Khó khăn lớn nhất của doanh nghiệp tư nhân vẫn là thể chế

Các chuyên gia và DN thảo luận về các điểm nghẽn phát triển kinh tế tư nhân tại hội thảo. Ảnh: N.H

Kinh tế tư nhân là động lực tăng trưởng

Theo nhận định của ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch VCCI, kinh tế tư nhân đang chiếm một lực lượng đông đảo với khoảng 700.000 DN và khoảng 5,2 triệu hộ kinh doanh. Thời gian qua, nền kinh tế có nhiều biến động nhưng khu vực kinh tế tư nhân vẫn trụ vững. Khu vực kinh tế này hiện đang đóng góp 40% GDP (cao hơn DN nhà nước và DN FDI), đóng góp khoảng hơn 40% giá trị tổng sản lượng công nghiệp, gần 80% tổng mức lưu chuyển bán lẻ và dịch vụ, khoảng 60% tổng lượng hàng hoá vận chuyển

Mặt khác kinh tế tư nhân còn chiếm tỷ trọng ngày càng lớn trong đầu tư phát triển toàn xã hội. Kinh tế tư nhân có xu hướng vượt qua khu vực kinh tế nhà nước để trở thành thành phần kinh tế thực hiện vốn đầu tư của toàn xã hội lớn nhất. Vốn đầu tư toàn xã hội của khu vực kinh tế tư nhân tăng đều đặn, xấp xỉ 10%/năm. Đây cũng là khu vực tạo ra nhiều công ăn việc làm nhất cho xã hội. Khu vực này thu hút 51% lực lượng lao động của cả nước và tạo 1,2 triệu việc làm cho lao động mỗi năm.

Dù được đánh giá là chủ thể của nền kinh tế nhưng khu vực kinh tế tư nhân vẫn chưa phát triển bứt phá do nhiều nguyên nhân. Trong đó một trong những trở ngại lớn là thủ tục hành chính. Theo ông Vũ Tiến Lộc, chế độ kế toán, chính sách thuế, thanh kiểm tra nhiều là nguyên nhân chính khiến cho các hộ kinh doanh không muốn trở thành DN. “Chúng ta đã nỗ lực cải cách nhưng môi trường kinh doanh của Việt Nam vẫn xếp hạng 68 trên thế giới- mức trung bình trong các nền kinh tế được xếp hạng. Chúng ta đặt mục tiêu nằm trong Top ASEAN 4 nhưng chênh lệch thứ hạng của Việt Nam đối với nền kinh tế đứng thứ 4 ASEAN còn khoảng 20 bậc Đây là khoảng cách chênh lệch quá lớn so với nền kinh tế có chất lượng, thể chế hàng đầu”, ông Lộc cho biết.

Tháo gỡ nút thắt về thể chế

Phân tích những nguyên nhân dẫn đến việc “cứ cải cách thể chế mãi mà vẫn không đạt yêu cầu” Tiến sỹ Trần Du Lịch, thành viên Tổ tư vấn của Thủ tướng Chính phủ cho rằng, nhược điểm lớn nhất của cải cách thể chế là cải cách không đồng bộ trong tất cả các mối quan hệ, nhà nước - thị trường, tổ chức bộ máy hành chính, con người, hành chính công, tài chính công… cứ sửa đầu này, lại vênh đầu kia. Quốc hội vừa soạn 100 bộ luật chưa kịp áp dụng đã phải sửa lại hết.

Nguyên nhân sâu xa theo Tiến sỹ Trần Du Lịch là do duy của nền kinh tế chưa phải tư duy thị trường. Do vậy, để cải cách thể chế hiệu quả phải thay đổi tư duy của nền kinh tế thành tư duy thị trường, chứ không phải tư duy kiểu cũ sửa lại rồi bắt thị trường chạy theo. Phải đặt lại vai trò nhà nước, phân định những việc nhà nước cần làm, còn lại để DN và thị trường làm. Nếu nền kinh tế và hành chính công vẫn còn tư duy địa phương, thì không thể phát triển được. Cái mà DN tư nhân cần là môi trường. Cho tới bây giờ quyền kinh doanh của DN còn chưa rõ. Do vậy nhà nước phải có kỷ cương, phải tạo môi trường để DN làm ăn đàng hoàng thì phát triển được, còn DN làm ăn gian dổi, dựa vào cơ chế, chạy chọt thì không thể tồn tại được.

Đại diện cho cộng đồng DN, bà Lê Thị Nam Phương, Phó chủ tịch hội đồng doanh nhân trẻ cho rằng, về vai trò của Chính phủ đối với việc cải cách thể chế, bên cạnh kiến tạo, minh bạch phải có hành động. Đặc biệt, thể chế phải đảm bảo được sự minh bạch, tính kỷ luật trong thực thi không để tình trạng trên thì nói hay, dưới thì làm dở. Thực tế, cộng đồng DN đang bị ảnh hưởng rất nhiều về nội bộ thể chế giữa trung ương và địa phương. Do việc thực thi pháp luật ở mỗi địa phương không giống nhau và các DN vừa và nhỏ lại là người phải gánh chịu hậu quả. Cùng với sự minh bạch của pháp luật, các DN phải tạo sự niềm tin bằng sự chính trực. Hiện nay năng lực cạnh tranh của các DN là không có biên giới trong cuộc cạnh tranh với các DN nước ngoài, nhất là khi tổng thể của nền kinh tế còn phụ thuộc vào DN nước ngoài khá nhiều. Nếu không có sự đồng hành của chính phủ và nhà nước, nếu DN không tự nâng cao năng lực cạnh tranh thì sẽ khó mà tồn tại.

Khẳng định kinh tế tư nhân đem lại sự thịnh vượng cho các quốc gia, là trụ cột của các nền kinh tế. Tuy nhiên, Tiến sỹ Huỳnh Thế Du, Giảng viên Đại học Fulbringt cũng cảnh báo, lịch sử đã chứng minh, tất cả các cuộc khủng hoảng trên thế giới đều bắt nguồn từ khu vực tư nhân do các do các DN tư nhân thường chạy theo mục tiêu ngắn hạn nên gây ra những trục trặc cho nền kinh tế. Đây cũng là khu vực kinh tế dễ phát sinh các lợi ích nhóm. Do vậy, từ nhà nước cần có sự phân tích kỹ lưỡng để có thể đưa ra những quyết sách phát huy vai trò củakhu vực kinh tế này, đồng thời có các phương án để phòng ngừa các rủi ro có thể xảy ra./.