Mở cửa cho lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn: Đấu thầu và đặt hàng

Vở “Cánh chim trắng trong đêm” của Nhà hát Chèo Hà Nội được đặt hàng sáng tác, vở diễn giành giải xuất sắc tại Liên hoan sân khấu thủ đô 2014.

Yêu cầu đấu thầu đối với NTBD được đặt ra cấp thiết nhằm thay thế phương thức đầu tư theo lối mòn dẫn tới thụ động ngồi chờ đơn đặt hàng và vốn rót từ Nhà nước của không ít các đơn vị NTBD hiện nay.

Đấu thầu xoá bỏ cơ chế “xin – cho”

Ông Nguyễn Đăng Chương, Cục trưởng Cục NTBD, Trưởng ban soạn thảo thông tư (hiện đang chờphê duyệt) cho biết: “Thông tư liên tịch Hướng dẫn về đấu thầu, đặt hàng, giao nhiệm vụ đối với hoạt động NTBD cósử dụng ngân sách nhà nước đưa ra hai hình thức đó là đấu thầu và đặt hàng. Việc đấu thầu để nhằm lựa chọn được những đơn vị, những đối tác thực sự có khả năng thực hiện một cách tốt nhất từ uy tín để có thể tập hợp đội ngũ sáng tạo có kinh nghiệm, có tâm huyết. Tất cả các khâu liên quan tới xây dựng một tác phẩm như dàn dựng, âm thanh, ánh sáng, phục trang, đạo cụ… sẽ đều được công khai đấu thầu. Song song với đấu thầu cũng sẽ có hình thức đặt hàng hướng tới những chương trình có quy mô lớn và các chương trình phục vụ chính trị”.

Việc đấu thầu trong NTBD có thể coi là cơ hội cho các đơn vị nghệ thuật xã hội hoá, các doanh nghiệp tư nhân vào cuộc, rõ ràng phía các đơn vị nghệ thuật công lập sẽ chịu áp lực làm sao từ bỏ thói quen dàn dựng theo kiểu bao cấp, mỗi cá nhân, tập thể sẽ phải nỗ lực trước sự cạnh tranh lành mạnh và minh bạch của Nhà nước.

Ở góc nhìn của đơn vị nghệ thuật nhà nước, ông Trương Nhuận, Giám đốc Nhà hát Tuổi Trẻ chia sẻ: “Đấu thầu là một phương thức đầu tư mang yếu tố tích cực, giảm bớt những chương trình, lễ hội bị khai khống hoặc chi phí đội lên do tiêu cực hoặc do những đơn vị không có năng lực tổ chức thực hiện. Công nghệ tổ chức biểu diễn đã hình thành nên một số thương hiệu công ty có chức năng tổ chức biểu diễn và sự kiện lớn uy tín và các gói thầu về nghệ thuật biểu diễn thường phần lớn đều vào tay họ như Sơn Lâm, Hàm Nghi…

Rất hiếm có nhà hát hay đơn vị nghệ thuật công lập có khả năng trúng thầu những gói thầu về nghệ thuật lớn, điều này cũng dễ hiểu bởi các công ty có nhiều điều kiện và khả năng tập hợp kết nối với nhiều ngành công nghệ dịch vụ lớn khác tham gia dàn dựng. Việc công khai đấu thầu sẽ mang lại hiệu quả lớn đó là nâng cao được chất lượng nghệ thuật cũng như giảm bớt những chi phí tốn kém như các chương trình được “chỉ định” không phải do năng lực mà do quan hệ “cửa sau”.

Đặt hàng: Phải có người cầm cân nảy mực

Các nhà hát và các đơn vị nghệ thuật quan tâm nhiều đến vấn đề đặt hàng của Nhà nước với các chương trình mang yếu tố phục vụ chính trị, hưởng ứng các cuộc vận động sáng tác. Năm 2014, Cục NTBD đã đưa ra một phương thức đầu tư sáng tác mới bằng cách “chọn mặt gửi vàng” đặt hàng trực tiếp tới từng tác giả. Các hội VHNT trung ương và địa phương thường đầu tư hỗ trợ sáng tác theo cách phân bổ kinh phí dàn trải mang tính phong trào cho các hội viên.

Trong hai đợt sáng tác hưởng ứng Nghị quyết TƯ 4 khoá XI (Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay) và đầu tư các tác phẩm VHNT lĩnh vực NTBD thực hiện Quyết định số 844/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, Cục đã phối hợp cùng các Hội chuyên ngành (Hội Nghệ sĩsân khấu VN, Hội Nhạc sĩVN, Hội Nghệ sĩMúa VN) lựa chọn, mời các tác giả có uy tín, có năng lực chuyên môn cao, am hiểu sâu rộng tham dự đặt hàng sáng tác. Mức đầu tư chi trả cho mỗi kịch bản ở mức cao nhất trong khung của Nghị định 61 về nhuận bút là 142 triệu đồng. Không chỉ dừng ở việc đặt hàng kịch bản, Cục NTBD lại tiếp tục lựa chọn một số nhà hát để đầu tư kinh phí dàn dựng chính những kịch bản đó, sau đó lại tiếp tục tài trợ để đưa tác phẩm đi biểu diễn phục vụ công chúng.

Với những tác phẩm âm nhạc ngoài biểu diễn, tác phẩm còn được in vào đĩa CD để quảng bá rộng rãi. Trong dàn dựng, các thành phần khác như âm nhạc, múa, thiết kế mỹ thuật… cũng được lựa chọn và chi trả ở mức nhuận bút cao nhất.

Đổi mới phương thức đầu tư sáng tác đã giúp cho hoạt động NTBD năm 2014 nóng hơn bởi những tác phẩm được dàn dựng công phu, tạo hiệu ứng tốt với công chúng như Cánh chim trắng trong đêm của tác giả Nguyễn Đăng Chương (Nhà hát Chèo Hà Nội), Bão táp ở đầm sen của tác giả Trần Đình Ngôn (Nhà hát Chèo VN), Một loạt các kịch bản cũng đang được các Nhà hát khẩn trương dàn dựng để ra mắt trong dịp này như Dư chấn của Xuân Đức (NH Kịch VN), Tấm gương của Chu Thơm (Nhà hát Tuổi Trẻ).

Chương trình nghệ thuật Điện Biên Phủ - Bản hùng ca bất diệt do NSND Lê Ngọc Cường làm tổng đạo diễn cũng được thực hiện theo phương thức “đặt hàng” này. Chương trình có sự tham gia sáng tạo của trên 500 nam nữ nghệ sĩ, diễn viên đến từ gần 10 đoàn nghệ thuật trong cả nước được dàn dựng theo hướng tăng sự tương tác của khán giả, đã mang đến cho người xem nhiều cung bậc cảm xúc, như được sống cùng lịch sử, sống trong những ngày tháng oanh liệt của quân và dân ta. Chương trình đã thu hút sự quan tâm của hàng ngàn người dân trên địa bàn tỉnh Điện Biên và du khách thập phương.

Ông Nguyễn Đăng Chương, Cục trưởng Cục NTBD cho biết: Đấu thầu hay đặt hàng đều được thực hiện một cách nghiêm túc, minh bạch. Để đặt hàng sáng tác, Hội đồng nghiệm thu do Cục thành lập đều là các chuyên gia có uy tín ở nhiều lĩnh vực như phê bình, đạo diễn, biên đạo, nhạc sĩ… Nhân sự được tham khảo ý kiến giới thiệu của các hội chuyên ngành. Mỗi thành viên trong hội đồng sau khi đọc kịch bản đều có đóng góp ý kiến nhận xét bằng văn bản những mặt được và chưa được. Sau ý kiến của hội đồng, các tác giả lại tiếp tục sửa chữa, nâng cao. Cho đến lần thẩm định thứ 3 của hội đồng tác phẩm mới được nghiệm thu nếu đạt chất lượng.

Thông tư liên tịch Hướng dẫn về đấu thầu, đặt hàng, giao nhiệm vụ đối với hoạt động biểu diễn nghệ thuật có sử dụng ngân sách nhà nước là cơ hội và cũng là thách thức đối với các đơn vị NTBD trong và ngoài công lập cũng như các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực NTBD. Vấn đề là qua sự đổi mới phương thức đầu tư này, khán giả sẽ là người được hưởng lợi nhất khi được thưởng thức những tác phẩm chất lượng cao.