Sửa Luật Thuế TTĐB để đạt mục tiêu kép về bảo vệ sức khỏe và tăng thu NSNN

ảnh: HT

Tạo môi trường pháp luật thống nhất và đồng bộ

Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Trương Bá Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý, giám sát chính sách thuế, phí và lệ phí (Bộ Tài chính) cho biết, qua 16 năm thực hiện, Luật thuế TTĐB hiện hành đã có những thay đổi theo đúng định hướng cải cách chính sách của Chiến lược cải cách hệ thống thuế giai đoạn 2011-2020. Không chỉ góp phần định hướng tiêu dùng tiết kiệm đối với nhiên liệu có nguồn gốc hóa thạch và khuyến khích sử dụng nhiên liệu thân thiện với môi trường góp phần điều tiết thu nhập của những người có thu nhập cao, Luật Thuế TTĐB còn bổ sung quy định nhằm chống chuyển giá qua các khâu kinh doanh thương mại; góp phần ổn định nguồn thu cho NSNN, đảm bảo tỷ lệ động viên hợp lý theo hướng bền vững.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, Luật thuế TTĐB đã bộc lộ một số tồn tại, hạn chế, trong đó phải kể đến đối tượng chịu thuế còn hẹp. Luật Thuế TTĐB hiện hành có 10 nhóm hàng hóa và 6 nhóm dịch vụ thuộc đối tượng chịu thuế TTĐB, trong khi ở các nước, hàng hóa thuộc đối tượng chịu thuế TTĐB của các nước rất đa dạng. Ông Trương Bá Tuấn dẫn chứng, tại Trung Quốc thu thuế TTĐB đối với 15 nhóm hàng hóa gồm: thuốc lá, đồ uống có cồn, mỹ phẩm; đồ trang sức và đá quý…, còn Thái Lan thu thuế TTĐB đối với 17 nhóm hàng hóa và dịch vụ như dầu mỏ và các sản phẩm từ dầu mỏ, nước giải khát, các khóa học về đua ngựa, các khóa học gôn, rượu, bia, thuốc lá, bài chơi poker…

Chưa kể, một số quy định về đối tượng chịu thuế, đối tượng không chịu thuế, mô tả mặt hàng tại Biểu thuế chưa thực sự rõ ràng, chưa đồng bộ với pháp luật chuyên ngành dẫn đến vướng mắc trong thực tế thực hiện; thuế suất đối với các mặt hàng thuốc lá, rượu, bia, ô tô còn thấp chưa đủ tác dụng để hạn chế tiêu dùng hoặc điều tiết thu nhập của người sử dụng có thu nhập cao trong xã hội...

Ông Trương Bá Tuấn cho rằng, việc sửa đổi Luật Thuế TTĐB là cần thiết nhằm góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng; tạo môi trường pháp luật thống nhất và đồng bộ áp dụng trong nền kinh tế, cũng như khắc phục những hạn chế, bất cập của Luật thuế TTĐB hiện hành; phù hợp xu hướng cải cách thuế TTĐB của các nước. “Hoàn thiện quy định về chính sách thuế TTĐB còn để mở rộng cơ sở thu, bảo đảm tính minh bạch, dễ hiểu, dễ thực hiện, qua đó nâng cao năng lực và hiệu quả của hoạt động quản lý thuế trong phòng, chống trốn thuế, thất thu và nợ thuế; đảm bảo thu đúng thu đủ vào NSNN, đảm bảo ổn định nguồn thu NSNN”, ông Trương Bá Tuấn cho hay.

Tại hội thảo, đa số các đại biểu tham dự đều nhất trí cho rằng cần thiết phải sửa đổi Luật Thuế TTĐB để tăng mức thuế đối với các sản phẩm có hại cho sức khỏe người tiêu dùng, qua đó hạn chế sử dụng.

Ở góc độ y tế, TS. Nguyễn Huy Quang, Trưởng Ban tư vấn, phản biện và giám định xã hội (Tổng hội y học Việt Nam), nhấn mạnh, bên cạnh các giải pháp thông tin, giáo dục, truyền thông, thanh tra kiểm tra, xử lý vi phạm để thay đổi nhận thức, thì thuế là giải pháp quan trọng để điều chỉnh hành vi tiêu dùng đối với các mặt hàng thuốc lá, rượu bia và đồ uống có đường gây hại đến sức khỏe.

“Việc đánh thuế TTĐB đối với đối với thuốc lá, rượu bia và đồ uống có đường đạt mục tiêu kép về giảm tác hại của các sản phẩm này đối với sức khỏe và giúp tăng cho NSNN”, TS Nguyễn Huy Quang cho hay.

Mức thuế đủ để hạn chế tiêu dùng sản phẩm có hại

Theo TS Nguyễn Huy Quang, nếu tăng thuế để giá tăng 10% thì sẽ làm giảm khoảng 5% -8% mức tiêu thụ thuốc lá và rượu bia, giảm 8%-13% mức tiêu thụ đồ uống có đường. Công ước khung về kiểm soát thuốc lá của Tổ chức Y tế thế giới cho thấy, thuế thuốc lá là giải pháp tối ưu quyết định từ 50-60% hiệu quả trong phòng chống tác hại thuốc lá.

Tuy nhiên, việc đánh thuế TTĐB đối với thuốc lá, rượu bia và đồ uống có đường cần thiết phải tạo sự cân bằng giữa lợi ích kinh tế và sức khỏe của người dân, nhưng sức khỏe vẫn là vấn đề trung tâm trong chính sách phát triển nguồn nhân lực, an sinh xã hội, bảo vệ môi trường. Đây là vấn đề của phát triển bền vững mà Đảng và Nhà nước ta đã mạnh mẽ cam kết chính trị với quốc tế.

Thông tin tóm tắt về dự thảo Luật Thuế TTĐB, bà Lê Thùy Linh, Phó trưởng phòng thuế TTĐB (Cục Quản lý, giám sát chính sách thuế, phí và lệ phí) cho biết, tại dự thảo, Bộ Tài chính đề xuất sửa đổi quy định các hàng hóa thuộc đối tượng chịu thuế TTĐB để đồng bộ với pháp luật chuyên ngành. Đồng thời, bổ sung quy định: “Trường hợp cần thiết phải bổ sung đối tượng chịu thuế khác cho phù hợp với từng thời kỳ, thì Chính phủ trình Ủy ban thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định” nhằm bao quát, không bỏ sót các đối tượng chịu thuế trong trường hợp chưa thể kịp thời sửa đổi Luật Thuế TTĐB để đáp ứng nhu cầu thực tiễn. Cơ quan soạn thảo cũng đề xuất sửa đổi, quy định hàng hóa, dịch vụ thuộc đối tượng chịu thuế TTĐB để luật hóa quy định đang thực hiện ổn định tại văn bản dưới Luật.

ảnh: HT

Về căn cứ tính thuế TTĐB, bà Lê Thùy Linh cho hay, dự thảo sửa đổi, bổ sung quy định để bao quát trường hợp bổ sung áp dụng thuế tuyệt đối, áp dụng thuế hỗn hợp. Theo đó, căn cứ tính thuế TTĐB sẽ được áp dụng phương pháp tính thuế theo tỷ lệ phần trăm; phương pháp tính thuế tuyệt đối; phương pháp tính thuế hỗn hợp.

Một trong những nội dung quan trọng nhất của dự thảo đó là thuế suất thuế TTĐB. Theo đó, đối với các mặt hàng có hại cho sức khỏe như thuốc lá, rượu, bia, dự thảo đã đưa ra 2 phương án lựa chọn. Cụ thể đối với thuốc lá, Bộ Tài chính đề xuất thực hiện theo phương án 2, tức là, cùng với việc giữ nguyên mức thuế suất 75%, còn bổ sung mức thuế tuyệt đối theo lộ trình tăng từng năm trong giai đoạn từ 2026 – 2030. Trong đó, đối với thuốc lá điếu từ năm 2026 sẽ áp dụng thêm 5.000 đồng/bao, sau đó mỗi năm mức thuế tuyệt đối sẽ tăng thêm 1.000 đồng/bao, bảo đảm đến năm 2030 đạt 10.000 đồng/bao.

Đối với xì gà, mức thuế tuyệt đối năm 2026 là 50.000 đồng/điếu, sau đó mỗi năm tăng thêm 10.000 đồng/điếu và đến năm 2030 đạt mức 100.000 đồng/điếu. Đối với thuốc lá sợi, thuốc lào hoặc các dạng khác, chế phẩm khác từ cây thuốc lá dùng để hút, hít, nhai, ngửi, ngậm có mức thuế tuyệt đối là 50.000 đồng/100g hoặc 100ml vào năm 2026), sau đó sẽ tăng thêm 10.000 đồng/100mg hoặc 100ml để đến năm 2030 đạt 100.000 đồng/100g hoặc 100ml.

Theo bà Lê Thùy Linh, phương án này giúp tỷ lệ hút thuốc ở nam giới giảm từ 42,7% (2022) xuống còn 39,7% vào năm 2026 và đến năm 2030 giảm xuống còn 38,6%. Tỷ trọng thuế trên giá bán lẻ tăng từ 36% (2022) lên 52,4% vào năm 2026 và đến năm 2030 tăng lên 59,38%. Như vậy, khả năng giảm tiêu thụ nhanh hơn, sớm hơn và ở mức độ lớn hơn để gần tiếp cận đến mục tiêu giảm tỷ lệ sử dụng trong nhóm nam từ 15 tuổi trở lên đề ra tại Chiến lược quốc gia về phòng, chống tác hại của thuốc lá.

Tương tự với mặt hàng rượu, bia, dự thảo đề xuất quy định thuế suất theo tỷ lệ phần trăm tăng theo lộ trình từng năm trong giai đoạn từ năm 2026-2030 để đạt mục tiêu tăng giá bán rượu, bia ít nhất 10% theo khuyến nghị tăng thuế của WHO. Trong 2 phương án được đưa ra, Bộ Tài chính cũng đề xuất lựa chọn theo phương án 2, tăng thuế suất từ mức hiện hành 65% lên 80%, 85%, 90%, 95%, 100% theo từng năm trong giai đoạn từ năm 2026-2030 (rượu từ 20 độ trở lên); tăng thuế suất từ mức hiện hành 35% lên 50%, 55%, 60%, 65%, 70% theo từng năm trong giai đoạn từ năm 2026-2030 (rượu dưới 20 độ). Đối với mặt hàng bia, tăng thuế suất từ mức hiện hành 65% lên 80%, 85%, 90%, 95%, 100% theo từng năm trong giai đoạn từ năm 2026-2030.

Thực hiện theo phương án này, thì giá bán năm 2026 sẽ tăng khoảng 10% so với năm 2025, và các năm tiếp theo mỗi năm giá bán sẽ tăng 2-3% so với năm trước để đảm bảo giá sản phẩm tăng tương ứng theo mức độ lạm phát và gia tăng thu nhập của các năm tiếp theo. Đồng thời, việc tăng thuế TTĐB ở mức này còn có tác dụng giảm khả năng chi trả đối với các sản phẩm rượu, bia mạnh hơn, tác động tốt hơn trong việc giảm tỷ lệ sử dụng và giảm các tác hại liên quan do việc lạm dụng rượu, bia gây ra.

tương tự, đối với nước giải khát theo TCVN có hàm lượng đường trên 5g/100ml, dự thảo quy định mức thuế suất là 10% do đây là mặt hàng mới bổ sung vào đối tượng chịu thuế TTĐB...

Nga Phạm