Rủi ro pháp lý khiến doanh nghiệp tư nhân ít đầu tư vào các dự án lớn
![]() | Thay đổi tư duy về quản lý vốn nhà nước đầu tư vào doanh nghiệp |
![]() | Tháo gỡ rào cản, khơi thông dòng vốn đầu tư vào các khu công nghiệp |
![]() |
Doanh nghiệp mong môi trường pháp lý ổn định để yên tâm mở rộng đầu tư. Ảnh: H.Dịu |
Doanh nghiệp tư nhân nhạy cảm nhất với rủi ro pháp lý
Theo báo cáo chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) 2022 vừa được công bố, kết quả điều tra hơn 8.000 doanh nghiệp tư nhân trong nước cho thấy, một trong những khó khăn mà các doanh nghiệp gặp phải trong hoạt động kinh doanh là sự biến động chính sách, pháp luật với 9,45% doanh nghiệp lựa chọn. Điều đáng mừng là con số % này đã có sự giảm dần qua các năm, từ mức 23,14% của năm 2018 đến 17,8%, 17,68% và 15,76% của lần lượt các năm 2019, 2020, 2021.
Ngày 5/4/2023, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang đã ký Quyết định 345/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp giai đoạn 2021-2030”. Đề án xác định mục tiêu tổng quát là phát huy kết quả đã đạt được, khắc phục các vướng mắc, bất cập; tiếp tục đổi mới toàn diện công tác hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp, tăng cường cơ chế phối hợp liên ngành… Trong đó, giải pháp mà đề án đưa ra là tăng cường khảo sát, kịp thời đối thoại với doanh nghiệp nhằm xác định đúng và trúng các khó khăn, vướng mắc pháp lý để đề xuất hoàn thiện pháp luật, nâng cao hiệu quả tổ chức thi hành pháp luật liên quan đến doanh nghiệp. |
Mặc dù vậy, theo các chuyên gia, rủi ro pháp lý luôn là vấn đề “rình rập” trong hoạt động của doanh nghiệp và gây tác động không hề nhỏ đến doanh thu, lợi nhuận. Chẳng hạn, các dự án đầu tư trong các lĩnh vực hạ tầng, năng lượng, công nghiệp chế biến, chế tạo thường có tổng vốn đầu tư lớn, thời gian thu hồi vốn kéo dài nhiều năm, thậm chí nhiều thập kỷ. Trong khoảng thời gian đó, rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận của dự án có thể thay đổi so với dự liệu ban đầu của nhà đầu tư. Trong những yếu tố đó, những biến động về môi trường pháp lý, sự thay đổi chính sách của Nhà nước là một trong những yếu tố quan trọng nhất.
Lấy ví dụ về ảnh hưởng của thay đổi pháp lý trong kinh doanh, các doanh nghiệp cho biết, quy định về điều kiện đảm bảo phòng cháy chữa cháy chưa khoa học, áp đặt điều kiện quá mức cần thiết và làm tăng đáng kể chi phí của doanh nghiệp. Các doanh nghiệp sản xuất, trung bình đầu tư sơn chống cháy làm tăng 20% giá thành nhà xưởng. Tuy nhiên, theo các doanh nghiệp, nếu như trước kia, công tác kiểm tra về phòng cháy chữa cháy mang nặng tính hình thức, chiếu lệ nên khi có vụ việc xảy ra thì cơ quan quản lý phản ứng theo chiều hướng cực đoan. Gần đây, cơ quan Công an thực hiện kiểm tra phòng cháy chữa cháy liên tục; nhiều doanh nghiệp đã và đang sản xuất, kinh doanh nhiều năm buộc phải tạm dừng hoạt động do không thể đáp ứng được các yêu cầu ngặt nghèo về phòng cháy chữa cháy.
Theo phản ánh của Hiệp hội Doanh nghiệp Hàn Quốc tại Việt Nam, các doanh nghiệp thành viên gặp vướng mắc với việc thay đổi quy định về phòng cháy chữa cháy khi mở rộng nhà máy đang hoạt động. Giấy phép phòng cháy chữa cháy và giấy phép hoàn công đã được cấp khi xây dựng nhà máy ban đầu khác biệt với quy định hiện hành. Những vướng mắc này làm tăng chi phí và kéo dài thời gian cấp phép cho doanh nghiệp.
Tất nhiên, trong một môi trường đầy biến động thì không thể đòi hỏi hệ thống pháp luật “đứng yên”, mà phải có sự điều chỉnh khi các điều kiện xã hội thay đổi, hoặc khi phát hiện ra các bất cập, vướng mắc. Nhưng không phải doanh nghiệp nào cũng có khả năng dự đoán sự thay đổi quy định pháp luật.
Ông Phạm Tấn Công, Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI): Phải tăng khả năng dự đoán của pháp luật kinh doanh
Các doanh nghiệp luôn mong muốn ổn định môi trường pháp lý để thúc đẩy phát triển kinh doanh. Đối với các dự án đầu tư lớn, thực hiện trong thời gian dài, các nhà đầu tư luôn đòi hỏi tính ổn định và khả năng dự đoán của môi trường pháp lý để quyết định liệu có đầu tư hay không. Rủi ro pháp lý cao đồng nghĩa với hoạt động đầu tư kinh doanh của doanh nghiệp kém thuận lợi. Tuân phủ pháp luật là bắt buộc nhưng cũng liên quan đến cách điều hành, vận hành, ban hành chính sách. Những doanh nghiệp lớn đầu ngành như những con tàu lớn, không thể phanh gấp nên rất cần môi trường kinh doanh ổn định. Mục tiêu của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 là hình thành được một số tập đoàn, doanh nghiệp công nghiệp trong nước có quy mô lớn, đa quốc gia, nên càng đòi hỏi môi trường đầu tư kinh doanh phải rất ổn định, đặc biệt là giảm các rủi ro pháp lý, tăng cường sự ổn định và khả năng dự đoán được của pháp luật có liên quan đến kinh doanh. |
Theo kết quả điều tra doanh nghiệp tại Báo cáo Dòng chảy pháp luật kinh doanh 2022 do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) công bố, tỷ lệ doanh nghiệp dự đoán được thay đổi trong quy định pháp luật của trung ương từ năm 2013 đến năm 2021 có chiều hướng giảm, khi năm 2021 chỉ còn 4,55% doanh nghiệp cho biết thường xuyên dự đoán được. Trong khi đó, theo VCCI, khả năng dự đoán sự thay đổi quy định của pháp luật có ảnh hưởng đến kết quả kinh doanh của doanh nghiệp. Các doanh nghiệp có khả năng dự đoán sự thay đổi quy định pháp luật tốt hơn thì thường có kết quả kinh doanh tốt hơn so với những doanh nghiệp không có khả năng dự đoán.
Cũng theo báo cáo này, tất cả thành phần kinh tế đều đòi hỏi sự ổn định chính sách và pháp luật về kinh doanh để có thể yên tâm đầu tư. Tuy nhiên, nếu cùng đầu tư các dự án lớn, thì doanh nghiệp khối kinh tế tư nhân trong nước nhạy cảm với rủi ro pháp lý hơn rất nhiều so với các doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI). Cụ thể, các doanh nghiệp nhà nước thường có lợi thế trong mối quan hệ với cơ quan nhà nước cả trong quá trình xây dựng và thực thi pháp luật. Còn các doanh nghiệp FDI thường được bảo vệ theo cam kết bảo hộ đầu tư của Việt Nam, trong trường hợp có xung đột với chính quyền nước sở tại thì doanh nghiệp FDI có sự hỗ trợ của Chính phủ và cơ quan ngoại giao.
Ngược lại, doanh nghiệp khối kinh tế tư nhân trong nước sẽ chịu rủi ro rất cao về các sự thay đổi của chính sách. Bên cạnh nhiều yếu tố khác như quy mô vốn, công nghệ, trình độ quản lý, VCCI cho rằng, rủi ro pháp lý cũng là một phần nguyên nhân lý giải tình trạng vì sao doanh nghiệp tư nhân trong nước ít khi đầu tư vào các dự án lớn, thời gian thu hồi vốn kéo dài.
Giải pháp nào?
Theo các chuyên gia và doanh nghiệp, việc giảm rủi ro pháp lý không chỉ có tác động đến sự dịch chuyển ngành nghề, lĩnh vực đầu tư của kinh tế tư nhân, mà còn giúp các doanh nghiệp này sẵn sàng đầu tư mạnh mẽ để xây dựng nhà xưởng kiên cố, mua sắm máy móc hiện đại, đầu tư cho nguồn nhân lực nghiên cứu phát triển và xây dựng thương hiệu. Điều này sẽ giảm tình trạng doanh nghiệp làm ăn “chộp giật”.
Đánh giá cao việc chỉnh sửa, biên soạn lại hàng loạt bộ luật quan trọng như quy hoạch, đất đai, kinh doanh bất động sản… sẽ tạo điều kiện cho môi trường kinh doanh, nhưng ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội các Nhà thầu Xây dựng Việt Nam (VACC) cho rằng, việc đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất giữa các luật liên quan đến cùng một vấn đề là rất quan trọng để tháo gỡ cho các doanh nghiệp cũng như việc xử lý cụ thể của các cơ quan thừa hành pháp luật.
“Các doanh nghiệp đều mong muốn có một hành lang pháp lý rõ ràng, tạo điều kiện thông thoáng cho công việc kinh doanh, đầu tư. Ảnh hưởng của luật thể hiện rất rõ nên dù chỉ mới là các dự thảo thì cũng đã có nhiều tác động lên thị trường. Ngoài ra, tính ổn định của hệ thống pháp luật cũng sẽ tác động mạnh mẽ tới việc khuyến khích các dự án lớn yên tâm đầu tư”, ông Hiệp nêu rõ.
Về giải pháp, báo cáo của VCCI nhận định, việc giảm rủi ro pháp lý cho kinh doanh đòi hỏi nhiều biện pháp lâu dài, bền bỉ, khó có thể làm theo phong trào. Các giải pháp luôn cần tìm điểm cân bằng giữa việc duy trì tính ổn định để tạo lập niềm tin kinh doanh và việc điều chỉnh để phù hợp hơn với thực tiễn. “Quyết tâm chính trị là cần thiết, nhưng không đủ vì quyết tâm chính trị thường phụ thuộc vào từng cá nhân cụ thể, mà khi thay đổi nhiệm kỳ thì quyết tâm đó có thể mất đi, trong khi dự án đầu tư lớn thì thường kéo dài nhiều hơn nhiệm kỳ của lãnh đạo”, VCCI đánh giá.
Vì thế, theo cơ quan đại diện cho cộng đồng doanh nghiệp, khi chưa thể giảm rủi ro pháp lý của toàn bộ môi trường kinh doanh, Chính phủ có thể quyết định giảm rủi ro cho từng dự án cụ thể thông qua các cam kết bảo đảm đầu tư. Tuy nhiên, cơ chế này cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro như khó tính toán, có thể ảnh hưởng quyền lợi của bên thứ ba và dễ bị thông đồng, thao túng. Nếu rủi ro pháp lý của toàn bộ môi trường kinh doanh được cải thiện thì sẽ giảm các trường hợp phải có cam kết riêng, hoặc giảm mức độ chịu rủi ro của Nhà nước và xã hội đối với các dự án.
Cần sự tham gia sâu hơn của chuyên gia và doanh nghiệp khi xây dựng pháp luật Việc môi trường pháp lý thiếu tính tiên lượng và thiếu ổn định sẽ gây nhiều tác động tới hoạt động doanh nghiệp, nên theo chuyên gia kinh tế Đinh Tuấn Minh, Giám đốc nghiên cứu Trung tâm nghiên cứu giải pháp thị trường cho các vấn đề kinh tế - xã hội (MASSEI), sự tham gia của các chuyên gia và hoạt động lấy ý kiến doanh nghiệp cần được đẩy mạnh hơn nữa.
Ông đánh giá như thế nào về hoạt động tham vấn ý kiến doanh nghiệp của các cơ quan quản lý hiện nay? Khi xây dựng hoặc sửa đổi các văn bản pháp luật, các bộ, ngành đều tiến hành đầy đủ các bước theo quy định từ khảo sát đánh giá tác động của các đối tượng chịu ảnh hưởng cho đến lấy ý kiến góp ý toàn dân trong đó có cộng đồng doanh nghiệp trên cổng thông tin, báo chí, các diễn đàn, hội thảo… Ngoài ra, trong quá trình thực thi, các cơ quan quản lý cũng liên tục tiếp thu, ghi nhận ý kiến đóng góp, phản ánh của doanh nghiệp, đồng thời tổ chức các buổi gặp gỡ để giải đáp vướng mắc, tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp. Chẳng hạn, trong lĩnh vực xuất nhập khẩu, ngành Hải quan đã liên tục lấy ý kiến tham vấn doanh nghiệp để nhanh chóng sửa đổi các quy định còn gây khó khăn; tích cực phối hợp với các cơ quan liên qua như Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam để khảo sát sự hài lòng của doanh nghiệp, cũng như giải đáp thắc mắc của doanh nghiệp về các vấn đề liên quan; đồng thời triển khai các hoạt động phát triển quan hệ đối tác Hải quan - Doanh nghiệp đi vào thực chất và hiệu quả. Theo ông, đâu là nguyên nhân khiến các doanh nghiệp gặp phải rủi ro pháp lý từ những thay đổi của chính sách pháp luật? Hiện còn không ít quy định dù đã thực hiện đầy đủ các quy trình trước khi ban hành theo quy định nhưng khi vào thực thi lại gặp vướng mắc, thậm chí, hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp không thể đáp ứng kịp những thay đổi của chính sách. Vấn đề nằm ở đội ngũ xây dựng chính sách pháp luật. Hiện nay, ban soạn thảo thường là các bộ, ngành, không phải những chuyên gia trực tiếp thực hiện theo thực tế doanh nghiệp nên khó có thể nắm bắt và hiểu rõ được những vướng mắc mà doanh nghiệp gặp phải. Thậm chí, có thể xuất hiện tình trạng các ý kiến góp ý cho các quy định từ luật đến nghị định chỉ mang tính hình thức, chung chung, không hiểu được bản chất của vấn đề, dẫn đến khi ban hành không đúng với thực tế. Ngoài ra, nếu như việc ban hành các quy định pháp luật ở cấp luật được cơ quan Quốc hội thực hiện, đánh giác tác động theo quy trình tương đối chuẩn chỉnh, nhưng đến cấp nghị định, thông tư thì lại thiếu quy trình rà soát, nên khi ban hành lại tạo thành rào cản, ảnh hưởng tiêu cực tới hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Hơn nữa, khi các quy định đã đi vào thực thi, được các doanh nghiệp kiến nghị, phản ánh về những tác động tiêu cực thì dù các cơ quan quản lý, ban biên soạn có tiếp thu và tiến hành chỉnh sửa, thay đổi nhưng quy trình cũng tốn rất nhiều thời gian. Trong quá trình chờ sửa đổi này, không ít hoạt động của doanh nghiệp phải dừng lại để chờ đến khi ban hành quy định mới. Với những bất cập nêu trên, đâu là giải pháp, thưa ông? Theo tôi, từ công tác xây dựng, lấy ý kiến góp ý, chỉnh sửa cho đến khi thực thi đều cần sự tham gia sâu hơn của các chuyên gia trong ngành, lĩnh vực liên quan. Đồng thời, các cơ quan soạn thảo cần tăng cường hơn nữa hoạt động lấy ý kiến góp ý từ người dân, doanh nghiệp một cách cụ thể, thực chất. Xin cảm ơn ông! Minh Chi (thực hiện) |
Tin liên quan

Hà Nội: Thị trường nhà ở xã hội sắp đón hơn 3.300 căn hộ
08:41 | 31/05/2025 Nhịp sống thị trường

Nên có cơ chế "luồng xanh" cho doanh nghiệp đầu tư nhà ở xã hội
08:50 | 31/05/2025 Nhịp sống thị trường

Tiếp nhận, xử lý đăng ký kinh doanh đối với người nộp thuế có thay đổi địa giới hành chính
14:22 | 30/05/2025 Thuế

Doanh nghiệp tư nhân có thể làm chủ các công trình trọng điểm quốc gia
14:06 | 01/06/2025 Doanh nghiệp - Thương hiệu

Đưa vào khai thác tuyến vận tải nội địa Cần Thơ – Cái Mép, rút ngắn 70% thời gian
21:30 | 31/05/2025 Nhịp sống thị trường

Công nghệ Việt nhận diện chữ viết tay: Bước tiến dài từ phòng lab đến thực tiễn số hoá
12:13 | 31/05/2025 Thị trường - Doanh nghiệp

Các ngân hàng cần bứt phá chuyển đổi số để gần dân, sát thị trường
11:17 | 31/05/2025 Thị trường - Doanh nghiệp

Thực hiện ESG - Cơ hội tiếp cận nguồn vốn xanh cho doanh nghiệp
21:24 | 30/05/2025 Nhịp sống thị trường

Khởi động cuộc thi Samsung Solve for Tomorrow 2025 tại miền Nam
17:15 | 30/05/2025 Thị trường - Doanh nghiệp

Chính thức thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội
13:30 | 30/05/2025 Nhịp sống thị trường

MISA Lending giúp doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ tiếp cận vốn tín dụng
13:19 | 30/05/2025 Doanh nghiệp - Thương hiệu

Samsung Việt Nam tuyển dụng kỹ sư, cử nhân và thực tập sinh quy mô lớn
19:55 | 29/05/2025 Thị trường - Doanh nghiệp

Công ty đại chúng 2025: Vững vàng giữ hạng trong vùng biến động
15:51 | 28/05/2025 Nhịp sống thị trường

Lào hỗ trợ Vinachem triển khai Dự án muối mỏ Kali
14:50 | 28/05/2025 Doanh nghiệp - Thương hiệu

An ninh thương hiệu - "lá chắn pháp lý" giữa thương trường đầy biến số
14:21 | 28/05/2025 Doanh nghiệp - Thương hiệu

Kỳ vọng cơ chế đặc thù thúc đẩy thị trường nhà ở xã hội phát triển
21:00 | 27/05/2025 Nhịp sống thị trường
Vấn đề Bạn quan tâm
Tin mới

Doanh nghiệp tư nhân có thể làm chủ các công trình trọng điểm quốc gia

Thanh tra, kiểm tra mỹ phẩm "hand made", "home made"

Thu hồi gần 300 số tiếp nhận phiếu công bố sản phẩm mỹ phẩm nhập khẩu

3 giám đốc doanh nghiệp bị tạm hoãn xuất cảnh

Khan hàng toàn cầu, cao su Việt tận dụng thời cơ

LONGFORM: Bỏ thuế khoán- Đảm bảo tính minh bạch và bình đẳng trong thực hiện nghĩa vụ thuế
14:02 | 26/05/2025 Megastory/Longform

(INFOGRAPHICS): Cơ chế thuế dành cho doanh nghiệp, hộ, cá nhân kinh doanh theo Nghị quyết số 198/QH15
16:15 | 20/05/2025 Infographics

(INFOGRAPHICS) Các trường hợp bắt buộc phải sử dụng hóa đơn khởi tạo từ máy tính tiền
11:11 | 20/05/2025 Infographics

(INFOGRAPHICS): Cải cách thuế đối với hộ kinh doanh theo Nghị quyết 68-NQ/TW
09:56 | 18/05/2025 Infographics

(INFOGRAPHICS) Quy trình mới về kiểm tra, xác định xuất xứ hàng hóa xuất nhập khẩu
13:51 | 12/05/2025 Infographics

Bố trí đủ nguồn lực để hỗ trợ đăng ký sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền

Hải quan khu vực XV: Ứng dụng chuyển đổi số, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp

Chi cục Thuế khu vực I cơ bản hoàn thành triển khai hóa đơn điện tử cho hộ kinh doanh

Chính thức sử dụng số định danh cá nhân thay cho mã số thuế từ 1/7/2025

Tiếp nhận, xử lý đăng ký kinh doanh đối với người nộp thuế có thay đổi địa giới hành chính

Hải quan cửa khẩu quốc tế Móng Cái: cam kết đồng hành với cộng đồng doanh nghiệp

Khan hàng toàn cầu, cao su Việt tận dụng thời cơ

Hoa Kỳ dự kiến áp thuế 8,35% đối với vỏ viên nhộng cứng từ Việt Nam

Xuất khẩu cá ngừ đóng hộp lao dốc, chạm đáy kể từ tháng 1/2023

Việt Nam giữ vị trí số 2 toàn cầu về xuất khẩu giày dép

Doanh nghiệp cần đa dạng hóa thị trường để tránh phụ thuộc vào thị trường Hoa Kỳ

Vận hành chính thức tuyến hành khách xuất nhập cảnh Lối thông quan Bắc Phong Sinh - Lý Hỏa

3 giám đốc doanh nghiệp bị tạm hoãn xuất cảnh

Phát hiện gần 35.000 tem chống hàng giả tại cơ sở bán mỹ phẩm giả

Hải quan chủ trì bắt giữ lô hàng nghi dầu DO trị giá 1,3 tỷ đồng

Bảo Tín Minh Châu, SJC, PNJ đều có sai phạm trong việc kê khai nộp thuế

Không để hình thành điểm nóng về vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới

Đốc thúc công tác phòng, chống buôn lậu tại miền Trung – Tây Nguyên

Sửa Luật Hải quan hướng đến đột phá phát triển khoa học, đổi mới sáng tạo

Xác định thẩm quyền giải hồ sơ đề nghị miễn thuế theo Hiệp định thuế Việt Nam - Singapore

Thủ tục miễn, giảm thuế cho hãng vận tải nước ngoài theo Hiệp định tránh đánh thuế hai lần

Thêm ưu tiên với doanh nghiệp công nghệ cao sẽ góp phần thu hút FDI

Hộ kinh doanh “chạy nước rút” trước thời điểm Nghị định 70/2025/NĐ-CP có hiệu lực
