Ngăn chặn hàng lậu, hàng giả ngay từ cửa khẩu

Lô hàng dây cáp điện nhập khẩu có dấu hiệu xâm phạm quyền SHTT do Hải quan TPHCM phát hiện đã được khởi tố chuyển Công an TPHCM điều tra Ảnh: T.H

Hàng lậu, hàng cấm được kiểm soát chặt chẽ

Theo đánh giá của cơ quan Hải quan, do bị tác động bởi nhiều yếu tố, năm nay, lượng hàng hóa XNK giảm hơn so với năm trước, nên tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại qua các cửa khẩu giảm hơn. Tuy nhiên, tình hình buôn lậu, gian lận thương mại tiếp tục tiềm ẩn, diễn biến phức tạp, thời gian qua, cơ quan Hải quan đã phát hiện nhiều vụ việc vi phạm liên quan đến buôn lậu, gian lận thương mại.

Trước tình hình trên, với vai trò Cơ quan tham mưu, giúp việc cho Cơ quan Thường trực Ban Chỉ đạo 389 quốc gia, Ban chỉ đạo 389 Bộ Tài chính, Tổng cục Hải quan đã chủ động ban hành các văn bản chỉ đạo, cảnh báo cho các cục hải quan địa phương, hướng dẫn thực hiện công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ và đã kịp thời phát hiện, ngăn chặn các hành vi vi phạm. Trong 11 tháng năm 2023, toàn ngành Hải quan đã phát hiện, bắt giữ và xử lý 14.589 vụ việc vi phạm pháp luật Hải quan; trị giá hàng hóa vi phạm ước tính 11.521 tỷ đồng. Cơ quan Hải quan đã khởi tố 35 vụ và chuyển cơ quan khác kiến nghị khởi tố 166 vụ; số tiền thu nộp ngân sách nhà nước 474,258 tỷ đồng.

Qua các vụ vi phạm cho thấy, với thủ đoạn tinh vi, một số doanh nghiệp đã lợi dụng sự thông thoáng trong hoạt động XNK thực hiện hành vi luôn lậu, gian lận thương mại trốn thuế, chuyển tiền bất hợp pháp ra nước ngoài. Mới đây, Cục Điều tra chống buôn lậu- Tổng cục Hải quan đã phát hiện 2 doanh nghiệp có trụ sở tại TP Thủ Đức (TPHCM) và Bình Phước đã lợi dụng việc nhập khẩu hàng hóa để chuyển trên 3.783 tỷ đồng tiền bất hợp pháp ra nước ngoài.

Riêng tại địa bàn TPHCM, nơi có lưu lượng hàng hóa XNK và hành khách XNC lớn nhất trong cả nước, hoạt động buôn lậu, gian lận thương mại cũng xuất hiện nhiều thủ đoạn mới, tinh vi. Trong 11 tháng năm 2023, Cục Hải quan TPHCM đã phát hiện, bắt giữ 2.759 vụ việc vi phạm, với trị giá hàng hóa vi phạm ước tính 3.853 tỷ đồng. Trong đó có 2 vụ buôn lậu, 3 vụ vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới, 36 vụ vi phạm về ma túy, 37 vụ vi phạm về kiểm soát hải quan, 2.679 vụ vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan, 2 vụ vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, hàng giả. Trong đó, Cục Hải quan TPHCM đã khởi tố và kiến nghị khởi tố hình sự 49 vụ vi phạm trọng điểm.

Các vi phạm liên quan đến buôn lậu, gian lận thương mại tập trung vào một số hành vi chủ yếu như không khai báo, khai báo hải quan không đúng với thực tế hàng hóa, tuyến đường của lô hàng; nhập khẩu hàng hóa không đáp ứng điều kiện tiêu chuẩn, quy chuẩn. Cùng với đó, các đối tượng lợi dụng cơ chế thông thoáng về chính sách hàng quá cảnh, chỉ khai báo tên hàng theo nhóm hàng khi làm thủ tục hải quan, không chi tiết tên hàng trong lô hàng (trong đó có thể có hàng cấm nhập khẩu, hàng nhập khẩu có điều kiện, hàng có thuế suất cao). Tuy nhiên, khi cơ quan chức năng phát hiện có nghi vấn hoặc phối hợp kiểm tra, doanh nghiệp liền điều chỉnh đích đến cuối cùng trên manifest là Campuchia và làm thủ tục hải quan theo loại hình hàng quá cảnh.

Chặn hàng giả từ nước ngoài vào Việt Nam

Nhận diện hàng giả, hàng xâm phạm quyền SHTT không chỉ được sản xuất trong nước mà còn được sản xuất từ nước ngoài đưa về Việt Nam với thủ đoạn tinh vi, số lượng lớn. Chính vì thế, bên cạnh công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại đạt hiệu quả, cơ quan Hải quan luôn chú trọng công tác chống hàng giả và bảo vệ quyền SHTT tại cửa khẩu. Trong năm 2022, lực lượng Hải quan cả nước đã phát hiện 65 vụ việc vi phạm về hàng giả, hàng xâm phạm quyền SHTT, hàng gian lận xuất xứ, ghi nhãn hàng hóa, trị giá tang vật vi phạm ước tính 44,147 tỷ đồng. Trong 10 tháng 2023, toàn ngành Hải quan đã đấu tranh, bắt giữ xử lý 51 vụ việc, trị giá hàng hóa vi phạm ước tính khoảng gần 30 tỷ đồng. Hàng hóa vi phạm chủ yếu liên quan đến các mặt hàng tiêu dùng, như: quần áo, dầy dép, túi sách, thắt lưng, thuốc lá, hàng tiêu dùng là sản phẩm điện tử…; nhãn hiệu bị xâm phạm như: LV, Gucci, Nike, Chanel, Adidas, Hermes,…

Điển hình, cuối tháng 10/2023, Tổ kiểm tra liên ngành ban 389 tỉnh An Giang, gồm: Đồn Biên phòng cửa khẩu quốc tế Tịnh Biên, Chi cục Hải quan cửa khẩu Quốc tế Tịnh Biên... đã tổ chức khám 3 phương tiện ô tô tải, thu giữ: hơn 8.000 chiếc túi xách; hơn 10.000 đôi dép và gần 3.000 quần, áo... giả mạo nhãn hiệu nổi tiếng như Chanel, Louis Vuitton, Dior, Charles & Keith… Tổng trị giá hàng hóa ước tính khoảng 500 triệu đồng.

Theo ông Vũ Hoài Linh, Phó Đội trưởng Đội Kiểm soát chống buôn lậu hàng giả và bảo vệ quyền SHTT (Cục Điều tra chống buôn lậu- Tổng cục Hải quan), phương thức thủ đoạn chủ yếu các đối tượng sử dụng để buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng giả, hàng hóa xâm phạm quyền SHTT là lợi dụng việc phân luồng miễn kiểm tra thực tế hàng hóa để gian lận về số lượng, chủng loại; khai sai, không khai báo trên tờ khai nhãn hiệu của hàng hoá nhập khẩu; nhập lậu qua các đường mòn, lối mở; trà trộn hàng hoá vi phạm và hàng hoá không vi phạm với nhau, khai báo trị giá thấp để trốn thuế. Đối với hàng hóa quá cảnh, đối tượng lợi dụng khai báo theo thủ tục đơn giản để không khai nhãn hiệu hàng hóa nhằm che giấu hành vi vận chuyển quá cảnh hàng giả mạo nhãn hiệu. Đối với hàng gửi kho ngoại quan, hành vi của các đối tượng là đưa hàng hóa giả mạo nhãn hiệu vào kho ngoại quan sau đó tìm cách xuất sang nước thứ 3, không loại trừ việc thẩm lậu từ kho ngoại quan vào nội địa tiêu thụ trái phép.

Đáng chú ý, các lô hàng giả, xâm phạm quyền SHTT được cơ quan Hải quan phát hiện trong thời gian qua chủ yếu có xuất xứ từ Trung Quốc. Trong đó, có những vụ nhập khẩu hàng với số lượng lớn. Chẳng hạn, lô hàng gần 40 container dây cáp điện có dấu hiệu giả mạo xuất xứ do một doanh nghiệp nhập khẩu qua cảng Cát Lái đã bị Cục Hải quan TPHCM phát hiện khởi tố hình sự vào cuối tháng 2/2023 đang được Công an TPHCM điều tra làm rõ.

Ngoài các phương thức vận chuyển truyền thống, hiện nay, các đối tượng còn lợi dụng hoạt động thương mại điện tử, loại hình chuyển phát nhanh, bưu chính quốc tế để thực hiện các hành vi buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng lậu, hàng giả, hàng vi phạm SHTT. Với phương thức thủ đoạn ngày càng tinh vi và xảo quyệt hơn, luôn tiềm ẩn nguy cơ bùng phát buôn lậu, gian lận thương mại, nhất là thời điểm trước, trong và sau Tết Nguyên đán nếu thiếu sự quản lý, vào cuộc quyết liệt của các cơ quan chức năng. Hiện các lực lượng chống buôn lậu đang triển khai kế hoạch cao điểm chống buôn lậu và gian lận thương mại nhằm ngăn chặn hiệu quả các hành vi vi phạm từ cửa khẩu đến thị trường…