Lực lượng văn nghệ sĩ đông nhưng chưa mạnh

Quang cảnh buổi hội thảo

Tuy nhiên, theo đánh giá thẳng thẳn của các đại biểu tham dự hội thảo: “Phấn đấu sáng tạo nhiều tác phẩm văn học, nghệ thuật có giá trị tư tưởng và nghệ thuật cao - Thực trạng và giải pháp” do Hội đồng lý luận, phê bình văn học nghệ thuật Trung ương tổ chức tại TP.HCM trong 2 ngày 27 và 28-11, hiện văn chương, nghệ thuật còn thiếu những tác phẩm đỉnh cao, xứng tầm của dân tộc.

Điểm lại những cây bút gây sự chú ý của dư luận trong hơn chục năm qua phải kể đến những tên tuổi như: Nguyễn Xuân Khánh, Nguyễn Huy Thiệp, Nguyễn Ngọc Tư... Nền văn học đã có sự bất ngờ với những tác phẩm mang hơi thở mới về văn phong cũng như cách khai thác tận cùng những mâu thuẫn, thể hiện tiếng nói về đạo đức, lương tri con người. Bên cạnh đó, theo nhà thơ Vũ Quần Phương, hiện nay xuất hiện khá nhiều tác giả văn chương, rất nhiều ấn phẩm văn học, câu lạc bộ thơ khắp các làng xóm, phố phường, nhất là ở các tổ chức người cao tuổi…

Tuy nhiên, những tên tuổi, dấu ấn đậm nét để lại trong lòng độc giả mới chỉ đếm trên đầu ngón tay và có rất ít tác phẩm đạt đỉnh cao tương xứng với sự nghiệp cách mạng và cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc.

Thậm chí, có nhiều tác phẩm văn chương kém chất lượng tràn ra thị trường, quảng cáo rất xa xỉ lời khen, in đẹp, trình bày sang… gây nhầm lẫn cho khách tiêu thụ trong nước và cả những thư viện nước ngoài, tạo nên bộ mặt dị dạng về văn chương đương đại Việt Nam. Tác phẩm kém chất lượng tràn ra thị trường thì tác giả kém tài năng cũng tràn vào các hội nghệ thuật, nghiệp dư hóa nhiều sinh hoạt học thuật làm rối nhiều tiêu chí văn chương, hạ thấp ngưỡng văn hóa các ấn phẩm, nhà thơ Vũ Quần Phương nhấn mạnh.

Lí giải về vấn đề này, nhà văn Chu Lai cho rằng tất cả những cuộc hiệu triệu, hội thảo, vận động sáng tác lớn không làm nên tài năng văn học nghệ thuật. Bên cạnh đó, có một thời chúng ta quá lệ thuộc vào các học thuyết, viết theo vòng kim cô, ngồi vào bàn là tuân thủ theo chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa, hiện thực phê phán, hiện đại, hậu hiện đại mà quên đi điều cốt lõi chủ nghĩa hay nhất là làm sao lay động trái tim con người. Trong khi, cuộc sống hôm nay rất nhiều “mùi” tiểu thuyết, điện ảnh, sân khấu khai thác cho ra những tác phẩm xứng tầm.

Nhà văn Sương Nguyệt Minh lại cho rằng, nguyên nhân chưa có tác phẩm văn chương đỉnh cao là do chưa xuất hiện thiên tài văn chương, thiếu vắng nhà văn có tư tưởng lớn, chưa đam mê quyết liệt, không dấn thân tận cùng. Mặt khác, nhà văn đang bị tán tài tư tưởng do vừa phải làm công chức, vừa sáng tác. Có lẽ vì vậy nên nhà văn ít có thời gian để cảm thụ tác phẩm của các ngành nghệ thuật khác, ít đọc các tác phẩm của nhau, không phục nhau, thích bới lông tìm vết…

Nguyên Tổng bí thư Lê Khả Phiêu thì lại cho rằng sự thiếu vốn sống cũng là nguyên nhân không có những tác phẩm hay, mang hơi thở cuộc sống. Hiện trong Hội Nhà văn Việt Nam có gần 1.000 nhà văn nhưng có hơn 98% nhà văn đều sống ở thành phố và các trung tâm hành chính. Cả nước chỉ còn 2% nhà văn đang sống ở nông thôn. Ở trung tâm công nghiệp, các trọng điểm kinh tế, các tuyến đường, các cửa khẩu, các làng bản xa xôi... đang vắng bóng nhà văn.

Thế thì làm sao hiểu biết đầy đủ cuộc sống của đất nước ta hiện nay. Đối với mỗi nhà sáng tác, những bản thành tích, những con số thống kê, những bản báo cáo điển hình là hoàn toàn không đầy đủ cho việc hiểu biết và khám phá con người. Hoàn toàn không đủ đối với việc nắm bắt dòng chảy của thời cuộc và bản chất của đời sống ngày hôm nay.

Đồng quan điểm, nhiều đại biểu tham dự hội thảo cũng nhất trí với việc bồi dưỡng các nhà văn, đặc biệt là những nhà văn trẻ cần cập nhật được nhiều hơi thở cuộc sống và tự rèn luyện bản thân về khát vọng, về văn hóa và về vốn sống. Bởi, xã hội có quan tâm, tạo điều kiện đến đâu cũng không thể thay thế sự tự rèn luyện của bản thân văn nghệ sĩ. Không tự rèn luyện thì tài năng không phát triển được. Rèn luyện qua sách vở, qua nhà trường, qua giao tiếp. Nhưng không có gì thay thế được rèn luyện trong thực tiễn.

Thu Dịu