Đại lý thủ tục hải quan: Chưa tận dụng hết quyền và năng lực

Đại lý thủ tục hải quan mong muốn nhận được nhiều ưu đãi hơn. Ảnh: T.H.

Đứng tên trên tờ khai còn ít

Theo Phòng Giám sát quản lý- Cục Hải quan TP.HCM, trên địa bàn TP.HCM hiện đã có 372 DN được Tổng cục Hải quan công nhận ĐLTTHQ. Tuy số lượng ĐLTTHQ đã tăng đáng kể trong thời gian qua, nhưng hoạt động ĐLTTHQ còn nhiều tồn tại, chưa phát triển và hoạt động đúng nghĩa và tận dụng hết quyền của ĐLTTHQ. Hiện nay, số lượng tờ khai do đại lý hải quan ký tên đóng dấu không cao, tính bình quân tỷ lệ chỉ chiếm dưới 10%/tổng tờ khai XNK. Trong khi đó ở các nước phát triển, số tờ khai do đại lý ký tên đóng dấu chiếm khoảng 80%. Nhưng nếu đánh giá những tờ khai có vai trò của đại lý hải quan giúp chủ hàng chuẩn bị thông tin khai báo XNK thì tỷ lệ này ở nước ta có thể đạt đến 80%/tổng số tờ khai XNK.

Mặc dù Thông tư 12/2015/TT-BTC của Bộ Tài chính đã quy định rõ quyền và nghĩa vụ của ĐLTTHQ, nhưng nhiều DN chưa thực hiện đầy đủ quyền, nghĩa vụ của đại lý theo quy định. Vi phạm phổ biến nhất là tình trạng không thực hiện chế độ báo cáo quý; ĐLTTHQ không sử dụng chữ ký số của ĐLTTHQ, không sử dụng mã nhân viên đại lý được Tổng cục Hải quan cấp khi làm thủ tục hải quan, các DN chủ hàng chỉ thuê các đại lý ký các giấy giới thiệu khống, biến nhân viên đại lý thành nhân viên của DN chủ hàng… Do việc thực hiện chưa đúng quy định pháp luật dẫn tới những hậu quả đáng tiếc, đã có một số nhân viên ĐLTTHQ bị khởi tố hình sự do lợi dụng việc chủ hàng giao chữ ký số, làm hồ sơ giả, nhập lậu hàng hóa và đã bị cơ quan Hải quan phát hiện. Trong đó, một số nhân viên ĐLTTHQ đã bị khởi tố hình sự.

Về phía ĐLTTHQ, các DN cũng phản ánh chương trình thi chứng chỉ nhân viên ĐLTTHQ rất khó, nên số lượng nhân viên đạt kết quả, được cấp chứng chỉ rất ít, có những DN cử 10 người đi thi, nhưng chỉ một vài người đạt kết quả được cấp chứng chỉ. Bên cạnh đó, thời gian tổ chức thi cách nhau khá dài nên cũng khó cho DN trong việc phát triển nhân lực. ĐLTTHQ Quảng Nam Logictics phản ánh, nhân viên của DN này có bằng đại học nhưng chuyên ngành kinh tế, đã vượt qua sát hạch bằng kỳ thi và đã được cấp chứng chỉ nhân viên ĐLTTHQ, nhưng khi gửi hồ sơ đề nghị cấp chứng nhận ĐLTTHQ lại không được vì chuyên ngành không đúng.

Về quyền lợi, mặc dù phải qua quy trình “sát hạch” khá kỹ mới được cấp chứng nhận hoạt động, nhưng DN lại chưa được hưởng nhiều ưu đãi từ cơ quan Hải quan so với các DN khác. Trước đây, cơ quan Hải quan có dành riêng cửa ưu tiên cho ĐLTTHQ, nhưng hiện nay, thực hiện thông quan điện tử, phần nhiều tờ khai được thông quan ngay trên hệ thống, cửa ưu tiên này không còn ưu đãi cho ĐLTTHQ nữa. Trên thực tế, có tình trạng DN thực hiện thủ tục hải quan, nhưng không ký hợp đồng ĐLTTHQ, DN đề nghị cơ quan Hải quan nên kiểm tra để trách sự cạnh tranh không lành mạnh giữa các ĐLTTHQ. ĐLTTHQ sử dụng cổng thông tin một cửa quốc gia, nhưng hiện nay một số bộ, ngành không cho sử dụng chữ ký số của ĐLTTHQ mà phải dùng chữ ký số của DN XNK, dẫn đến phiền phức cho đại lý khi thực hiện do phải liên hệ với DN XNK mỗi khi thực hiện thông quan hàng hóa XNK.

Cần có Hiệp hội ĐLTTHQ

Theo ông Đinh Ngọc Thắng, Phó Cục trưởng phụ trách Cục Hải quan TP.HCM, ĐLTTHQ đóng một vai trò quan trọng, không chỉ để đảm bảo tuân thủ các quy định và hạn chế phi thuế quan, bao gồm cả phân loại thuế, thanh toán thuế hải quan và các loại thuế khác, mà còn đảm bảo việc xác định và phát hiện các nghiệp vụ kiểm soát hiệu quả, không xâm nhập hàng hóa. Đây chính là hoạt động tạo lợi thế cạnh tranh và sự ổn định cho các quốc gia. Bên cạnh đó, ĐLTTHQ được xác định là người hỗ trợ, là cánh tay nối dài của cơ quan Hải quan trong hoạt động XNK.

Thay vì duy trì mối quan hệ trực tiếp với các nhà nhập khẩu hoặc xuất khẩu thì Đại lý thủ tục hải quan là người sẽ thực hiện tất cả các hoạt động và thủ tục thương mại nước ngoài trên danh nghĩa của các nhà nhập khẩu hoặc xuất khẩu đó. Qua việc phát triển, ĐLTTHQ trở thành nhà tư vấn về logictics, thay mặt khách hàng của họ, có thể đảm nhiệm việc thanh toán phí tải, bốc dỡ hàng hóa, lệ phí cầu đường, dịch vụ giao thông vận tải, bảo hiểm, gửi hàng hóa tại kho ngoại quan và các dịch vụ khác liên quan.

Với số lượng DN hoạt động XNK trên địa bàn TP.HCM rất lớn, trên 46.000 DN, đây sẽ cơ hội để các ĐLTTHQ phát triển và mở rộng hoạt động. Tuy nhiên, theo phản ánh của một số ĐLTTHQ, trước thực trạng nhân viên khai thuê hải quan của một số DN hoạt động không uy tín đã ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động của các ĐLTTHQ làm ăn chân chính. Điều này khiến cho các chủ hàng lo ngại khi ủy quyền cho DN đứng tên trên tờ khai hải quan. Bên cạnh đó, một số DN XNK cũng có kiểu làm ăn chụp giật, vi phạm pháp luật hải quan cũng khiến cho ĐLTTHQ bất an khi ký hợp đồng đại lý…

Để dung hòa các mối quan hệ trên, hạn chế những vi phạm phát sinh, trong buổi làm việc với thường trực Hội đồng Nhân dân TP.HCM mới đây, lãnh đạo Cục Hải quan TP.HCM kiến nghị, TP.HCM tạo thuận lợi để nhanh chóng thành lập hiệp hội ĐLTTHQ nhằm hỗ trợ cho các đại lý hiện có phát triển và hoạt động đúng chức năng, tạo thuận lợi cho DN trong hoạt động XNK. Định hướng các DN hoạt động trên địa bàn áp dụng cơ chế ĐLTTHQ theo xu hướng tất yếu của thế giới, nâng cao năng lực cạnh tranh của DN, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng.