Doanh nghiệp xuất khẩu và bài toán trung hòa carbon

Nâng cao chất lượng sản phẩm theo hướng phát triển bền vững là chìa khóa để doanh nghiệp giữ vững thị trường xuất khẩu. Ảnh: U.P

“Hàng rào xanh” xuất khẩu

Liên tục trong thời gian gần đây, nhiều thị trường đã đặt ra những yêu cầu cao đối với hàng hóa nhập khẩu. Tháng 4/2023, Nghị viện châu Âu thông qua dự luật cấm nhập khẩu những mặt hàng nông sản như cà phê, ca cao, gỗ và cao su… có quy trình sản xuất làm giảm diện tích rừng. Cùng với đó, từ 1/10/2023, Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) bắt đầu đi vào hoạt động. Theo đó, tất cả hàng hóa nhập khẩu vào Liên minh châu Âu (EU) trong các lĩnh vực công nghiệp có cường độ carbon cao (thép, nhôm, xi măng, phân bón…) sẽ nằm trong phạm vi điều chỉnh.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp Việt Nam cũng phải đối diện với nhiều quy định phi thuế quan ngặt nghèo hơn từ các thị trường trong Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, như: Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA), Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) với các yêu cầu bảo vệ môi trường bao gồm đa dạng sinh học, giảm phát thải… đều được cam kết ở mức độ ràng buộc cao.

Để chinh phục thị trường ngoại, các doanh nghiệp không chỉ cần vượt qua những “hàng rào xanh” để thuận lợi xuất khẩu, mà quan trọng hơn là thu hút được người tiêu dùng đang ngày càng quan tâm và khắt khe hơn với các tiêu chuẩn sản phẩm thân thiện môi trường.

Hiện nay, việc xuất khẩu thành công và tăng sản lượng vào nhiều thị trường khó tính đã chứng minh hướng đi đúng đắn của những doanh nghiệp bền bỉ thực hiện chiến lược sản xuất, kinh doanh bền vững. Tiêu biểu có thể kể đến như Vinamilk, một trong những doanh nghiệp Việt Nam đã có thị phần ở gần 60 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới, đặc biệt đáp ứng các yêu cầu nhập khẩu khắt khe như của Singapore, Nhật Bản, New Zealand…

Ông Võ Trung Hiếu, Giám đốc Kinh doanh quốc tế Vinamilk chia sẻ: “Hiện nay, hầu hết đối tác của chúng tôi ở các nhóm thị trường phát triển đã đề cập về các yêu cầu liên quan đến phát triển bền vững. Vinamilk đã và đang tiếp tục chủ động chuyển đổi phương thức hoạt động, tăng cường đầu tư trang thiết bị, chú trọng đào tạo phát triển nhân lực, tích cực chuyển đổi số và chuyển đổi xanh nhằm thích ứng với điều kiện mới”.

Hiện nay, ở siêu thị EU đã có những sản phẩm từ trồng trọt của Việt Nam được dán nhãn trung hòa carbon. “Xu thế này không thể đi ngược, các doanh nghiệp phải bắt tay ngay từ bây giờ nhằm mưu cầu tồn tại và nhất là vươn lên trong bối cảnh chậm chân là thua thiệt, thậm chí hụt hơi là phá sản”- ông Hồ Quốc Lực, Chủ tịch HĐQT Công ty CP thực phẩm Sao Ta khẳng định.

Tại New Zealand và Australia, nơi có yêu cầu cao về yếu tố môi trường, Vinamilk đặt mục tiêu trước 2025 toàn bộ các sản phẩm xuất khẩu sang 2 thị trường này đều sử dụng bao bì HDPE (bao bì dễ tái chế). Hiện các sản phẩm sữa xuất khẩu cung ứng đến New Zealand và Australia đều không có ống hút nhựa, nắp dễ mở hơn nhằm giảm rác thải nhựa ra môi trường. Việc nhận định và đánh giá khá sớm sự quan trọng của yếu tố phát triển bền vững giúp doanh nghiệp đạt được những kết quả bước đầu tương đối khả quan. Thị trường châu Úc tăng trưởng doanh số hơn 10% mỗi năm, sản phẩm được Vinamilk sản xuất đang được phân phối tại các chuỗi siêu thị lớn Costco, Woolworths, Coles, Aldi, Foodstuff… và liên tục có các dự án phát triển sản phẩm mới cho thị trường này.

Giải bài toán trung hòa carbon

Có thể thấy, với nhiều giá trị lâu dài, phát triển bền vững chính là “chìa khoá” để doanh nghiệp Việt Nam xây dựng thương hiệu, tạo thiện cảm với người tiêu dùng, khẳng định chỗ đứng trên thị trường quốc tế. Ông Hồ Quốc Lực cho rằng, hiện nay, cụm từ "phát triển bền vững" hết sức thời sự, phổ biến và mọi cụm từ trong hoạt động kinh tế lẫn đời sống xã hội đều gắn liền chữ "xanh". Một điểm lưu ý khác, các doanh nghiệp có mua bán với khách hàng từ EU sẽ được phía đối tác đưa ra nhiều nội dung phải quan tâm, lưu ý và thực thi xoay quanh vấn đề kiểm soát, giảm thiểu phát thải; giải pháp trung hòa carbon… Và phải đưa ra lộ trình cho riêng mình hòa nhập với xu thế chung. Theo ông Lực, đây không phải là chuyện cá biệt, riêng lẻ mà là vấn đề lớn, chung nhất được thống nhất và quyết định từ các nhà mua hàng từ EU, đặc biệt là các nhãn hàng lớn và chuỗi kinh doanh quốc tế, khi họ đang tái cấu trúc lại chuỗi cung ứng toàn cầu để bảo đảm các mục tiêu bền vững nghiêm ngặt.

Trung hòa carbon là bài toán đặt ra đối với các doanh nghiệp xuất khẩu hiện nay. Đứng ở góc độ doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản quy mô lớn, ông Lực cho rằng, cái khó đối với các doanh nghiệp thủy sản đó là thiếu dữ liệu phát thải cấp doanh nghiệp, chưa biết cách tính toán, dẫn đến thiếu nhân sự có năng lực giám sát, lập báo cáo... Đặc biệt, doanh nghiệp thật sự chưa biết nhiều về CBAM, gần như chỉ biết qua phương tiện truyền thông và ý thức các doanh nhân chưa thể hoàn chỉnh ngay một lúc. Bên cạnh đó, doanh nghiệp chưa biết nhiều về tổ chức tư vấn, tổ chức thẩm định, và thực tế các tổ chức này cũng chưa nhiều vì là vấn đề mới mẻ.

Về giải pháp trung hòa carbon, theo các doanh nghiệp, một nội dung đáng nêu là nước ta có khoảng 14 triệu hecta rừng. Đây là cái kho vô cùng lớn cất chứa các chứng chỉ carbon. Khi “mở” kho này tiêu thụ hàng hóa bên trong sẽ thu về khoản tiền không nhỏ. Nguồn thu này góp phần phục hồi, phát triển rừng nhưng đồng thời đây cũng là nền tảng xây dựng con đường thêm vững chắc kết nối với thị trường EU và các thị trường lớn khác sau này. Đây là vấn đề mang tầm quốc gia, hy vọng Chính phủ sớm có cơ chế, chính sách hình thành thị trường tín chỉ carbon cũng như cơ chế, chính sách biến kho hàng tiềm tàng 14 triệu hecta rừng thành hàng hóa có quản lý chặt chẽ và minh bạch. Chính phủ đã khởi động khá lâu nhưng các doanh nghiệp có khởi động chưa lại phụ thuộc nhiều yếu tố chủ quan, khách quan.

“Dẫu còn hơn chục năm nữa (2034) CBAM mới chính thức tác động đến ngành thủy sản, nhưng đó là lộ trình để đối tác của các doanh nghiệp nhìn sự chuyển biến và hành động cụ thể của đối tác để có ứng xử về lâu dài. Do vậy, vì sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp mình, ngay từ bây giờ các doanh nhân nên dành thời gian thỏa đáng cho vấn đề nóng bỏng của thế giới này, và không thể nào khác được”- ông Hồ Quốc Lực chia sẻ.