OCOP Việt Nam: Khi làng quê biết cách kể chuyện với thế giới

Từ những xưởng thủ công giữa lũy tre làng, từ căn bếp nông thôn đầy ắp gia vị truyền thống, sản phẩm OCOP Việt Nam đang lặng lẽ có mặt trên các kệ hàng tại Dubai, châu Âu, Nhật Bản. Đằng sau là những câu chuyện - một phần hồn cốt quê hương - được kể lại bằng ngôn ngữ số, bằng sự tử tế và chân thực. Đây là hành trình Việt Nam chạm vào trái tim thế giới – không bằng công nghệ tối tân, mà bằng bản sắc địa phương được đánh thức trong thời đại mới.

Để hiểu rõ hành trình ấy bắt đầu từ đâu, có lẽ cần quay về với một trong những chương trình nền tảng cho sự chuyển mình này – OCOP.

Ban tổ chức thông tin về Hội chợ VIETNAM OCOPEX 2025

Từ căn bếp quê đến sàn thương mại toàn cầu: Câu chuyện của Giám đốc Công ty TNHH V. KAUS

Sau hơn 5 năm triển khai, chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) đã mang lại một diện mạo mới cho sản vật làng quê Việt Nam. Không chỉ dừng lại ở những phiên chợ địa phương hay cửa hàng đặc sản, sản phẩm OCOP ngày càng hiện diện nhiều hơn trong các hệ thống phân phối hiện đại, thậm chí vươn ra quốc tế.

Tính đến tháng 7/2025, cả nước có 17.068 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên, trong đó 126 sản phẩm được chứng nhận 5 sao cấp quốc gia. Tuy nhiên, hơn 70% vẫn là sản phẩm 3 sao – cho thấy dư địa nâng tầm còn rất lớn. Đằng sau con số ấy là hàng chục nghìn hợp tác xã, doanh nghiệp nhỏ đang mày mò tìm đường, và cả những cá nhân dám nghĩ khác, làm khác – như bà Võ Hoàng Vân Giám đốc Công ty TNHH V. KAUS.

Hội nghị chuyên đề bên lề Vietnam OCOPEX 2025 với chủ đề “Ứng dụng chuyển đổi số trong phát triển các sản phẩm OCOP xuất khẩu” thu hút đông đảo doanh nghiệp và đối tác quốc tế tham dự, cho thấy nhu cầu kết nối giao thương và xúc tiến xuất khẩu đang ngày càng cấp thiết.

Bắt đầu từ một vùng quê nghèo, bà Vân là hình ảnh tiêu biểu cho những người dám mơ lớn và tự mình mở lối ra thế giới. Theo lời kể của bà Vân, từ 6 giờ sáng, khi cả làng còn im lìm trong sương sớm, bà Vân đã ngồi trước màn hình máy tính, mở Alibaba, dò từng tín hiệu khách hàng từ khắp nơi trên thế giới. “Tôi như con chim dậy sớm – phải dậy trước thì mới bắt được sâu”, bà cười. Nhưng đằng sau câu nói nhẹ tênh ấy là một hành trình không hề đơn giản.

Xuất thân từ vùng quê nghèo, không tài sản thế chấp, bà từng bị ngân hàng từ chối thẳng thừng khi xin vay vốn khởi nghiệp. Không chờ ai giúp, bà bắt đầu từ chính chiếc máy tính và một gian hàng nhỏ trên mạng. Ban ngày làm việc, ban đêm tự học cách tìm hiểu nhu cầu khách hàng quốc tế. “6 giờ sáng là tôi đã gửi xong cả loạt chào hàng rồi. Đến 8 giờ, khi người ta mới mở máy thì tôi đã đi trước họ 2 tiếng”, bà Vân chia sẻ.

Nhờ sự kiên trì và tỉ mỉ, doanh nghiệp V. KAUS của bà Vân hiện đạt sản lượng xuất khẩu 200 tấn/tháng, doanh thu từ 1,3 triệu USD (2023) lên 3,6 triệu USD (2024), và đạt 2,4 triệu USD chỉ trong nửa đầu năm 2025. Bà cho biết bước ngoặt lớn đến từ việc tham gia chương trình Vietnam Pavilion do Bộ Công Thương phối hợp với Alibaba triển khai. “Lúc tôi có câu hỏi khó, chuyên gia trả lời ngay – làm tới đâu, áp dụng tới đó”.

Từ câu chuyện khởi nghiệp đơn độc của một người phụ nữ, bài học đặt ra không chỉ là dám bắt đầu – mà còn là cách để một sản phẩm địa phương có thể chạm tới thị trường toàn cầu. Và điều đó bắt đầu từ kỹ năng kể chuyện và chuyển đổi số.

Hành trình còn dài – nhưng mỗi làng quê đã có thể mơ lớn

Theo bà Nguyễn Thị Phương Uyên – Giám đốc Marketing Alibaba.com tại Việt Nam – nhiều doanh nghiệp OCOP có sản phẩm chất lượng, giàu bản sắc, nhưng lại chưa biết cách thể hiện điều đó bằng “ngôn ngữ quốc tế”. “Rào cản lớn nhất không nằm ở logistics hay hải quan, mà ở tư duy và kỹ năng số: thiếu ảnh chuyên nghiệp, mô tả sơ sài, lỗi chính tả, câu chuyện nghèo nàn…”.

Vì thế, để sản phẩm OCOP vươn ra thế giới, cần không chỉ chất lượng tốt mà còn là tư duy tiếp cận hiện đại, từ cách trình bày đến giao tiếp với thị trường. Từ thực tế đó, Chương trình Vietnam Pavilion ra đời nhằm hỗ trợ doanh nghiệp Việt – đặc biệt là SMEs – xuất khẩu qua nền tảng Alibaba.com.

Triển khai bởi Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) phối hợp cùng Alibaba.com, chương trình đã đồng hành cùng hơn 200 doanh nghiệp OCOP trong đào tạo, thiết kế gian hàng và kết nối thị trường quốc tế. Không chỉ là “lên sàn”, mà là “lên tầm” – biến mỗi sản phẩm thành cánh cửa bước ra toàn cầu.

Ông Vũ Bá Phú – Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại – nhận định: “Chuyển đổi số không chỉ giúp cắt giảm chi phí, mà còn rút ngắn khoảng cách, tăng tốc xử lý đơn hàng và mở rộng tệp khách hàng toàn cầu”. Với các doanh nghiệp nhỏ như bà Vân, đây chính là điểm tựa để đi đường dài.

Tuy nhiên, việc "lên tầm" không chỉ dừng lại ở kỹ thuật số. Nó còn nằm ở cách định vị giá trị văn hóa và bản sắc của từng sản phẩm – thứ không thể sao chép, và cần được kể lại một cách đắt giá.

“Sản phẩm OCOP phải thật đắt!”, ông Phương Đình Anh, Phó Chánh Văn phòng Điều phối Nông thôn mới Trung ương, nhấn mạnh. Ở đây, “đắt” không phải về giá, mà là về giá trị. Một bức tranh tơ sen có thể bán 2 triệu đồng – hoặc 20 triệu đồng – tùy cách kể. Chuyện hái sen trong bùn, se sợi bằng tay, từng mũi thêu của mẹ… khi được kể đúng cách, sản phẩm trở thành nghệ thuật sống động – chứ không chỉ là hàng hóa.

Theo TS. Lương Ngân – giảng viên cao cấp tại Đại học London South Bank – người tiêu dùng châu Âu không chỉ mua sản phẩm, mà mua cả triết lý: ai làm, làm như thế nào, và mang lại điều gì cho cộng đồng. Chính cộng đồng người Việt ở nước ngoài – những người hiểu sâu văn hóa bản địa – có thể trở thành “đại sứ thương hiệu” đầu tiên cho OCOP ra thế giới.

Đó là lý do vì sao, để OCOP có thể đi xa, cần những chiến lược bài bản từ gốc – bắt đầu từ chính những chủ thể nhỏ bé nhất, đang ngày đêm giữ gìn hồn cốt làng quê.

Phần lớn chủ thể OCOP là HTX, doanh nghiệp nhỏ – thiếu vốn, thiếu nhân lực, thiếu kỹ năng số. Họ cần được hỗ trợ không chỉ về thiết bị, mà cả về kiến thức thị trường, tâm lý người tiêu dùng, quy định nhãn mác, chuẩn xuất khẩu.

Sự kiện Vietnam OCOPEX 2025 – cả offline và online – được kỳ vọng là bước đi chiến lược cho một chương trình dài hạn: xây thương hiệu quốc gia từ từng sản phẩm bản địa. Khi mỗi sản phẩm mang theo một vùng đất, một con người, một câu chuyện – thì đó không còn là hàng hóa, mà là bản sắc sống.

Các đại biểu thực hiện nghi thức khai mạc VIETNAM OCOPEX 2025.

Hội chợ VIETNAM OCOP 2025 tạo cơ hội kết nối, mở rộng quy mô xuất khẩu các sản phẩm OCOP

Hàng nghìn mặt hàng được trưng bày, giới thiệu tại VIETNAM OCOPEX 2025.