Kiến nghị quy định riêng về thủ tục hải quan cho hàng hóa qua thương mại điện tử

	VCCI góp ý việc quản lý, kê khai thuế thương mại điện tử
	Xây dựng quy định mới về quản lý thuế thương mại điện tử
	Chống thất thu thuế từ kinh doanh thương mại điện tử
	Sẽ có nghị định quản lý hàng hóa xuất nhập khẩu qua thương mại điện tử
	Kiểm soát hàng hóa gian lận xuất xứ và thương mại điện tử

Hình ảnh quảng cáo trên sàn thương mại điện tử Marketplace của Facebook. Ảnh: H.Dịu

Pháp luật đã lạc hậu

Những năm gần đây, mạng xã hội đã trở thành một kênh hỗ trợ TMĐT mới và hiệu quả với chi phí thấp, được các doanh nghiệp nhỏ và hộ kinh doanh cá thể đặc biệt quan tâm. TMĐT trên mạng xã hội rất đa dạng và phong phú, có thể diễn ra trên mục rao vặt của các diễn đàn, trên trang cá nhân hoặc các hội nhóm trên mạng xã hội... Hàng hóa cũng rất đa dạng về chủng loại, trong đó có cả các mặt hàng chịu sự kiểm soát cao về tiêu chuẩn chất lượng như thuốc, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng…

Về mặt pháp lý, các khung khổ cho hoạt động TMĐT, hoạt động của mạng xã hội đã được xây dựng chủ yếu từ năm 2013. Vì thế, rất nhiều vấn đề chưa được đề cập hoặc được quy định rất chung chung, lạc hậu.

Đặc biệt, theo báo cáo “TMĐT trên mạng xã hội tại Việt Nam: Một số vấn đề pháp lý” do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) thực hiện, các quy định pháp luật hiện đang có xu hướng áp dụng chung biện pháp quản lý đối với 2 hình thức TMĐT ở mạng xã hội và trên sàn giao dịch TMĐT, dù 2 loại hình này có những đặc thù riêng biệt.

Ngoài ra, việc quản lý thuế đối với hoạt động có yếu tố TMĐT trên mạng xã hội còn gặp nhiều khó khăn.

Theo đại diện nhóm nghiên cứu của VCCI, việc quản lý thuế tập trung ở hai vấn đề lớn, một là thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập của các cá nhân, tổ chức bán hàng hoá, dịch vụ trên mạng xã hội; hai là, thuế nhà thầu đối với các mạng xã hội cung cấp dịch vụ xuyên biên giới. Nghiên cứu cho thấy các phương pháp thu thuế truyền thống không khả thi khi áp dụng với các cá nhân, tổ chức kinh doanh trên mạng xã hội trong nước cũng như xuyên biên giới, do đặc tính nhỏ lẻ và không có địa điểm kinh doanh vật lý.

Làm thế nào để quản lý TMĐT xuyên biên giới?

Pháp luật để quản lý hoạt động trong nước đã khó, việc quản lý hoạt động TMĐT trên mạng xã hội xuyên biên giới tại Việt Nam cũng là điều đang làm “đau đầu” cơ quan quản lý. Theo khảo sát, tại Việt Nam, ngoài Zalo, các nền tảng mạng xã hội hàng đầu đều là các nền tảng xuyên biên giới, như Facebook, YouTube, Twitter, Instagram, Tiktok, Pinterest… Hoạt động mua, bán hàng hóa, dịch vụ trên các nền tảng xuyên biên giới này khá phổ biến và đóng góp không nhỏ vào sự phát triển và tăng trưởng của TMĐT Việt Nam.

Theo ông Nguyễn Minh Đức, Ban Pháp chế VCCI, mặc dù hoạt động TMĐT có yếu tố nước ngoài có nhiều mặt tích cực nhưng cũng làm phát sinh nhiều khó khăn, vướng mắc, bất cập trong thực tiễn của thị trường. Ví dụ như việc cơ quan quản lý nhà nước gặp khó khăn khi liên hệ với đơn vị vận hành các mạng xã hội xuyên biên giới nhằm phối hợp xử lý những hành vi vi phạm pháp luật do khoảng cách địa lý, độ trễ thời gian, quyền tài phán…

Trong khi đó, khuôn khổ pháp lý hiện hành chưa có quy định quản lý hoạt động TMĐT có yếu tố nước ngoài nói chung và hoạt động có yếu tố TMĐT trên mạng xã hội xuyên biên giới nói riêng. Ông Nguyễn Minh Đức cho rằng, khi xây dựng các quy định pháp lý nhằm quản lý hoạt động TMĐT có yếu tố nước ngoài tại Việt Nam, vấn đề đầu tiên là cần phải xác định một cách rõ ràng đối tượng nào thuộc phạm vi điều chỉnh. Hiện nay có hàng triệu website TMĐT trên thế giới, trong đó có rất nhiều sàn TMĐT và mạng xã hội có người dùng từ Việt Nam truy cập. Quản lý toàn bộ webstie này là không khả thi. Vì vậy, cần có những tiêu chí để dễ dàng xác định những website nào sẽ thuộc phạm vi điều chỉnh của pháp luật Việt Nam.

Về vấn đề quản lý hàng hóa xuất nhập khẩu, Bộ Tài chính hiện đang soạn thảo Nghị định về quản lý hải quan đối với hàng hoá xuất nhập khẩu giao dịch qua TMĐT. Các hoạt động này trước nay vẫn được thực hiện dựa trên hoạt động xuất nhập khẩu hàng hoá thông thường. Tuy nhiên, do sự phức tạp của các thủ tục hải quan nên vẫn thường phải có một bên trung gian đứng ra giúp thực hiện các công việc xuất nhập khẩu hàng hoá. Dự kiến, chính sách mới của Bộ Tài chính có thể sẽ giúp các thủ tục hải quan trở nên đơn giản hơn, người mua hàng cá nhân bình thường và các sàn giao dịch TMĐT có thể tự thực hiện được mà không cần có người hỗ trợ.

Chính sách này được thiết kế như sau: Các sàn giao dịch TMĐT sẽ kết nối vào cổng thông tin điện tử của Tổng cục Hải quan để chuyển các thông tin đơn hàng đến cho hệ thống của Hải quan. Các thông tin đơn hàng này được sử dụng để điền vào tờ khai hải quan, người mở tờ khai chỉ cần xác nhận mà không mất công kê khai lại. Hệ thống hải quan sẽ tự động phân loại hàng hoá, xác định số tiền thuế và các nghĩa vụ đi kèm. Các đơn hàng có giá trị thấp, nguy cơ gây tác động xấu đến xã hội thấp có thể được miễn kiểm tra chuyên ngành.

Tuy nhiên, đại diện VCCI cho hay, đối với hoạt động có yếu tố TMĐT trên mạng xã hội thì rất khó có thể được thụ hưởng sự thuận tiện của chính sách mới này. Do chính sách này chỉ dành cho các nền tảng thương mại có chức năng đặt hàng trực tuyến, thậm chí cả hỗ trợ vận chuyển, thanh toán, chỉ khi đó, các nền tảng này mới có thể kết nối để truyền thông tin đến cho cơ quan Hải quan.

Vì thế, báo cáo về TMĐT của VCCI kiến nghị, cần xây dựng các quy định rõ ràng về các nội dung cần kiểm duyệt và loại bỏ. Ngoài ra, việc quản lý thuế cần được xây dựng cơ chế rõ ràng và linh hoạt đối với các cá nhân, tổ chức bán hàng trên mạng xã hội. Đồng thời, cũng cần xây dựng quy định riêng về thủ tục hải quan cho hàng hóa TMĐT để tạo thuận lợi cho việc xuất nhập khẩu các mặt hàng này.