Ông Putin và ông Erdogan hay là câu chuyện “Hai con dê qua cầu”

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan (trái) và Tổng thống Nga Vladimir Putin. Ảnh: iranreview.org.

“Danh sách đen” của Nga có lẽ giờ đã có thêm một cái tên mới. Tên của người này là Recep Tayyip Erdogan - Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ, hay như các chương trình tin tức trên truyền hình của Nga mô tả, đó là “một người đàn ông thiếu kiềm chế và gian dối khi móc nối mua dầu giá rẻ từ tổ chức khủng bố man rợ”- cụ thể ở đây là tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS).

Theo New York Times, mới cách đây không lâu, Tổng thống Erdogan còn được chào đón nồng nhiệt từ người đồng cấp Nga Vladimir Putin. Ông Putin đã ca ngợi Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ là “một người đàn ông mạnh mẽ”, một người “sẵn sàng đứng lên để đối đầu với phương Tây”. Còn bây giờ, mọi chuyện đã khác.

Kể từ khi không quân Thổ Nhĩ Kỳ bắn hạ một máy bay chiến đấu của Nga vào tuần trước, quan hệ Nga - Thổ đang ngày càng xấu đi. Trong khi Ankara lý giải hành động này là do máy bay của Moscow vi phạm không phận nước này thì ông Putin gọi đó là hành động “đâm sau lưng” và "đồng lõa với khủng bố".

Cho đến nay, giới lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ vẫn cương quyết không đưa ra lời xin lỗi về hành động bắn hạ máy bay Nga, dù trong những ngày qua Thổ Nhĩ Kỳ đã có động thái muốn làm dịu căng thẳng sau vụ việc này.

Một tờ báo ở Thổ Nhĩ Kỳ ủng hộ chính quyền Ankara mới đây đã cho đăng tải bài viết với tiêu đề “Tổng thống Putin đang cố gắng đánh lừa thế giới với những lời nói dối của mình” nhằm ám chỉ đến những hành động của Nga trong cuộc khủng hoảng Syria.

Một cặp sinh đôi?

Có thể nói, mâu thuẫn giữa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ đã âm ỉ trong nhiều năm qua vì cuộc nội chiến Syria. Phía Moscow ủng hộ chính quyền của Tổng thống Bashar Assad, trong khi đó Ankara ủng hộ những người Hồi giáo Sunni ở Syria và muốn lật đổ chính quyền Assad.

Mâu thuẫn giữa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ đã âm ỉ trong nhiều năm qua vì cuộc nội chiến Syria. Ảnh: Reuters.

Vụ việc máy bay Nga bị bắn hạ như giọt nước làm tràn ly, cộng thêm với thái độ không muốn thỏa hiệp của 2 bên, đã đẩy mâu thuẫn này lên cao.

Mâu thuẫn Nga - Thổ không chỉ đe dọa đến tiến trình hòa bình ở Syria, mà còn khiến nhiều người lo ngại rằng NATO có thể can dự vào nếu xung đột Nga - Thổ leo thang.

“Vấn đề là 2 vị Tổng thống đều xem trọng vị thế của mình và cả hai đều là đấu thủ ưa mạo hiểm”, Ivan Krastev, một chuyên gia chính trị học ở Trung tâm Chiến lược Tự do ở Sofia, Bulgaria nhận định.

Ông Ivan Krastev cho biết thêm: “Không muốn tỏ ra yếu thế là một điều rất quan trọng đối với cả Putin và Erdogan. Cả hai đều không biết làm thế nào để rút lui, cũng không muốn xin lỗi. Cách hành xử giống y như nhau khiến họ cứ như là một cặp sinh đôi vậy”.

New York Times cho biết, Tổng thống Nga và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ vẫn thường được báo chí phương Tây miêu tả là những người “hiếu thắng”, không chịu nhượng bộ và có tinh thần dân tộc chủ nghĩa cao.

Ông Putin đã từng thay đổi giữa hai vị trí Thủ tướng và Tổng thống để điều hành đất nước trong nhiều năm qua. Còn ông Erdogan cũng sử dụng cách làm tương tự và có ý định cải tổ Hiến pháp Thổ Nhĩ Kỳ nhằm trao thêm quyền cho Tổng thống.

Tổng thống Nga và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ: Một cặp sinh đôi? Ảnh: Reuters.

Cả hai đều đang cố gắng khôi phục lại ánh hào quang trước đây của đất nước: Đế quốc Nga thời Sa hoàng và Đế quốc Ottoman của Thổ Nhĩ Kỳ. Và cả 2 đều có chung một cảm giác để lại từ lịch sử xa xưa rằng phương Tây không hoàn toàn chấp nhận họ.

Hơn thế nữa, theo New York Times, cả hai cũng có tiếng là cứng rắn với những người bất đồng chính kiến ở trong nước.

Ông Erdogan từng điều tra về hàng loạt những người bị cáo buộc có hành vi xúc phạm đến Tổng thống và trục xuất một số nhà báo nước ngoài. Dẫu vậy, 2 vị Tổng thống này đều nhận được sự ủng hộ cao từ người dân ở trong đất nước của mình.

Khi xảy ra một thất bại nào đó, cả ông Putin và ông Erdogan đều có xu hướng đổ lỗi cho âm mưu bên ngoài.

Bởi lối hành xử quá giống nhau của 2 người đàn ông, các chuyên gia nhận định, trong thực tế, cả 2 người này không thể giải quyết được những xung đột xung quanh vụ bắn hạ máy bay mà không có trung gian bên ngoài.

Chuyên gia Krasrev nói: “Họ không tin tưởng lẫn nhau. Cả 2 bên đều có quá nhiều tham vọng”.

Dê đen và dê trắng

Còn nhớ câu chuyện ngụ ngôn dê đen và dê trắng cùng đi qua cầu? Cả hai con dê đều sốt ruột qua cầu để tìm thức ăn và nước uống. Khi đến giữa cầu, dê trắng và dê đen đối đầu nhau nhưng không con dê nào nhường con dê nào. Hai con lấy hết sức húc nhau để đạt được mục đích của mình và cuối cùng rơi tõm xuống nước.

Câu chuyện ngụ ngôn từ thời xa xưa bỗng nhiên được gợi lại trong một sự vụ ầm ĩ trong dư luận thời gian qua.

Ngày 24-11, 2 chiến đấu cơ F-16 của không quân Thổ Nhĩ Kỳ đã bắn hạ một chiếc Su-24 của Nga. Sau sự vụ, phía Ankara đã cáo cuộc máy bay Nga đã vi phạm không phận của Thổ Nhĩ Kỳ nên nước này có quyền bắn hạ. Còn phía Moscow cho rằng lời cáo buộc không đúng sự thật, máy bay Nga hoàn toàn chưa hề xâm phạm không phận Thổ Nhĩ Kỳ.

Máy bay Nga bị Thổ Nhĩ Kỳ bắn hạ. Ảnh: RT.

Cả Ankara và Moscow đều lần lượt đưa ra những tuyên bố cứng rắn và cả 2 đều không có ý định nhún nhường trước đối thủ của mình. Các chuyên gia cho rằng, chính sự căng thẳng giữa các nhà lãnh đạo của 2 nước đã sự vụ thêm phức tạp.

Tổng thống Nga Putin đã yêu cầu lời xin lỗi công khai và bồi thường từ các nhà lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ trong vụ việc máy bay Nga bị bắn hạ. Lời yêu cầu này được phản ánh nhiều lần trên các phương tiện truyền thông của Nga.

Báo chí Nga đồng thời cáo buộc, con trai của Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan có dính líu sâu vào thị trường “chợ đen” buôn bán dầu lửa với IS - tổ chức khủng bố đứng ra nhận trách nhiệm về vụ làm rơi chiếc máy bay chở khách của

Tất nhiên, người đứng đầu Ankara phủ nhận mạnh mẽ cáo buộc của Nga. “Họ đang nói dối, họ là kẻ vu khống. Chúng tôi không bao giờ có giao dịch với bất kỳ tổ chức khủng bố nào”, ông Erdogan nói trong một cuộc trả lời phỏng vấn kênh France 24 vào tuần trước. “Họ phải chứng minh được điều đó, và nếu họ đúng, tôi sẽ từ chức”.

Bên cạnh đó, trong một cuộc phỏng vấn với CNN, ông Erdogan cũng đã nói rằng: "Tôi nghĩ rằng nếu có một bên mà cần phải xin lỗi, đó không phải là chúng tôi". "Những người vi phạm không phận của chúng tôi là những người cần phải xin lỗi”.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan. Ảnh AFP.

Tuy vậy, thời gian gần đây, Tổng thống Erdogan đã có chút hạ giọng hơn khi cuối tuần vừa rồi, ông Erdogan đã nói: “Chúng tôi rất đau buồn trước vụ việc này”. Bởi vậy, khả năng đối đầu quân sự trực tiếp Nga-Thổ Nhĩ Kỳ là hầu như không có.

Nhưng tất nhiên, dẫu cho ông Erdogan đã mềm mỏng hơn, ông vẫn cương quyết không đưa ra lời xin lỗi như phía Nga yêu cầu. Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ đã đề nghị có cuộc gặp với Tổng thống Nga bên lề Hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu ở Paris COP 21, lời đề nghị này không có sự hồi đáp.

Mới đây, một sắc lệnh trừng phạt được Tổng thống Vladimir Putin ký bao gồm việc cấm nhập khẩu hàng hóa từ Thổ Nhĩ Kỳ, cấm các công ty Thổ kinh doanh tại Nga và công dân Thổ làm việc cho các công ty của Nga. Lệnh cấm vận này cũng kêu gọi ngưng các chuyến bay thương mại giữa hai nước.

Vẫn còn hy vọng

Một năm về trước, quan hệ giữa 2 nhà lãnh đạo tưởng chừng như sẽ có một tương lai rất tốt đẹp nhờ vào sự gắn kết về lợi ích kinh tế giữa các bên.

Ông Putin và ông Erdogan đã nhất trí xây dựng một đường ống dẫn khí đốt từ Nga qua Thổ Nhĩ Kỳ tới châu Âu thay vì xây đường ống qua Balkan vì Nga và EU đang gia tăng căng thẳng về chính trị.

Nga đã hủy kế hoạch “Dòng chảy Phương Nam” thay bằng “Dòng chảy Thổ Nhĩ Kỳ”. Ảnh: KT.

Bên cạnh đó, hai Tổng thống cũng đồng ý tăng kim ngạch thương mại song phương từ mức khoảng 30 tỷ USD ở thời điểm hiện tại lên tới 100 tỷ USD vào năm 2020.

Hơn thế nữa, dự án xây dựng đường ống dẫn khí đốt mang tên “Dòng chảy Thổ Nhĩ Kỳ” từng được Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ công khai ca tụng hết lời giữa lúc phương Tây gia tăng lệnh trừng phạt lên Nga liên quan đến cuộc khủng hoảng Ukraine. Chính vì điều này, ông Putin đã gọi Erdogan là một “người đàn ông mạnh mẽ”.

Hiện chưa rõ dự án đường ống dẫn khí đốt và các dự án lớn khác giữa hai nước có chịu ảnh hưởng bởi lệnh trừng phạt kinh tế của Nga đối với Thổ Nhĩ Kỳ hay không. Tuy nhiên, các chuyên gia kinh tế nhận định những biện pháp trừng phạt của Nga chỉ ảnh hưởng đến nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ “ở mức độ có giới hạn”, theo AFP.

Chuyên gia kinh tế William Jackson thuộc công ty tư vấn kinh tế Capital Economics (Anh) ước tính nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ sẽ bị thiệt hại tới 0,5% GDP/năm do biện pháp trừng phạt của Nga.

Như vậy, có lẽ lệnh trừng phạt của Nga đối với Thổ Nhĩ Kỳ cũng chỉ là biện pháp “giơ cao đánh khẽ” nhằm cảnh cáo sau vụ việc Ankara bắn hạ chiếc Su-24 của Moscow.

Điều này cũng khiến các chuyên gia kinh tế hy vọng, mối quan hệ song phương giữa 2 nước có thể nối lại dù là trong tình cảnh “khó khăn”.

Trong diễn biến liên quan, ngày 1-12, Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ Ahmet Davutoglu kêu gọi mở các kênh liên lạc quân sự giữa nước này với Nga nhằm tránh tái diễn những tai nạn như vụ máy bay Nga bị bắn hạ.

Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ Ahmet Davutoglu. Ảnh: AP.

Reuters dẫn lời Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ Ahmet Davutoglu phát biểu trong cuộc họp báo nói: “Chúng tôi kêu gọi Nga một lần nữa mở các kênh liên lạc quân sự để tránh xảy ra vụ tai nạn tương tự trong tương lai. Hãy để mở các kênh ngoại giao".

Thủ tướng Davutoglu nhấn mạnh thêm, Moscow và Ankara nên đối thoại với nhau thay vì tiếp tục đưa ra những lời cáo buộc vô căn cứ.