Tìm cân bằng cho kiểm soát lạm phát và điều hành lãi suất

Chính sách tiền tệ đã phối hợp chặt chẽ với chính sách tài khóa để kiểm soát lạm phát. Ảnh: ST

Không chủ quan với lạm phát

Theo báo cáo về công tác điều hành giá từ Bộ Tài chính, trong 9 tháng năm 2023, trái với xu hướng tiếp tục thực thi chính sách tiền tệ thắt chặt của ngân hàng trung ương các nước và lãi suất thế giới giữ ở mức cao, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã 4 lần liên tục (ngày 15/3, 3/4, 25/5, 19/6) điều chỉnh giảm lãi suất chính sách để hỗ trợ sản xuất kinh doanh, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Nhờ vậy, lãi suất cho vay qua đêm trong thanh toán điện tử liên ngân hàng và cho vay bù đắp thiếu hụt vốn trong thanh toán bù trừ của NHNN đối với tổ chức tín dụng (TCTD) giảm 200 điểm cơ bản (hiện ở mức 5%/năm), lãi suất tái cấp vốn giảm 150 điểm cơ bản (hiện ở mức 4,5%/năm) và lãi suất tái chiết khấu giảm 150 điểm cơ bản (hiện ở mức 3,5%/năm). Lãi suất tối đa áp dụng đối với tiền gửi không kỳ hạn và có kỳ hạn bằng VND dưới 1 tháng giảm 125 điểm cơ bản (hiện ở mức 0,5%/năm), lãi suất tối đa áp dụng đối với tiền gửi có kỳ hạn từ 1 tháng đến dưới 6 tháng bằng VND giảm xuống 4,75%/năm; lãi suất cho vay ngắn hạn tối đa bằng VND của TCTD đối với khách hàng vay để đáp ứng nhu cầu vốn phục vụ một số lĩnh vực, ngành kinh tế giảm 150 điểm cơ bản, hiện ở mức 4%/năm.

Trong nửa đầu của tháng 10/2023, các ngân hàng thương mại tiếp tục thông báo giảm mạnh lãi suất huy động, cùng với đó là đưa ra nhiều chương trình cho vay ưu đãi, hỗ trợ lãi suất cho vay. Trong đó, nhóm 4 ngân hàng có vốn nhà nước với gần 50% thị phần huy động và tín dụng đã đưa lãi suất kỳ hạn 12 tháng xuống 5,3%/năm - đây là mức thấp lịch sử, thấp hơn cả giai đoạn Covid-19.

Báo cáo của Chính phủ gửi đến đại biểu Quốc hội về các vấn đề liên quan đến lĩnh vực ngân hàng vào đầu tháng 10 đã nhận xét, chính sách tiền tệ đã phối hợp chặt chẽ với chính sách tài khóa và chính sách khác trong phối hợp kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô. Tuy nhiên, báo cáo cũng nhấn mạnh, lạm phát dù có dấu hiệu chậm lại nhưng lạm phát cơ bản vẫn ở mức cao nên chưa thể chủ quan.

Cần thiết duy trì chính sách tiền tệ nới lỏng

Đặc biệt, bối cảnh kinh tế thế giới hiện đang có nhiều diễn biến theo hướng không thuận lợi do ảnh hưởng từ cuộc leo thang của xung đột giữa Hamas và Israel, do đó tình hình lạm phát chắc chắn sẽ chịu nhiều ảnh hưởng. Hiện giá dầu, giá vàng, tỷ giá ngoại tệ, giá lương thực... đều đang chịu sức ép tăng, nên sẽ ảnh hưởng đến điều hành lạm phát. TS. Bùi Duy Tùng, giảng viên Kinh tế, Đại học RMIT nhận xét, áp lực lạm phát cơ bản vẫn còn là một mối lo đáng kể, nên tình hình này đặt cơ quan điều hành chính sách tiền tệ vào việc phải cân nhắc về điều chỉnh chính sách tiền tệ để kiểm soát lạm phát với duy trì tăng trưởng kinh tế.

Theo báo cáo kinh tế mới được phát hành của Ngân hàng HSBC, Việt Nam dễ bị ảnh hưởng bởi những biến động gần đây trên thị trường dầu mỏ toàn cầu. HSBC đã nâng dự báo lạm phát bình quân năm 2023 lên 3,4% thay vì mức 3,2% trước đó. Các chuyên gia của HSBC không còn kỳ vọng NHNN sẽ cắt giảm lãi suất trong năm nay, bởi các điều kiện trước đây đảm bảo cho việc cắt giảm lãi suất thêm 50 điểm cơ bản nữa đã không còn. HSBC kỳ vọng NHNN sẽ giữ lãi suất chính sách ổn định ở mức 4,5% cho đến cuối năm 2024, trừ khi có các cú sốc từ bên ngoài.

Tại phiên thảo luận về kinh tế - xã hội trong phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội vào ngày 16/10/2023, lý giải nghịch lý "lạm phát thấp - lãi suất cao", Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng cho biết, trong điều hành lãi suất, các công cụ chính sách tiền tệ phải căn cứ vào mục tiêu lạm phát, dự báo xu hướng lạm phát thế giới, trong nước và yêu cầu ổn định tỷ giá, an toàn hệ thống. Nếu xu hướng lạm phát bùng lên, thì chính sách tiền tệ có nhiệm vụ phòng ngừa, chuẩn bị xu hướng thắt chặt. Nhấn mạnh không thể chủ quan với lạm phát, Thống đốc NHNN cho rằng cần nhìn về xu hướng dài hạn. Chẳng hạn, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đều dựa vào chỉ báo lạm phát để quyết định điều chỉnh tăng hay giảm lãi suất.

Từ vấn đề trên, theo các chuyên gia, việc điều hành lãi suất và lạm phát cần có sự cân bằng và theo dõi chặt chẽ. Hiện lạm phát tại nước ta vẫn đang ở dưới mức mục tiêu đặt ra thì việc duy trì chính sách tiền tệ nới lỏng là cần thiết để hỗ trợ tăng trưởng. Những ngày qua, NHNN đã liên tiếp thực hiện hút ròng tiền trên thị trường mở, thanh khoản trên thị trường dồi dào cũng là một trong những điều kiện để các ngân hàng giảm lãi suất huy động, từ đó giảm lãi vay.

Thông báo kết luận của Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Minh Khái – Trưởng Ban Chỉ đạo điều hành giá tại cuộc họp Ban Chỉ đạo điều hành giá về kết quả công tác quản lý, điều hành giá 9 tháng đầu năm 2023 và định hướng công tác quản lý, điều hành giá những tháng cuối năm 2023 nêu rõ, quý 4/2023 vẫn còn dư địa kiểm soát lạm phát theo mục tiêu Quốc hội đề ra ở mức 4,5%, nhưng vẫn cần tiếp tục theo dõi sát diễn biến kinh tế và lạm phát thế giới để kịp thời cảnh báo các nguy cơ và đề xuất các biện pháp ứng phó phù hợp nhằm đảm bảo nguồn cung, bình ổn giá trong nước. Trong đó cần tiếp tục thực hiện chính sách tiền tệ chủ động, linh hoạt, kịp thời, hiệu quả, phối hợp đồng bộ, chặt chẽ, hài hòa với chính sách tài khóa và các chính sách vĩ mô khác.