Sổ hộ khẩu sẽ không còn là "bảo bối" trong quản lý dân cư

Luật sư Huỳnh Phương Nam

Xung quanh vấn đề này, phóng viên Báo Hải quan đã có cuộc trao đổi cùng Luật sư Huỳnh Phương Nam, Thành viên Ban chủ nhiệm Đoàn Luật sư Hà Nội. Luật sư Huỳnh Phương Nam đánh giá:

Trong nhiều năm nay, hộ khẩu là một thứ "bảo bối" chứng nhận sự cư trú ổn định tại một địa phương của mỗi gia đình, cá nhân. Lợi ích có, nhưng ràng buộc và hệ lụy của nó cũng nhiều không kém.

Ví dụ như đã có một thời người muốn mua nhà ở Hà Nội thì phải có hộ khẩu Hà Nội, nhưng để có hộ khẩu Hà Nội thì lại phải có nhà ở Hà Nội. Đây là cái vòng luẩn quẩn mà nhiều năm sau mới dám dỡ bỏ, những hậu quả của nó vẫn còn cho đến nay do phát sinh tranh chấp từ việc thời điểm đó người dân vẫn phải mua nhà khi không có hộ khẩu và không thể sang tên chính chủ.

Đến nay, khi mà thời buổi công nghệ số, hệ thống các phương tiện quản lý hiện đại và liên thông thì việc mã hóa, hợp nhất dữ liệu thông tin cá nhân và loại bỏ sổ hộ khẩu hay một số giấy tờ cá nhân và thủ tục liên quan là hoàn toàn cần thiết, giảm thiểu các thủ tục hành chính rườm rà.

Vì vậy, việc bỏ hộ khẩu không có nghĩa là loại bỏ hoàn toàn mà thực chất là để chuyển hóa các thông tin liên quan trên đó, cập nhật vào dữ liệu thông tin của mỗi cá nhân công dân trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư để đơn giản hóa thủ tục hành chính, đảm bảo sự quản lý của nhà nước và tiện lợi cho giao dịch của công dân.

Khi các cơ quan quản lý bằng hình thức quản lý thông qua mã số định danh cá nhân, theo Luật sư sẽ giảm được khoảng bao nhiêu thủ tục hành chính?

Theo Nghị quyết 112/NQ-CP của Chính phủ thì một số nhóm thủ tục hành chính được đơn giản hóa, bỏ các nội dung liên quan đến thông tin về địa chỉ cư trú, hộ khẩu thường trú, chứng minh nhân dân hoặc phải xuất trình sổ hộ khẩu để thay bằng mã số định danh cá nhân.

Đó là các lĩnh vực do Bộ Công an quản lý như: Quản lý xuất nhập cảnh; quản lý ngành, nghề kinh doanh có điều kiện về an ninh, trật tự; đăng ký quản lý phương tiện giao thông cơ giới đường bộ; phòng cháy chữa cháy; lĩnh vực cấp, quản lý chứng minh nhân dân; lĩnh vực đăng ký quản lý cư trú và các lĩnh vực liên quan đến công tác tổ chức, cán bộ và chính sách của ngành Công an nhân dân.

Đặc biệt, đối với lĩnh vực đăng ký quản lý cư trú, Nghị quyết bãi bỏ hình thức quản lý dân cư đăng ký thường trú bằng Sổ hộ khẩu, Sổ tạm trú và các thủ tục liên quan kèm theo và thay thế bằng hình thức cập nhật thông tin trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư.

Để Nghị quyết 112 của Chính phủ đi vào cuộc sống, theo Luật sư các cơ quan quản lý nhà nước cần phải làm gì?

Nghị quyết này mới chỉ là việc thông qua Phương án đơn giản hóa thủ tục hành chính, giấy tờ công dân liên quan đến quản lý dân cư thuộc phạm vi chức năng quản lý nhà nước của Bộ Công an.

Theo đó, Chính phủ đã giao Bộ Công an chủ trì, phối hợp với các bộ, cơ quan liên quan hoàn thành việc sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật, trình Chính phủ ban hành Nghị định, hoặc Quốc hội ban hành Luật để sửa đổi các văn bản quy phạm pháp luật theo thẩm quyền đối với các nhóm lĩnh vực nêu tại Phương án đơn giản hóa đã được Nghị quyết thông qua, sửa đổi, bổ sung, thay thế hoặc bãi bỏ thủ tục hành chính, giấy tờ công dân quy định tại các văn bản quy phạm pháp luật, phù hợp với thời điểm hoàn thành và vận hành của cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư.

Tuy nhiên, việc bãi bỏ hình thức quản lý dân cư bằng Sổ hộ khẩu lại có ảnh hưởng rất lớn đến các thủ tục hành chính của rất nhiều ngành hoặc địa phương có liên quan đang yêu cầu sử dụng sổ hộ khẩu như đăng ký, quản lý hộ tịch, chuyển quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà, tuyển sinh các cấp trong hệ thống giáo dục công lập, tuyển dụng công chức, viên chức,…

Vì vậy, việc bãi bỏ sổ hộ khẩu cần có lộ trình phù hợp để khi không còn Sổ hộ khẩu thì các thủ tục có yêu cầu liên quan đến nó của các ngành, các địa phương cũng phải bãi bỏ hoặc thay thế theo bằng việc cập nhật thông tin trên cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, tạo sự đồng bộ, thống nhất, không ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống người dân và sự quản lý của nhà trong nhiều lĩnh vực.