Thất thu lớn
Tại Hội thảo, ông Nguyễn Mạnh Hùng, Chủ tịch Hội Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam cho biết, nhà nước thất thu khoảng 8.500 tỉ đồng mỗi năm do buôn lậu thuốc lá.
 |
| Các đại biểu dự Hội nghị phòng chống buôn lậu thuốc lá. |
Bên cạnh đó, khoảng cách lợi nhuận giữa thuốc lá hợp pháp và buôn lậu ngày càng lớn, tạo lực hút không nhỏ đối với các đối tượng tham gia buôn bán, vận chuyển thuốc lá nhập lậu.
Cụ thể, năm 2019, thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đối với sản phẩm thuốc lá tiếp tục tăng từ 70% lên 75% (từ 1/1/2016) và mức đóng góp Quỹ phòng chống tác hại thuốc lá tăng từ 1,5% lên 2% (từ 1/5/2019) làm cho giá thành sản phẩm hợp pháp tăng cao.
Nêu lên hệ quả của việc buôn lậu thuốc lá, đại diện Cục Điều tra chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan cho rằng, lợi nhuận thu được từ việc buôn lậu, kinh doanh thuốc lá do nước ngoài sản xuất nhập lậu vào Việt Nam rất cao.
Chẳng hạn, thuốc lá nhãn hiệu Hero chênh lệch từ 8.00-1.000 đồng/bao, Jet 1.000-1.200 đồng/bao, trong khi đó, thuốc lá điếu hợp pháp trong nước đang bị áp thuế cao (thuế tiêu thụ đặc biệt 75%, thuế VAT 10%, thuế nhập khẩu 135%, thuế thu nhập doanh nghiệp 22%, Quỹ phòng chống tác hại thuốc lá 1,5%...).
Ngoài ra, ngành sản xuất thuốc lá trong nước đang kinh doanh trong điều kiện môi trường pháp lý nghiêm ngặt như in cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh chiếm 50% diện tích mặt ngoài bao thuốc; đóng góp vào Quỹ phòng, chống tác hại thuốc lá; cấm quảng cáo, khuyến mại dưới mọi hình thức… nên giá thành sản phẩm thuốc lá trong nước cao hơn so với giá thuốc lá các nước trong khu vực.
Ở một khía cạnh khác, ông Cao Trọng Quý, Cục Công nghiệp, Bộ Công Thương cho rằng, thuốc lá điếu là mặt hàng nhà nước hạn chế kinh doanh, với thuế nhập khẩu là 100-135% tùy từng khu vực, thuế tiêu thụ đặc biệt là 75% và thuế VAT là 10%; nhà nước bị thất thu thuế lớn bởi những hoạt động bất hợp pháp này.
Trong những năm gần đây, mỗi năm ngành thuốc lá Việt Nam đóng góp cho ngân sách nhà nước hàng nghìn tỷ đồng; riêng trong năm 2019, tổng số nộp ngân sách của ngành thuốc lá là gần 18,4 tỷ đồng.
Chưa kể, theo ông Quý, hoạt động buôn lậu thuốc lá làm mất việc làm và thu nhập của nông dân sản xuất thuốc lá. Hiện tại, thuốc lá nguyên liệu trong nước chỉ đáp ứng được khoảng 40% cho sản xuất, còn lại gần 60% phải nhập khẩu với chi phí lên tới hàng tỷ đô la Mỹ.
Nói về khó khăn trong việc phòng chống buôn lậu thuốc lá, ông Quân cho rằng, trách nhiệm của chính quyền địa phương như cấp ủy, chính quyền địa phương ở một số địa bàn chưa quan tâm đúng mức, chưa quyết liệt, thường xuyên trong công tác chỉ đạo; các lực lượng chức năng ở một số địa phương; nhiều thời điểm chưa làm tốt công tác đấu tranh chống buôn lậu, vận chuyển thuốc lá lậu;
Một số đơn vị còn biểu hiện thiếu tinh thần trách nhiệm, ngại khó, sợ nguy hiểm, tiêu cực, bảo kê cho buôn lậu nên công tác đấu tranh chống buôn lậu thuốc lá có nơi, co lúc không đạt hiệu quả mong muốn, tình trạng buôn lậu phức tạp vẫn còn tiếp diễn ở một số địa bàn, tuyến trọng điểm.
Ý kiến của đại diện Tổng cục Quản lý thị trường cho rằng, hiện nay chưa có quy định thành phần, chỉ tiêu cụ thể đối với thuốc lá điếu nhập lậu để làm căn cứ cho đơn vị chuyên môn có chức năng đánh giá thuốc lá điếu nhập lậu còn chất lượng để bán đấu giá.
Bên cạnh đó, trên thuốc lá nhập lậu không ghi ngày sản xuất và hạn sử dụng nên không có căn cứ để xác định thuốc lá còn giá trị sử dụng hay không. Mặt khác, nếu lấy mẫu thuốc lá để cơ quan chuyên môn kiểm nghiệm thì chỉ đánh giá được chất lượng của sản phẩm đưa kiểm nghiệm.
“Các cây thuốc, bao thuốc lá còn lại không có căn cứ kết luận chất lượng, do sản phẩm không có ngày sản xuất nên không thể lấy mẫu đại diện cho lô hàng để kiểm nghiệm chất lượng”, vị này nêu.
Tổng hợp nhiều giải pháp
Đề xuất các giải pháp hạn chế vấn nạn buôn lậu thuốc lá, Cao Trọng Quý cho rằng, cơ quan quản lý cần tạo cơ chế cạnh tranh bình đẳng hơn trong hoạt động từ khâu đầu tư nguyên liệu, sản xuất và kinh doanh sản phẩm thuốc lá.
Đồng thời, tạo điều kiện cho các DN sản xuất thuốc lá trong phạm vi được phép, chủ động trong việc xây dựng chiến lược, kế hoạch sản xuất, kinh doanh và đầu tư trong dài hạn góp phần tạo ra các sản phẩm có chất lượng cao, đáp ứng gu của người tiêu dùng nhằm cạnh tranh, thay thế các sản phẩm thuốc lá nhập lậu.
Đại diện Bộ Công Thương cũng kiến nghị cần quy định rõ các vấn đề liên quan đến truy xuất nguồn gốc nguyên liệu nhằm quản lý chặt chẽ hoạt động mua bán nguyên liệu; đầu tư trồng cây thuốc lá; phân cấp nguyên liệu thuốc lá; tiêu chuẩn sản phẩm nguyên liệu thuốc lá nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm thuốc lá theo hướng tăng tỷ lệ sản phẩm trung và cao cấp, giảm Tar, Nicotine và tăng giá trị gia tăng của sản phẩm thuốc lá xuất khẩu.
Còn đại diện Cục Điều tra chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan thì cho rằng, cần nâng cao nhận thức của các các ngành, các cấp, các địa phương về công tác phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả; xác định đây là nhiệm vụ thường xuyên, trọng tâm, cấp bách, lâu dài vì vậy phải kiên trì thực hiện.
Nắm tình hình, điều tra cơ bản, xây dựng các kế hoạch chuyên đề, chuyên án lớn để đấu tranh, đẩy lùi hoạt động buôn lậu thuốc lá tại địa bàn trọng điểm. Kiên quyết xóa bỏ các đường dây, ổ nhóm, tổ chức buôn lậu, vận chuyển trái phép thuốc lá lậu qua biên giới, các tụ điểm, kho tàng, bến bãi tập kết, cất giấu, buôn bán trong nội địa;
Đầu tư, trang bị phương tiện cho các tỉnh trọng điểm buôn lậu thuốc lá đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, khắc phục ngay tình trạng trang thiết bị lạc hậu, yếu kém không đáp ứng với yêu cầu nhiệm vụ.
Tiếp tục hoàn thiện chính sách pháp luật, cơ chế chính sách hỗ trợ công tác chống buôn lậu, nâng cao hơn nữa chế tài xử lý đối với hành vi buôn bán thuốc lá nhập.
Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam thì kiến nghị Quốc hội sửa đổi Luật Phòng chống tác hại thuốc lá, cho phép chuyển việc quản lý Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá về Bộ Tài chính để phù hợp với chức năng quản lý chuyên môn và trích khoảng 50% Quỹ để tăng biên chế, trang thiết bị, phương tiện cho các lực lượng chức năng trực tiếp kiểm tra, kiểm soát chống buôn lậu thuốc lá.
D.Ngân
