Bộ Y tế tiếp tục kiến nghị tăng thuế thuốc lá

Thuế và giá là các biện pháp rất hữu hiệu để kiểm soát tỉ lệ người hút thuốc.

Ngày 31/5, Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá, Bộ Y tế tổ chức Hội thảo cập nhật thông tin về tình hình thực hiện Luật Phòng chống tác hại thuốc lá và Ngày thế giới không thuốc lá và Tuần lễ quốc gia không khói thuốc từ ngày 25 đến 31/5/2018 với chủ đề “Hút thuốc lá là nguyên nhân chính gây bệnh tim mạch”.

Một trong những nguyên nhân chủ yếu của việc tỷ lệ hút thuốc lá còn cao và giảm chậm, theo ông Lương Ngọc Khuê là do giá thuốc lá của Việt Nam vẫn rất rẻ, thậm chí ngày càng rẻ đi nếu so với thu nhập. Giá của một bao thuốc lá tại Việt Nam rẻ nhất là chỉ 6.000 đồng/bao, phổ biến là ở mức dưới 20.000 đồng/bao. Theo dữ liệu toàn cầu của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) năm 2017, giá thuốc lá của Việt Nam nằm trong số 15 nước thấp nhất thế giới.

20 năm qua, giá thuốc lá sau khi đã điều chỉnh lạm phát hầu như không tăng, thậm chí giảm. Trong khi thu nhập bình quân đầu người của Việt Nam vẫn tăng đều đặn hàng năm nên sản phẩm thuốc lá ngày càng trở nên dễ tiếp cận, với ngay cả nhóm thu nhập thấp và thanh thiếu niên.

Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) thuốc lá của Việt Nam áp dụng trên giá bán ra của cơ sở sản xuất, vì vậy mặc dù tỉ lệ thuế hiện nay là 70% và tăng lên 75% vào năm 2019 thì tỉ lệ thuế (TTĐB + VAT) trên giá bán lẻ chỉ chiếm từ 35% đến 40%, còn cách xa khuyến cáo của WHO là 70% giá bán lẻ.

"Với tỷ lệ 35%- 40% thuế trên giá bán lẻ, Việt Nam nằm trong nhóm nước có thuế thấp nhất trên thế giới và khu vực ASEAN (chỉ cao hơn Lào và Campuchia)", lãnh đạo Cục Quản lý Khám chữa bệnh nói.

Do vậy theo ông Khuê, thuế thuốc lá cần tăng ở mức tối thiểu 2.000 đồng/ bao hoặc 5.000 đồng/bao để giảm tỉ lệ sử dụng thuốc lá từ đó giảm tỉ lệ mắc và tử vong do thuốc lá gây ra.

Lý giải về đề xuất này theo đại diện Bộ Y tế, Nghị quyết số 20/NQ-TW ngày 25/10/2017 của Ban chấp hành Trung ương về tăng cường công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khoẻ nhân dân trong tình hình mới đã yêu cầu tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với các hàng hoá có hại cho sức khoẻ như đồ uống có cồn, có ga, thuốc lá để hạn chế tiêu dùng.

Trả lời câu hỏi của phóng viên về việc tăng thuế có liên quan đến vấn đề việc làm, buôn lậu? Đại diện Bộ Y tế cho rằng điều này thiếu cơ sở.

Sở dĩ như vậy là ngành sản xuất thuốc lá điếu sử dụng nhiều máy móc và rất ít lao động. Số lượng lao động chiếm tỷ trọng rất nhỏ trong các nền kinh tế. Nghiên cứu của trường Đại học Thương mại năm 2014 cho thấy nếu tiêu dùng thuốc lá giảm, người tiêu dùng sẽ chuyển sang các loại hàng hóa khác và tạo thêm nhiều việc làm hơn ở các ngành sản xuất khác. Số việc làm tạo thêm lớn hơn số việc làm mất đi.

Với vấn đề buôn lậu, theo ông Khuê, số liệu trên thế giới cho thấy buôn lậu thuốc lá không liên quan tới việc tăng thuế. Ở nhiều nước, ví dụ như Brazil, khi giảm thuế thuốc lá, buôn lậu không giảm, khi tăng thuế buôn lậu không tăng. Quy mô của buôn lậu phụ thuộc chủ yếu và các hoạt động phòng chống buôn lậu và sự minh bạch trong công tác quản lý.

Tại Việt Nam, buôn lậu thuốc lá do ba nguyên nhân chính hàng rào thuế nhập khẩu, gu hút thuốc và kiểm soát buôn lậu còn nhiều thách thức. Theo số liệu của Hiệp hội thuốc lá Việt Nam, 90% thị phần thuốc lá lậu tập trung ở 5 nhãn hiệu Jet, Hero, và giá thuốc lá lậu tại Việt Nam cao hơn thuốc lá hợp pháp. Bên cạnh đó, thuốc lá lậu hiện vẫn chưa được kiểm soát tốt ở khâu bán lẻ tại thị trường trong nước.