Xuất khẩu cá tra sang Mỹ đang "gập ghềnh" hơn

Thị trường Mỹ hiện chiếm tới 25% thị phần cá tra XK của Việt Nam. Ảnh: ST.

Gia tăng chi phí

Theo Hiệp hội Chế biến và XK Thủy sản Việt Nam (VASEP): Trong tháng 8 vừa qua, XK cá tra sang Mỹ chỉ đạt 18,44 triệu USD, giảm 58,5% so với tháng 7 và giảm 54,8% so với cùng kỳ năm trước. Việc kim ngạch XK sụt giảm thể hiện rõ nét hơn cả tại DN XK cá tra lớn nhất hiện nay là Công ty CP Vĩnh Hoàn (VHC). Cụ thể, trước đây mỗi tháng trung bình VHC XK sang Mỹ 250 container thì trong tháng 8, con số này giảm khoảng gần 50%, chỉ còn 130 container.

Thông tin phản hồi từ các DN XK cho thấy, hiện nay tồn tại khá nhiều khó khăn khi XK cá tra vào Mỹ. Điển hình là tình trạng quá tải. Đến thời điểm hiện tại, các DN XK cá tra sang Mỹ đã ghi nhận việc một số nhà NK lớn đã có kho riêng được Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) xét duyệt, tuy nhiên đa số các cảng vẫn đang thiếu nhân viên kiểm tra của Cơ quan Thanh tra và An toàn thực phẩm (FSIS) thuộc USDA. Vì vậy, thời gian trung bình từ lúc hàng vào kho và xin lịch kiểm cho đến ngày kiểm hàng trung bình là 6 ngày. Bên cạnh đó, đa số kiểm sát viên phải kiểm hàng ở ít nhất 2-3 kho/ngày. Điều này làm giảm số lượng container hàng có thể kiểm, tăng thời gian chờ đợi cũng như chi phí kho và chậm việc lưu thông hàng hóa trên thị trường.

Theo tính toán của các DN, nếu các kho (I-house) tại khu vực gần cảng đến bị quá tải thì sẽ phát sinh dự kiến khoảng 1.000-2.000 USD/container chi phí vận chuyển nội địa đến kho khác. Như vậy, chương trình kiểm tra hàng đến của FSIS làm tăng chi phí khoảng 0,1-0,25 USD/kg sản phẩm (tương đương 3-7% giá bán), qua đó làm ảnh hưởng đến tính cạnh tranh của cá tra trên thị trường Mỹ.

Ngoài quá tải, việc thực hiện kiểm tra 100% lô hàng đến còn làm DN mất nhiều thời gian chờ đợi trước khi sản phẩm được chính thức cho phép đưa ra thị trường tiêu thụ. Cho đến nay, VHC có gần 200 container được kiểm và chấp thuận với thời gian bình quân là 10 ngày kể từ khi hàng đến cảng. Trong trường hợp hàng thuộc chế độ kiểm tại phòng thí nghiệm độc lập thứ 3, thời gian chờ đợi sẽ mất tổng cộng 1-2 tháng tùy theo mức độ yêu cầu hồ sơ từ cơ quan FSIS địa phương.

Lúng túng triển khai

Trao đổi với phóng viên Báo Hải quan, ông Trương Đình Hòe, Tổng thư ký VASEP cho rằng: Do Mỹ mới áp dụng kiểm tra 100% lô hàng cá tra XK vào Mỹ nên các DN cũng không tránh khỏi những lúng túng trong thời gian đầu. Một trong những vấn đề điển hình gây khó khăn cho DN chính là quy định ghi nhãn. Sau thời gian chuyển đổi 18 tháng, sản phẩm cá tra XK sang Mỹ phải tuân thủ các quy định ghi nhãn của USDA với sự khác biệt khá lớn so với quy định trước đây. Có những trường hợp, DN mất thời gian để hỏi, song lại nhận được những hướng dẫn đôi khi mâu thuẫn và thay đổi đột ngột. Đặc biệt, vào ngày 21/8 vừa qua, FSIS mới công bố hướng dẫn bổ sung về ghi nhãn cho cá tra khiến DN không kịp thay đổi những bao bì được in ấn theo quy định cũ dẫn tới thiệt hại không nhỏ. Với riêng VHC, DN hiện tồn kho bao bì cho hơn 150 container với chi phí hơn 5 tỷ đồng mà không sử dụng được...

Chưa dừng lại ở đó, ngày 24/8, một số cơ quan FSIS địa phương còn ra thông báo sẽ bắt đầu kiểm ghi nhãn vào ngày 1/9 tính theo ngày hàng được xếp lịch kiểm. Trong khi đó, khi áp dụng kiểm hàng vào ngày 2/8, họ tính theo ngày thông quan. Tại cuộc họp của FSIS với các DN vào ngày 27/6, FSIS cũng xác nhận sẽ sử dụng ngày thông quan là 1/9. Ông Hòe lý giải: Thông thường, hàng hóa đến Mỹ sẽ được thông quan khoảng 5 ngày trước khi hàng đến. Tuy nhiên, do thời gian giao hàng đến kho và xin lịch kiểm của FSIS kéo mà có một số lô hàng đã thông quan ngày 11/8, đến nay vẫn chưa có lịch kiểm. Điều này có nghĩa là, các lô hàng này lẽ ra không thuộc diện phải tuân thủ quy định ghi nhãn mới, nhưng do cách tích thay đổi của FSIS và do khoảng thời gian khá dài từ lúc thông quan đến khi có lịch kiểm mà sẽ bị từ chối NK. “Đến thời điểm hiện tại, riêng VHC đã có 6 lô hàng bị thông báo từ chối NK do ghi nhãn. Đó là chưa kể ghi nhãn sản phẩm trong thực tế có những trường hợp phát sinh đa dạng hơn hướng dẫn của USDA. Nếu nhân viên kiểm tra của họ áp dụng luật một cách cứng nhắc có thể sẽ xảy ra tình trạng hàng hóa bị từ chối NK một cách oan uổng. Về vấn đề này, VASEP đề nghị Bộ NN&PTNT đề xuất kéo dài thời hạn áp dụng từ chối nhập hàng vì lý do ghi nhãn đến ít nhất cuối tháng 12/2017”, ông Hòe nhấn mạnh.

Tất cả những khó khăn nêu trên của DN cá tra khi xuất hàng vào Mỹ được VASEP nhận định chỉ là những thách thức và ảnh hưởng ban đầu. Farm Bill là một rào cản thương mại lớn, vì vậy, mối nguy Việt Nam phải ngừng XK cá tra sang Mỹ là không nhỏ, khi ngoài việc kiểm tra 100% lô hàng đến tại cảng, Farm Bill còn có một chương trình đánh giá điều kiện tương đồng của nước XK khá phức tạp.