Thỏa thuận Nga-Thổ chưa đảm bảo được “mùa xuân” cho Idlib (Syria)

Quang cảnh điêu tàn ở tỉnh Idlib, Syria. Ảnh: AFP.

Sputnik dẫn ý kiến của các nhà phân tích cho rằng, hy vọng thiết lập một khu phi quân sự để bảo vệ dân thường Idlib, Syria có thể bị phá vỡ bởi một cuộc tấn công sử dụng vũ khí hóa học do Mỹ và lực lượng nổi dậy do Washington hậu thuẫn dàn dựng hoặc Nga hay Thổ Nhĩ Kỳ tận dụng tình hình để nhằm vào các mục tiêu của đối thủ.

Kết quả cuộc hội đàm giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin và người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan tại Sochi vừa qua được đánh giá mang ý nghĩa đột phá khi hai bên đạt thỏa thuận, trước ngày 15/10 sẽ thiết lập một khu phi quân sự rộng khoảng 15-20km ở Idlib dọc theo đường ranh giới hiện đang nằm dưới sự kiểm soát của các lực lượng đối lập. Đến ngày 10/10, các nhóm phiến quân phải rút tất cả các vũ khí hạng nặng ra khỏi khu vực và lực lượng quân sự của Nga và Thổ Nhĩ Kỳ sẽ thực hiện các cuộc tuần tra chung kiểm soát khu vực này.

Màn kịch vũ khí hóa học

Hôm 20/9, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova trong một cuộc họp báo cho rằng, những phần tử khủng bố ở Syria đang tiếp tục chuẩn bị cho hoạt động khiêu khích với việc sử dụng vũ khí hóa học ở tỉnh Idlib.

Tuần trước, trung tâm hòa giải về Syria của Nga cho biết, việc dàn dựng một màn kịch vũ khí hóa học được chuẩn bị theo từng giai đoạn đã bắt đầu. Theo thông tin từ một nhà hoạt động Syria, hàng chục thành viên của nhóm “Mũ bảo hiểm Trắng” đã đến Idlib để tiến hành hoạt động này. Nhà hoạt động trên cũng cho biết thêm rằng, nhóm “Mũ bảo hiểm Trắng” sở hữu những thùng chứa một loại khí không xác định. Quân đội Nga thì cho rằng, đây có thể là khí độc clo.

Mỹ, Anh và Pháp đã không ít lần đe dọa khởi động các cuộc không kích nhằm vào mục tiêu của quân đội Syria nếu có bất kỳ cuộc tấn công sử dụng vũ khí hóa học nào. Quân đội Mỹ đã chuẩn bị sẵn danh sách các địa điểm mục tiêu tấn công ở Syria trong trường hợp chiến dịch nói trên được tiến hành.

Giáo sư chính trị học Beau Grosscup – người từng giảng dạy tại Đại học bang California (Mỹ) trả lời phỏng vấn của Sputnik cho rằng, đã có những dấu hiệu rõ ràng cho thấy Mỹ và Israel tính toán dựng lên một cuộc tấn công hóa học, hòng đổ lỗi cho chính quyền Assad để lấy cớ tấn công lực lượng Chính phủ Syria.

“Vấn đề ở đây là cùng thời điểm với việc thiết lập một khu phi quân sự, Mỹ lại đang đe dọa về khả năng leo thang căng thẳng trong trường hợp lực lượng của ông Assad tiến hành một vụ tấn công hóa học khác… Đây chẳng khác nào vẽ đường cho phiến quân sử dụng vũ khí hóa học một lần nữa, tạo cớ cho các cuộc không kích của Mỹ”, ông Grosscup nói.

Giáo sư Grosscup cũng chỉ ra rằng, Mỹ đang gửi nhiều lính thủy đánh bộ vào Syria với danh nghĩa huấn luyện lực lượng nổi dậy, Anh cũng cho thấy sự gia tăng can dự ở Syria thời gian qua. Trong khi đó, Israel luôn công khai ý đồ muốn lật đổ Tổng thống Assad và thực tế, nước này đã tiến hành các cuộc tấn công vào lãnh thổ Syria trong nỗ lực kích động một cuộc chiến tranh rộng lớn hơn.

Theo giải thích của ông Grosscup, thỏa thuận mà ông Putin và ông Erdogan đạt được nhằm thiết lập một khu phi quân sự ở Idlib là nỗ lực để tránh thương vong dân sự quy mô lớn và ngăn chặn dòng người tị nạn từ Syria đổ vào Thổ Nhĩ Kỳ.

Ngoài ra, sáng kiến thiết lập khu phi quân sự ở Idlib cũng giúp tăng cường vị thế ngoại giao của Nga như một quốc gia có trách nhiệm đối với vấn đề nhân đạo. Về phía Syria, ngay cả khi kế hoạch này thất bại thì nó cũng cung cấp cho Chính phủ Syria một lý do chính đáng hơn để chấm dứt cuộc chiến dai dẳng hiện nay thông qua hành động quân sự.

Cơ hội nhằm vào các mục tiêu định sẵn

Chính phủ Syria đã giành lại quyền kiểm soát vùng lãnh thổ rộng lớn của đất nước bị lực lượng nổi dậy chiếm giữ và hiện đang tập trung vào việc tạo điều kiện thuận lợi cho người tị nạn hồi hương, khôi phục cơ sử hạ tầng và loại bỏ những phiến quân nổi dậy đang ẩn náu ở Idlib.

Theo giải thích của bà Nga Zakharova với các phóng viên hôm 20/9 vừa qua, hy vọng rằng việc thành lập một khu phi quân sự ở tỉnh Idlib của Syria sẽ giúp phân loại được những phần tử nổi dậy cực đoan với lực lượng ôn hòa.

Tuy nhiên, theo đánh giá của một số chuyên gia phân tích, vẫn có những mối lo ngại về khả năng thỏa thuận này có thể tạo cơ hội cho Ankara và Moscow dễ dàng hơn trong việc nhằm đến mục tiêu là các đối thủ của họ.

Giám đốc Trung tâm Hòa bình & Tự do thuộc Viện nghiên cứu Independent (Mỹ) Ivan Eland trả lời phỏng vấn của Sputnik cho rằng, Nga và Thổ Nhĩ Kỳ có thể làm suy yếu những cam kết đối với khu phi quân sự bằng những mục tiêu họ chủ đích nhằm đến từ trước, thông qua việc “chỉ mặt, đặt tên” những thành viên của lực lượng đối lập và cáo buộc họ là những kẻ khủng bố.

“Việc thiết lập khu phi quân sự ở Idlib sẽ là một bước tiến nếu Nga, Thổ Nhĩ Kỳ và Chính phủ Syria tôn trọng tinh thần của thỏa thuận và không ‘gắn mác’ khủng bố cho các nhóm đối lập ôn hòa để nhằm mục đích tiêu diệt họ”, ông Eland nhấn mạnh.

Thổ Nhĩ Kỳ hoàn toàn có thể nhằm đến lực lượng người Kurd ở Syria với cáo buộc đây là lực lượng cực đoan. Eland kết luận: “Vì vậy, câu chuyện ở đây là người ta sẽ dựa vào đâu để định nghĩa xem ‘cực đoan’ là gì?”.

Mặc dù đặt ra câu hỏi lớn như vậy nhưng ông Eland thừa nhận, việc thiết lập một khu phi quân sự đã phản ánh sức mạnh chiến lược và ngoại giao ngày càng được củng cố của Nga và Syria trong khu vực.