Còn không tiếng chày Ước Lễ?

Dăm nhà khác trong làng vẫn giữ nghề giò chả thì đều xay thịt. Chỉ dăm nhà thôi ư? Đúng rồi, bạn không đọc nhầm đâu. Hầu hết người làng Ước Lễ đã đem nghề giò chả đi lập nghiệp xa, ở những nơi đông đúc dân cư, có thị trường tiêu thụ lớn. Để nhớ về làng quê chôn nhau cắt rốn, khi mở cửa hàng, họ thường lấy tên hiệu có chữ “Hương”, giống như người làng Cự Đà ra phố mở tiệm may luôn giữ chữ “Trạch”.

Anh Mạnh, một trong số ít hộ dân Ước Lễ vẫn đang sản xuất giò chả ngay tại mảnh đất chôn nhau cắt rốn của mình cho biết, công đoạn mất sức nhất là giã thịt giờ đã có máy xay làm đỡ. Muốn giò chả ngon, phải chọn thịt thật tươi, người làng gọi là thịt còn “sống”, sờ ấm tay, vừa xay vừa cho thêm nước mắm tốt. Xay hoặc giã xong lấy lá chuối đã rửa sạch lau khô, bó lại đem luộc thì thành giò. Trộn thêm gia vị, nướng hoặc rán lên thì thành chả. Anh tổng kết ngắn gọn: “Nói chung, chẳng có bí quyết gì ghê gớm, quan trọng nhất là thịt phải tươi, không pha phách lung tung, xay xong chế biến ngay đến khi ra thành phẩm”.

Nhưng Ước Lễ còn nổi tiếng vì một “đặc sản” nữa không phải là giò chả. Đó là chiếc cổng làng uy nghi, kiên cố. Một chiếc cầu gạch nhỏ cong cong duyên dáng, bắc qua con mương nhỏ dẫn đến cổng. Mương tuy nhỏ, nhưng tương đối sạch, bọn trẻ thỉnh thoảng vẫn đem cần ra câu cá về cho mèo. Lối lên cầu và hai bên cổng trồng nhiều hoa thanh táo tím nhạt. Tương truyền, thời nhà Mạc, từ hơn 500 năm trước, một phi tần đã về xây dựng cổng làng. Nhưng chữ trên cổng thì chắc chắn được tạo tác sau này. Trên trán cổng là ba chữ “Ước Lễ Môn” (约禮門). Gác cổng, dưới vòm mái cong vút hình đuôi lân còn một tấm biển sơn son thếp vàng: “Mỹ Tục Khả Phong” nghĩa là “phong tục hay nên theo”, được Vua Tự Đức khi đi kinh lý xứ Bắc ban tặng cho những làng có nhiều đóng góp cho triều đình.

Người làng cũng cho rằng vương phi nhà Mạc cũng chính là người truyền nghề làm giò chả cho dân làng, dẫu tên tuổi của bà không được lưu lại. Làm việc tốt, nhất là để báo ân cho quê hương bản quán, bà đâu mong lưu danh thiên cổ...