Bài 2: Cơ chế sàn TMĐT kê khai, nộp thuế thay cho người bán: giải pháp quan trọng nâng cao hiệu quả quản lý thuế

Cơ chế sàn TMĐT kê khai, nộp thuế thay: giải pháp nào để triển khai?

Theo đánh giá của giới chuyên gia, trong bối cảnh TMĐT ngày càng phát triển mạnh mẽ, việc quản lý thuế đối với các giao dịch trực tuyến là một thách thức lớn đối với cơ quan thuế các nước. Để giải quyết vấn đề này, nhiều quốc gia đã áp dụng cơ chế sàn TMĐT kê khai và nộp thuế thay cho người bán. Theo cơ chế này, sàn TMĐT sẽ đóng vai trò là bên chịu trách nhiệm pháp lý kê khai và khấu trừ tiền thuế khi người mua trả tiền và chuyển cho cơ quan thuế. Qua đó, không chỉ giúp nâng cao hiệu quả quản lý, thu thuế GTGT đối với hoạt động TMĐT mà còn đảm bảo tính minh bạch và công bằng trên thị trường TMĐT. Cũng xuất phát từ đặc tính ưu việt, đến nay cơ chế này đã được áp dụng rộng rãi tại nhiều quốc gia trên thế giới, đặc biệt là sau khi Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) đã khuyến nghị cơ quan thuế các nước nghiên cứu, thực hiện cơ chế này và xuất bản báo cáo “Vai trò của sàn TMĐT trong việc thu thuế GTGT/thuế hàng hóa dịch vụ đối với các giao dịch trực tuyến” năm 2019. Đây được coi là cẩm nang, tài liệu hướng dẫn thiết thực cho cơ quan thuế các nước trong việc thiết kế và triển khai cơ chế sàn TMĐT kê khai, nộp thuế thay người bán, phù hợp với điều kiện thực tế tại mỗi quốc gia.

Bên cạnh báo cáo của OECD, có nhiều nghiên cứu của các tổ chức quốc tế và các báo cáo nghiên cứu khoa học cũng đã phân tích và đánh giá việc triển khai cơ chế khai, nộp thay nhằm nâng cao hiệu quả trong công tác quản lý thuế GTGT với các giao dịch điện tử xuyên biên giới, góp phần chống xói mòn cơ sở thuế. Trong đó, có nhiều khuyến nghị rất đáng lưu ý, cụ thể là:

Quy định sàn TMĐT chịu “trách nhiệm toàn phần”

Đây là giải pháp đầu tiên OECD khuyến nghị cơ quan thuế các nước cần nghiên cứu để xây dựng quy định pháp luật cho cơ chế sàn TMĐT kê khai, nộp thuế thay người bán. Theo đó, sàn TMĐT được coi như nhà cung cấp chính thức cho các sản phẩm và dịch vụ được bán qua nền tảng của họ và họ phải chịu trách nhiệm hoàn toàn trong việc tính toán, thu và nộp thuế GTGT thay cho người bán. Điều này có nghĩa là khi người tiêu dùng thực hiện giao dịch mua-bán, sàn TMĐT sẽ tự động thu phần thuế GTGT tương ứng và chuyển số tiền đó cho cơ quan thuế của quốc gia nơi giao dịch diễn ra. Việc thu thuế tại nguồn đã giúp giải quyết vấn đề thất thu thuế từ các giao dịch xuyên biên giới, ngay cả khi người bán không hiện diện tại quốc gia tiêu thụ.

Một trong những lợi ích quan trọng của chế độ này là khả năng giảm gánh nặng quản lý cho các cơ quan thuế, đặc biệt là trong việc theo dõi và thu thuế từ các nhà cung cấp nước ngoài nhỏ lẻ, các giao dịch hàng hóa giá trị thấp mà thường xuyên không bị giám sát chặt chẽ bởi cơ quan hải quan.Thay vì yêu cầu cơ quan thuế và hải quan theo dõi từng giao dịch riêng lẻ, các sàn TMĐT sẽ đảm nhận vai trò này và nộp thuế thay cho người bán.

Tuy nhiên, OECD cũng nhấn mạnh rằng, để chế độ này có thể hoạt động hiệu quả và bền vững, các nền tảng TMĐT cần được bảo vệ trước các rủi ro pháp lý và tài chính. Cụ thể, OECD khuyến nghị cơ quan thuế cần thiết lập các quy định nhằm miễn trách nhiệm cho các sàn TMĐT trong trường hợp họ đã thực hiện đầy đủ các nỗ lực hợp lý để tuân thủ quy định thuế, ví dụ như trường hợp người bán cố tình cung cấp sai thông tin định danh, thông tin giao dịch. Điều này giúp giảm thiểu rủi ro cho các sàn TMĐT khi phải đối mặt với các tình huống mà họ không thể hoàn toàn kiểm soát được.

Đơn giản hóa quy trình đăng ký, kê khai để giảm gánh nặng tuân thủ cho các sàn TMĐT

OECD cũng khuyến nghị đơn giản hóa quy trình thu thuế GTGT và khuyến khích sự tuân thủ bằng cách xây dựng các hệ thống đăng ký và kê khai thuế đơn giản, đặc biệt là đối với các sàn TMĐT. Điều này giúp giảm bớt gánh nặng hành chính, đặc biệt khi các sàn TMĐT phải tuân thủ các nghĩa vụ thuế tại nhiều quốc gia khác nhau. Để làm tốt công tác này, các quy trình quản lý thuế phải được điện tử hóa để giúp DN đăng ký, kê khai và nộp thuế dễ dàng hơn mà không cần hiện diện tại quốc gia thu thuế.

Tăng cường phối hợp giữa cơ quan thuế và hải quan

Để đảm bảo thu thuế GTGT từ các giao dịch TMĐT xuyên biên giới nói chung và thu thuế GTGT qua sàn TMĐT nói riêng được thực hiện hiệu quả, OECD khuyến nghị việc phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan thuế và hải quan cần diễn ra ngay từ giai đoạn thiết kế các biện pháp thu thuế, nhằm đảm bảo tính nhất quán trong quy trình, cũng như tối ưu hóa việc triển khai các hệ thống công nghệ thông tin để hỗ trợ thu thuế. Trong sự hợp tác này, việc chia sẻ thông tin, dữ liệu thông qua sự kết nối giữa các hệ thống công nghệ thông tin của hai cơ quan là yếu tố quan trọng, giúp phát hiện sớm các hành vi không tuân thủ và thực hiện các biện pháp cưỡng chế thuế một cách hiệu quả hơn. OECD cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hợp tác quốc tế để chia sẻ thông tin giữa các quốc gia về các giao dịch, cũng như hoạt động của các sàn TMĐT.

Phối hợp thêm các chức năng khác của sàn TMĐT

Ngoài khuyến nghị thực hiện chế độ “trách nhiệm toàn phần”, theo OECD, cơ quan thuế cần quan tâm thêm đến các chức năng khác mà sàn TMĐT còn có thể đóng góp vào quản lý thuế một cách hiệu quả, như chia sẻ thông tin giữa các nền tảng và cơ quan thuế, cung cấp thông tin định danh của người bán và chi tiết giao dịch..., giúp cơ quan thuế dễ dàng theo dõi các hoạt động kinh doanh, phân định rõ trách nhiệm từng khâu, từ đó có các phương pháp quản lý nhằm đảm bảo tính tuân thủ cho từng đối tượng. Ngoài ra, các sàn TMĐT cũng có thể tham gia vào việc giáo dục người bán về nghĩa vụ thuế. Việc này có thể bao gồm tổ chức các buổi đào tạo trực tuyến hoặc cung cấp thông tin chi tiết về quy định thuế cho các nhà cung cấp trên nền tảng của họ, từ đó nâng cao nhận thức và thúc đẩy sự tuân thủ của người bán, đặc biệt là các nhà cung cấp quốc tế không có hiện diện tại quốc gia tiêu thụ sản phẩm.

Bên cạnh đó, OECD cũng khuyến khích việc thiết lập thỏa thuận hợp tác chính thức giữa các cơ quan thuế và nền tảng TMĐT nhằm tăng cường tính minh bạch và hiệu quả trong quản lý thuế. Những cơ chế này sẽ đảm bảo cho các bên liên quan, bao gồm nhà cung cấp và nền tảng TMĐT đều thực hiện đúng nghĩa vụ thuế, qua đó giúp ngăn chặn gian lận thuế và cải thiện hiệu quả thu thuế.

Triển khai sàn TMĐT khai, nộp thay: kinh nghiệm từ các nước

Liên minh châu Âu (EU): Liên minh châu Âu đã triển khai cơ chế sàn TMĐT nộp thuế thay cho người bán từ năm 2021. Theo đó, các sàn TMĐT như Amazon và eBay phải thu thuế GTGT từ người tiêu dùng khi hàng hóa được vận chuyển vào EU. Điều này giúp đơn giản hóa quy trình thu thuế, giảm rủi ro thất thu và đảm bảo sự công bằng giữa các nhà cung cấp trong và ngoài EU.

Úc: Là một trong những nước tiên phong áp dụng cơ chế này vào năm 2018, Chính phủ Úc quy định, các sàn TMĐT chịu trách nhiệm thu và nộp thuế GTGT đối với hàng hóa nhập khẩu có giá trị thấp. Qua đó giúp Úc kiểm soát hiệu quả hơn thị trường hàng hóa nhập khẩu qua TMĐT và bảo vệ các DN trong nước trước sự cạnh tranh không lành mạnh từ nước ngoài.

Thái Lan: Thông qua Luật GTGTT cho các nền tảng TMĐT vào năm 2021, nước này yêu cầu các sàn TMĐT phải thu thuế từ các giao dịch bán hàng cho người tiêu dùng Thái. Việc áp dụng cơ chế này đã giúp tăng nguồn thu thuế đáng kể cho Chính phủ Thái Lan và tăng cường sự tuân thủ từ phía các nhà cung cấp quốc tế.

Đài Loan: Tương tự, Đài Loan đã triển khai cơ chế này vào năm 2017, yêu cầu các sàn TMĐT quốc tế đăng ký thuế và nộp thuế GTGT thay cho người bán. Đây là một biện pháp quan trọng để ngăn chặn tình trạng trốn thuế từ các giao dịch xuyên biên giới và bảo đảm sự cạnh tranh lành mạnh trong thị trường nội địa.

Có thể nói, cơ chế sàn TMĐT kê khai, nộp thuế GTGT thay cho người bán là một giải pháp quản lý thuế hiệu quả trong bối cảnh TMĐT phát triển mạnh mẽ. Việc sàn TMĐT đóng vai trò trung gian thu và nộp thuế thay cho người bán không chỉ giúp đơn giản hóa quy trình thu thuế, tăng cường tính minh bạch và giảm thiểu tình trạng trốn thuế, mà cơ chế này còn tạo điều kiện thuận lợi cho người bán, đặc biệt là các DN nhỏ bằng cách giảm bớt gánh nặng thủ tục thuế. Tuy nhiên, để cơ chế này thực sự hiệu quả, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý thuế và sàn TMĐT, đồng thời đảm bảo hệ thống pháp lý và công nghệ hỗ trợ tốt cho quá trình triển khai. Bên cạnh đó, cần có cơ chế kiểm tra, giám sát minh bạch để đảm bảo việc nộp thuế diễn ra đúng quy định và công bằng cho tất cả các bên liên quan.

Tài liệu tham khảo:

OECD, “Role of digital platforms in the collection of VAT/GST on online sales”, 2019.
Gruevsky and Gaber, “The full VAT-GST liability regime of Digital platforms in the collection of taxes on Online sales”, 2021.
Luisa Scarcella, “Ecommerce and effective VAT enforcemen_can online platforms play a valuable role”, 2020.
www.vertexinc.com/resources/resource-library/major-eu-vat-changes-digital-platforms-facilitating-sales-low-value.
www.ato.gov.au/businesses-and-organisations/international-tax-for-business/gst-on-imported-goods-and-services/howtochargegst/if-you-are-an-edp-operator.
stripe.com/guides/guide-to-sales-tax-and-vat-for-marketplace-sellers
www.rd.go.th/fileadmin/download/eService.pdf.
www.vatcalc.com/taiwan/taiwan-vat-on-foreign-digital-services.

Nguyễn Vân Hùng