Facebook Twitter youtube Tiktok

Giá trị văn học không có biên giới

(HQ Online)- Tính đến thời điểm này, “Nỗi buồn chiến tranh” của Bảo Ninh là cuốn tiểu thuyết Việt Nam được chuyển ngữ và xuất bản nhiều nhất trên thị trường sách quốc tế. Do đó, “Nỗi buồn chiến tranh” có đoạt thêm giải thưởng của Hàn Quốc cũng không có gì đáng sửng sốt.

gia tri van hoc khong co bien gioi

Bìa sách “Nỗi buồn chiến tranh​”

“Nỗi buồn chiến tranh” không đồ sộ về số trang in cũng như không phong phú về số nhân vật. “Nỗi buồn chiến tranh” chỉ xoay quanh số phận của Kiên trong vai trò một người lính nhiều nhiệt huyết, nhiều trăn trở và nhiều mất mát. “Nỗi buồn chiến tranh” xuất hiện đúng thời điểm văn học Việt Nam hào hứng với quan niệm “cởi trói” và “chống lại sự im lặng đáng sợ”. Tuy nhiên, chính những người trao giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam năm 1991 cho “Nỗi buồn chiến tranh” sau đó cũng lưỡng lự đính chính. Rõ ràng, giá trị tác phẩm chưa được mặc định trên chính trang giấy, mà còn bị chi phối bởi những hệ lụy xung quanh.

Hai tên tuổi lớn của văn học Việt Nam đương thời là Nguyễn Quang Sáng và Nguyễn Khải, đã tỏ ra ăn năn về việc mình bỏ phiếu bình chọn cho “Nỗi buồn chiến tranh”. Nhà văn Nguyễn Quang Sáng có ý tiếc nuối: “Tôi nghĩ rằng, đối với người hiểu biết văn học không ai có thể coi đây là một tác phẩm tiêu biểu của nền văn học Việt Nam, lại càng không thể coi đây là một tác phẩm tiêu biểu về cuộc chiến tranh đánh Mỹ của nhân dân ta. Nhưng cái điều không ngờ nó lại đến. Không ngờ những người trong nước cũng như nước ngoài thiếu thiện chí đã khoét sâu cái mặt nhược của tác phẩm để thực hiện ý đồ chính trị của mình!”. Còn nhà văn Nguyễn Khải thì hơi chột dạ: “Tôi chỉ còn biết tự rút ra một kết luận: Phàm đã đọc và đánh giá một tác phẩm văn học không nên chỉ căn cứ vào những cảm hứng ban đầu thuần túy văn chương của mình, mà còn phải biết nghĩ đến tác động của nó về mặt xã hội và chính trị tới đông đảo bạn đọc không chỉ ở trong nước mà còn cả ở ngoài nước. Không phải mình muốn bày vẽ ra thế, mà sự đời nó buộc mình không thể không nghĩ rộng ra như thế!”.

Có phải “Nỗi buồn chiến tranh” được chào đón ở nước ngoài chỉ vì yếu tố chính trị không? Việt Nam trong thế kỷ 20 là một biểu tượng chiến tranh trong mắt bạn bè năm châu. Tác phẩm của Bảo Ninh chỉ mang lại gợi ý khám phá về một dân tộc, nhưng quan trọng hơn là chạm đến số phận con người. “Nỗi buồn chiến tranh” ấn tượng ngay chính cái tên. Nếu tiểu thuyết đổi thành “Thân phận tình yêu” như một dạo, thì chắc chắn giá trị sẽ tụt giảm ít nhiều. “Nỗi buồn chiến tranh” được nhìn qua lăng kính nhạy cảm của nhân vật Kiên “có lẽ rất ít người cầm bút đương thời nào chứng kiến nhiều cái chết và thấy phải nhiều xác chết đến như Kiên. Vì thế sách anh đầy rẫy tử thi”. Do đó, bạn đọc ở quốc gia nào cũng có thể đồng cảm “nỗi buồn chiến tranh trong lòng người lính có cái gì tựa như nỗi buồn của tình yêu, như nỗi nhớ nhung quê nhà, như biển sầu lúc chiều buông trên bến sông bát ngát”. Và cũng không quá khó khăn để nhận ra khát vọng của nhân vật Kiên cũng là khát vọng của Bảo Ninh: “Bằng sự trầm mình sâu xa trong hồi tưởng, trong nỗi đau buồn chiến tranh không bao giờ nguôi mà anh sẽ tồn tại đến trót đời với thiên chức là một cây bút của những người đã hy sinh, là nhà tiên tri những năm tháng đã qua đi, người báo trước thời quá khứ”.

Tiểu thuyết “Nỗi buồn chiến tranh” chưa hẳn là một kiệt tác, nhưng ở đó có mẫu số chung gây xúc động cho bất kỳ bạn đọc màu da nào, quốc tịch nào: Sự mong manh của từng con người trước mưa bom bão đạn! Chính cái đề tài và những trải nghiệm thực tế của Bảo Ninh được phơi bày, đã làm nên sức quyến rũ cho “Nỗi buồn chiến tranh”. Dù khen dù chê, dù ghét dù yêu”, thì “Nỗi buồn chiến tranh” cũng làm được một sứ mệnh mà tác phẩm văn học phải gánh vác: mang đến cho người đọc nhận thức không tô vẽ về cuộc sống. Nhận thức ấy có thể là sự hoang mang, và nhận thức ấy cũng có thể là sự đau đớn. Thế nhưng, khi và chỉ khi, nhận thức từ phía công chúng được gõ cửa thì tác phẩm văn học mới có quyền tồn tại!

Câu cửa miệng “bụt chùa nhà không thiêng” luôn được nhắc đến đầu tiên, khi “Nỗi buồn chiến tranh” bị hụt giải thưởng Nhà nước. Thực ra, cái tâm lý ấy không phải quá phổ biến. Những người từng đọc “Nỗi buồn chiến tranh” sẽ có cách đánh giá riêng. Và suốt một phần tư thế kỷ qua, “Nỗi buồn chiến tranh” đã tự bước đi trong nhu cầu thưởng thức của xã hội một cách âm thầm và bền bỉ. Không vì có thêm một giải thưởng mà “Nỗi buồn chiến tranh” được kê cao hơn, hoặc không vì giảm bớt một giải thưởng mà “Nỗi buồn chiến tranh” sạt lở vị trí. Một tác phẩm đích thực phải chấp nhận sự đón nhận từ nhiều xu hướng khác nhau, vồ vập hoặc hờ hững, thân thiện hoặc đả kích. Và càng trải qua thăng trầm, thì những suy tư trong tác phẩm càng được bồi đắp, càng được hiển lộ!

Đối với bạn đọc không bị định kiến dẫn dắt, thì “Nỗi buồn chiến tranh” rì rầm ở sự âu lo “chiến tranh là cõi không nhà, không cửa, lang thang khốn khổ và phiêu bạt vĩ đại, là cõi không đàn ông, không đàn bà, là thế giới thảm sầu vô hạn và tuyệt tự khủng khiếp nhất của dòng giống con người”, và “Nỗi buồn chiến tranh” cũng nâng đỡ ở sự chịu đựng “ký ức tình yêu và ký ức chiến tranh kết thành sinh lực và thành thi hứng, giúp anh thoát khỏi cái tầm thường bi đát của số phận anh sau chiến tranh”.

Nếu đọc được “Nỗi buồn chiến tranh” trong trọn vẹn cấu trúc hồi ức của tác phẩm và tinh thần sáng tạo của tác giả, thì chẳng ai còn quan tâm đến giải thưởng lớn nhỏ và thị phi bủa vây cuốn sách. Nhiều năm qua “Nỗi buồn chiến tranh” đã bước ra khỏi biên giới như một đại diện ưu tú của văn học Việt Nam. Ngay cả thị trường sách Trung Quốc cũng chào đón “Nỗi buồn chiến tranh” một cách trọng thị. Nhà văn – nhà phê bình khá nổi tiếng ở đất nước 1,3 tỷ dân này là Diêm Liên Khoa đã không ngần ngại khẳng định “Nỗi buồn chiến tranh” là “một sáng tác hiếm có của châu Á trong văn học thế giới”. Tất nhiên, ngôn từ ấy không phải đãi bôi ngoại giao. Nhà văn – nhà phê bình Diêm Liên Khoa đã viết lời nói đầu cho “Nỗi buồn chiến tranh” dịch sang tiếng Hoa với tựa đề “Tầm cao của văn học chiến tranh phương Đông”.

Xin được lược trích vài dòng hào hứng của nhà văn – nhà phê bình Diêm Liên Khoa về “Nỗi buồn chiến tranh” để tin rằng “bụt chùa nhà” rồi đến lúc cũng phải thiêng: “Tôi với tư cách là một tiểu thuyết gia đã có đến 26 năm trong quân đội, đọc xong tiểu thuyết này, cảm giác mãnh liệt nhất, đó chính là giả sử ngay từ cuối những năm 80 hoặc muộn hơn một chút vào đầu những năm 90, chúng ta có thể dịch “Nỗi buồn chiến tranh” sang tiếng Trung giống như “Vòng hoa dưới núi” của nhà văn Trung Quốc - Lý Tồn Bảo vừa xuất bản hồi đầu những năm 80 đã gần như đồng thời được dịch sang tiếng Việt, thì nhận thức của chúng ta đối với văn học Việt Nam sẽ không đến nỗi phong bế và hạn hẹp như hôm nay”.

LÊ THIẾU NHƠN

Tin liên quan

HLV Trương Việt Hoàng: “Mourinho Việt Nam” và thử thách cực đại trong năm 2021

HLV Trương Việt Hoàng: “Mourinho Việt Nam” và thử thách cực đại trong năm 2021

Giành chức vô địch đã khó, bảo vệ nó còn khó hơn, HLV Trương Việt Hoàng và các học trò ở Viettel được dự đoán có mùa giải 2021 đầy khó khăn và tiềm ẩn nhiều nguy cơ.
2020 – một năm nhiều mất mát của showbiz Việt

2020 – một năm nhiều mất mát của showbiz Việt

2020 là năm có nhiều mất mát của showbiz Việt khi hàng loạt nghệ sĩ tên tuổi qua đời như nhạc sĩ Văn Ký, Thanh Phúc, NSND Hoàng Phương, NSƯT Hoàng Yến, diễn viên Chí Tài...
Thời trang thế giới 2020: Thoát khỏi lối mòn để vượt qua khủng hoảng hậu Covid-19

Thời trang thế giới 2020: Thoát khỏi lối mòn để vượt qua khủng hoảng hậu Covid-19

Khủng hoảng từ dịch Covid-19 đã thúc đẩy sự thay đổi mang tính bước ngoặt của ngành thời trang thế giới trong năm 2020.
Bình luận

Top 10 cầu thủ săn bàn tốt nhất năm 2020: Ibrahimovic và Messi “hít khói” Ronaldo

Top 10 cầu thủ săn bàn tốt nhất năm 2020: Ibrahimovic và Messi “hít khói” Ronaldo

Top 10 cầu thủ ghi nhiều bàn thắng nhất trong năm dương lịch 2020 tính trong 5 giải vô địch quốc gia hàng đầu châu Âu, Ibrahimovic và Messi kém xa Ronaldo.
Ronaldo vượt qua Messi để giật giải “Cầu thủ xuất sắc nhất thế kỷ”

Ronaldo vượt qua Messi để giật giải “Cầu thủ xuất sắc nhất thế kỷ”

Tiền đạo người Bồ Đào Nha đã vượt qua Messi và Salah để giật giải “Cầu thủ xuất sắc nhất thế ký tại Lễ trao giải Globe Soccer diễn ra ở Dubai.
Thu Hà phía "Hướng dương ngược nắng"

Thu Hà phía "Hướng dương ngược nắng"

(HQ Online) - Nghệ sĩ Nhân dân Thu Hà ở tuổi 51 tái ngộ công chúng màn ảnh nhỏ với vai Bạch Cúc trong bộ phim “Hướng dương ngược nắng” trên VTV3. Đây là một vai phụ nữ quyền lực và cay độc, hoàn toàn khác biệt những vai diễn quen thuộc của chị.
Dư âm ĐT Việt Nam 2-2 U22 Việt Nam: Điểm sáng Quang Hải, nỗi lo hàng phòng ngự

Dư âm ĐT Việt Nam 2-2 U22 Việt Nam: Điểm sáng Quang Hải, nỗi lo hàng phòng ngự

Sau trận đấu giao hữu lượt về giữa ĐT Việt Nam và U22 Việt Nam, HLV Park Hang Seo có thể tạm yên tâm với những gì Quang Hải đã thể hiện nhưng chắc chắn ông sẽ còn đau đầu rất nhiều với hàng phòng ngự của ĐT Việt Nam.
Những sự kiện thể thao nổi bật của năm 2020

Những sự kiện thể thao nổi bật của năm 2020

(HQ Online) - Thể thao thế giới năm 2020 sẽ luôn được nhìn qua lăng kính của đại dịch Covid-19 và điều thú vị là mặc dù virus corona đã khiến nhiều sự kiện bị hoãn, hủy thì khi nhìn lại 12 tháng qua, chúng ta vẫn được chứng kiến những khoảnh khắc ấn tượng, khó quên.
Nhiều nghệ sỹ hàng đầu tham gia đêm nhạc "Quy Nhơn Ngày xanh nắng"

Nhiều nghệ sỹ hàng đầu tham gia đêm nhạc "Quy Nhơn Ngày xanh nắng"

(HQ Online) - Chương trình nghệ thuật “Quy Nhơn Ngày xanh nắng” quy tụ các nghệ sĩ hàng đầu đã diễn ra tại Trung tâm hội nghị tỉnh Bình Định tối 25/12. Đêm nhạc mang thông điệp về một thành phố biển Quy Nhơn đang bứt phá và phát triển mạnh mẽ ở một tầm vóc mới.
Top 10 thương vụ chuyển nhượng gây ấn tượng nhất năm 2020

Top 10 thương vụ chuyển nhượng gây ấn tượng nhất năm 2020

Top 10 thương vụ chuyển nhượng tạo ra ấn tượng mạnh mẽ nhất năm 2020 có thể kể đến Bruno Fernandes, Erling Haaland...
FIFA phân bổ suất dự World Cup nữ 2023: Thử thách cực lớn cho ĐT nữ Việt Nam

FIFA phân bổ suất dự World Cup nữ 2023: Thử thách cực lớn cho ĐT nữ Việt Nam

Theo cách phân bổ các suất dự World Cup nữ 2023 vừa được FIFA công bố, ĐT nữ Việt Nam sẽ đối mặt những thách thức cực kỳ lớn nếu muốn góp mặt ở ngày hội bóng đá nữ lớn nhất hành tinh.
Tiềm năng phát triển thể thao điện tử tại Việt Nam còn rất lớn

Tiềm năng phát triển thể thao điện tử tại Việt Nam còn rất lớn

Không ít giải đấu lớn, nhỏ trong nước và quốc tế đã được Việt Nam đăng cai tổ chức thành công chứng tỏ độ tiếp cận và tiếp nhận của giới trẻ Việt Nam là rất lớn.
Chuyển đổi số trong thể thao: Xu hướng phát triển tất yếu

Chuyển đổi số trong thể thao: Xu hướng phát triển tất yếu

Trong bối cảnh dịch COVID-19, nhiều phương pháp tập luyện thể dục thể thao tại nhà, hoặc tập luyện, thi đấu trên các thiết bị giả lập, mô phỏng đã thực sự phát huy hiệu quả.
Xem thêm
peugeot-viet-nam
cty-lien-thai-binh-duong-ippg-1-thang-dien-dan-hq-dn-tu-12-9-2024-den-12-10-2024-kt-300x250

Tin mới

Chế độ báo cáo, trách nhiệm kiểm tra đối với dự án ưu đãi đầu tư

Chế độ báo cáo, trách nhiệm kiểm tra đối với dự án ưu đãi đầu tư

Tổng cục Hải quan hướng dẫn Cục Hải quan Quảng Bình thực hiện chính sách đối với dự án “Nhà máy phân loại, xử lý rác thải, sản xuất biogas và phân bón khoáng hữu cơ”.
Rà soát, kiểm tra việc áp dụng mã số đối với mặt hàng nước chống say tàu xe

Rà soát, kiểm tra việc áp dụng mã số đối với mặt hàng nước chống say tàu xe

Tổng cục Hải quan yêu cầu cục hải quan các tỉnh, thành phố rà soát, kiểm tra việc áp dụng mã số đối với mặt hàng nước chống say tàu xe.
Hải quan góp phần quan trọng vào kỷ lục xuất nhập khẩu 786,3 tỷ USD

Hải quan góp phần quan trọng vào kỷ lục xuất nhập khẩu 786,3 tỷ USD

So với năm 2023, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu cả nước tăng hơn 105 tỷ USD.
TPHCM: Giải ngân gần 700.000 tỷ vốn cho sản xuất

TPHCM: Giải ngân gần 700.000 tỷ vốn cho sản xuất

Giải ngân và ký kết cho vay vốn thông qua chương trình kết nối ngân hàng đạt 691.000 tỷ đồng, cho 198.166 lượt khách hàng, tăng 9% tổng số tiền đã thực hiện năm 2023.
Chủ thẻ ngân hàng Việt Nam có thể quét QR thanh toán tại Lào

Chủ thẻ ngân hàng Việt Nam có thể quét QR thanh toán tại Lào

NAPAS và LAPNet đã kết nối triển khai dịch vụ thanh toán bán lẻ song phương sử dụng mã phản hồi nhanh (QR) giữa Việt Nam và Lào.
(Infographics) Tổng thu từ xuất nhập khẩu các tỉnh, thành vùng Tây Nguyên

(Infographics) Tổng thu từ xuất nhập khẩu các tỉnh, thành vùng Tây Nguyên

Số thu NSNN từ hoạt động XNK các tỉnh vùng Tây Nguyên 11 tháng đầu năm 2024 đạt 896,84 tỷ đồng, đạt 106,14% dự toán, chiếm 0,23% số thu toàn Ngành.
(INFOGRAPHICS) Kim ngạch hơn 67 tỷ USD, Hàn Quốc là đối tác thương mại lớn thứ 3 của Việt Nam

(INFOGRAPHICS) Kim ngạch hơn 67 tỷ USD, Hàn Quốc là đối tác thương mại lớn thứ 3 của Việt Nam

Hàn Quốc hiện là đối tác thương mại lớn thứ 3 của Việt Nam.
(INFOGRAPHICS): Tiêu chí lựa chọn doanh nghiệp tham gia chương trình tự nguyện tuân thủ

(INFOGRAPHICS): Tiêu chí lựa chọn doanh nghiệp tham gia chương trình tự nguyện tuân thủ

Tổng cục Hải quan ban hành Quyết định số 2790/QĐ-TCHQ về việc ban hành Chương trình khuyến khích doanh nghiệp tự nguyện tuân thủ pháp luật hải quan.
(INFOGRAPHICS) Tổng thu từ XNK các tỉnh vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải Trung Bộ

(INFOGRAPHICS) Tổng thu từ XNK các tỉnh vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải Trung Bộ

11 tháng đầu năm, số thu NSNN từ hoạt động XNK các tỉnh vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải Trung Bộ đạt 54.898,78 tỷ đồng, bằng 122,31% dự toán, chiếm 14,27% số thu toàn Ngành.
(INFOGRAPHICS) 66 tỷ USD kim ngạch xuất nhập khẩu tháng 11

(INFOGRAPHICS) 66 tỷ USD kim ngạch xuất nhập khẩu tháng 11

Tháng 11, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu cả nước đạt 66,4 tỷ USD.
Phiên bản di động