ giành chiến thắng, Ukraine và Nga đã thực hiện một loạt các bước đi nhằm giảm căng thẳng, trong đó có cuộc trao đổi 70 tù nhân với Nga, rút quân khỏi tiền tuyến và trao trả các tàu của Ukraine mà Nga bắt giữ hồi năm ngoái.

Điện Kremlin đã phát đi những tín hiệu cho thấy Nga sẵn sàng hợp tác với ông Zelensky, người mà ông Putin miêu tả là "đáng mến" và "chân thành".

Tổng thống Ukraine Zelensky cho biết ông sẽ thúc đẩy 3 điểm trong các cuộc trao đổi gồm: một đợt trao đổi tù nhân nữa sẽ diễn ra, có thể là trước Năm mới, thực hiện lệnh ngừng bắn và giải tán tất cả các nhóm vũ trang "bất hợp pháp" trên lãnh thổ Ukraine.

Tổng thống Putin không mấy sẵn sàng với kế hoạch của nhà lãnh đạo Ukraine song Moscow có thể sẽ tìm cách đảm bảo tình trạng tại các lãnh thổ mà phe ly khai kiểm soát ở Donetsk và Luhansk cũng như tiến hành các cuộc bầu cử.

Ông Putin có thể sẽ lắng nghe quan điểm từ Pháp và Đức về khả năng giảm bớt các lệnh trừng phạt của châu Âu với nền kinh tế Nga trong Hội nghị thượng đỉnh sắp tới này.

Vấn đề vận chuyển khí đốt Nga qua Ukraine tới châu Âu có thể cũng sẽ được thảo luận trước khi hạn chót vào cuối tháng 12 để tránh tình trạng gián đoạn nguồn cung.

Bước dịch chuyển ý nghĩa

Trước bối cảnh này, Tổng thống Zelensky sẽ phải giải quyết mọi việc một cách thận trọng. Ông Zelensky cũng có thể sẽ mất một đồng minh quan trọng là Mỹ giữa bối cảnh Tổng thống Trump đang đối mặt với cuộc điều tra luận tội, tập trung vào cuộc điện đàm giữa hai nhà lãnh đạo hồi tháng 7/2019.

Trong khi đó, Tổng thống Pháp Macron đang đối diện với những lo ngại nhất định trong tiến trình này khi bị "chĩa mũi nhọn" sau những nỗ lực nối lại đối thoại với Moscow. Nhà lãnh đạo Pháp lần đầu tiên dự một cuộc gặp Thượng đỉnh với Tổng thống Putin ở phía nam nước Pháp vào tháng 8/2019 và kể từ đó đã có nhiều cuộc điện đàm với Tổng thống Nga.

Mark Galeotti - một học giả tại London nhận định cuộc gặp sắp tới có thể sẽ không thể tạo nên tiến triển rõ ràng nào nhưng đây vẫn là động thái cần thiết.

"Cuộc gặp này quan trọng bởi điều đó cho thấy khả năng thay đổi thái độ giữa các bên và đó là bước đi đầu tiên. Nga thực sự đang thể hiện rằng họ sẵn sàng hơn cho tiến trình đàm phán so với trước đây. Đó là một sự dịch chuyển ý nghĩa".