Nhiều rủi ro tiềm ẩn từ công tác kiểm dịch thực vật đối với xuất khẩu điều nhân

Chế biến hạt điều xuất khẩu. Ảnh minh họa

Thưa ông, mới đây ngành điều đã có kiến nghị với Cục Bảo vệ thực vật - Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn về vấn đề nới lỏng các quy định kiểm dịch, xin ông chia sẻ thêm về điều này?

Thời gian qua, VINACAS đã nhận rất nhiều phản ánh của DN về công tác kiểm soát nhà nước của Cục Bảo vệ thực vật đối với mặt hàng điều nhân xuất khẩu và điều thô nhập khẩu. Theo đó, các DN gặp nhiều trở ngại trong thực hiện chính sách về bảo vệ thực vật, đó là hàng xuất khẩu và nhập khẩu đều phải có sự chứng kiến, giám sát lấy mẫu và xác nhận đạt yêu cầu của Cục Bảo vệ thực vật. Về mặt chính sách của Nhà nước, các DN hoàn toàn ủng hộ, nhưng trở ngại nằm ở chỗ nguồn nhân lực của Cục Bảo vệ thực vật có giới hạn nên nhiều thời điểm đơn vị này không đáp ứng đủ nhân lực để lấy mẫu và xác nhận cho lô hàng hàng xuất khẩu, nhập khẩu. Trong khi nếu không được sự chứng nhận của Cục Bảo vệ thực vật thì lô hàng đó không thể được thông quan xuất khẩu cũng như nhập khẩu, dẫn tới dòng chảy hàng hóa bị gián đoạn rất nhiều.

Theo phản ánh của các DN, VINACAS đã tổ chức một hội thảo và mời đại diện của Cục Bảo vệ thực vật đến tham dự. Tại đó, Phó Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật và đại diện Chi cục Kiểm dịch thực vật vùng 2 tại TPHCM đã giải đáp các vướng mắc cho DN. Sau hội nghị cũng đã có một số cải tiến tích cực hơn, cụ thể Cục Bảo vệ thực vật đã tăng cường lượng người nhưng thật sự là không thể nào giải quyết được quá nhiều. Bởi nhân lực của Cục Bảo vệ thực vật là công chức thuộc biên chế Nhà nước nên việc tuyển dụng không thể tức thời được mà chỉ có thể tăng cường từ các chi cục ở các tỉnh. Tuy nhiên, việc tăng cường, hỗ trợ cũng chỉ được một phần nên đến nay Hiệp hội vẫn ghi nhận nhiều phàn nàn của các DN.

Về những vấn đề mà DN phàn nàn, đến nay đã gây ra thiệt hại gì chưa, thưa ông?

Nói về thiệt hại thì có rất nhiều nguy cơ tiềm ẩn. Thứ nhất là sự chờ đợi mất thời gian. Một DN cử một nhân viên ra cảng để thực hiện việc nhận hàng và giải phóng hàng xuất khẩu nhưng có thể phải chờ đợi cả ngày mà người của Cục Bảo vệ thực vật không đến. Như vậy, một ngày công đó nhân viên này không thực hiện được việc gì, thậm chí phải chờ qua ngày hôm sau để làm một phần việc trước đây chỉ làm trong vòng 1 - 2 tiếng đồng hồ là xong.

Thứ hai, do kiểm dịch thực vật chậm trễ nên lô hàng đó có thể bị trễ chuyến tàu, phải đi chuyến sau, ảnh hưởng tới uy tín với các đối tác nước ngoài. Ngoài ra, còn có những phát sinh về chi phí khi xe container tới lấy hàng nhưng do chưa lấy mẫu nên phải chờ đợi, làm phát sinh chi phí của DN.

Tuy nhiên, những vấn đề này đều xuất phát từ việc thiếu nhân lực, thuộc về cơ cấu biên chế của Nhà nước, nên thực sự không thể trách Chi cục Kiểm dịch thực vật vùng 2 hay Cục Bảo vệ thực vật.

Theo thông lệ các tháng cuối năm, lượng hàng hóa xuất nhập khẩu sẽ tăng cao, liệu những khó khăn này có trở nên nghiêm trọng hơn hay không, thưa ông?

Tới cuối năm lượng hàng xuất khẩu chắc chắn tăng, bởi trên thực tế hiện nay các DN đã có sẵn đơn hàng rồi. Nếu không có sự cải cách thì chắc chắn sẽ khó khăn cho DN nhiều hơn, bởi lượng hàng nhiều hơn sẽ làm gia tăng tồn đọng, thậm chí có thể dẫn tới sự ùn ứ, theo đó sẽ dẫn tới một số rủi ro. Cụ thể, mỗi đơn hàng được đăng ký theo một chuyến tàu nhất định với lịch trình cụ thể, rõ ràng. Nhưng nếu hàng bị lỡ chuyến và phải đi chuyến tàu sau, cả quy trình sau đó sẽ bị ảnh hưởng. Do đó, DN có thể sẽ phải chịu phạt với đối tác nước ngoài.

Đại diện Hội Điều Bình Phước mới có kiến nghị tháo gỡ quy trình kiểm dịch thực vật đối với điều nhân xuất khẩu. Lý do, tất cả lô hàng điều nhân xuất khẩu hiện đều được kiểm định chất lượng bởi các đơn vị giám định độc lập, nên việc lại phải lấy mẫu kiểm dịch thực vật nữa là không cần thiết và làm gia tăng thêm khó khăn về nhân lực. Ông có ý kiến thế nào về điều này?

Hiện trong tất cả hợp đồng xuất khẩu điều nhân, người mua đều thể hiện hợp đồng thông qua một đơn vị giám định độc lập như Cafecontrol, Vinacontrol, SGS… Như vậy, tất cả lô hàng đó đều được cơ quan giám định độc lập kiểm tra, thậm chí quy trình kiểm tra của đơn vị giám định độc lập là rất chi tiết: kiểm tra cảm quan, lấy mẫu trước để phân tích về tất cả những mối nguy về vi sinh, trong đó có kể cả sâu mọt sống. Các đơn vị giám định còn trực tiếp giám sát cả quá trình xếp hàng lên container, mở kiện hàng kiểm tra đột xuất để kiểm soát sâu mọt sống… Trong khi đại diện kiểm dịch thực vật chỉ đến để lấy mẫu tức thời và đi về ngay. Do đó, tôi đồng ý với ý kiến của Hội Điều Bình Phước.

Xin cảm ơn ông!