Cuộc chiến chống gian lận xuất xứ và những vấn đề đặt ra- Bài cuối: Còn nhiều vướng mắc liên quan đến ghi xuất xứ, ghi nhãn hàng xuất khẩu

Nhiều chồng chéo, bất cập chờ Bộ Công Thương tháo gỡ

Quá trình kiểm tra, điều tra liên quan đến chống vi phạm về xuất xứ, cơ quan Hải quan phát hiện những vướng mắc, bất cập tại Thông tư 05/2018/TT-BCT của Bộ Công Thương và Nghị định 31/2018/NĐ-CP (cũng do Bộ Công Thương chủ trì xây dựng-PV) gây khó khăn cho cơ quan Hải quan trong kiểm tra, xác định vi phạm và gây nên phản ứng của doanh nghiệp.

Cụ thể, quy tắc xác định xuất xứ hàng hóa theo nguyên tắc CTC (chuyển đổi mã số) quy định tại Điểm a, Khoản 2, Điều 6, Thông tư 05 còn mâu thuẫn với giải thích thuật ngữ quy định tại Khoản 9, Điều 3, Nghị định 31.

Quy định về tự chứng nhận xuất xứ chỉ đưa ra khái niệm (tại Nghị định 31) nhưng không có hướng dẫn cụ thể tại Thông tư 05. Do vậy, khó kết luận vi phạm về hành vi tự chứng nhận xuất xứ.

Bộ Công Thương cũng chưa có hướng dẫn cụ thể về ghi nhãn hàng hóa xuất khẩu và cách thức kê khai xuất xứ hàng hóa trong điều kiện hàng hóa xuất khẩu không đáp ứng tiêu chí xuất xứ Việt Nam.

Điều 9 Nghị định 31/2018/NĐ-CP về “công đoạn gia công chế biến giản đơn” quy định chưa rõ ràng, chưa đầy đủ dẫn đến việc đấu tranh của cơ quan Hải quan với doanh nghiệp để xác định công đoạn gia công giản đơn gặp nhiều khó khăn.

Mặt khác, có sự không thống nhất giữa các văn bản quy phạm pháp luật về việc công bố công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng việc xử phạt đối với cá nhân, tổ chức vi phạm hành chính. Cụ thể, Điều 34 “Buộc cải chính thông tin sai sự thật hoặc gây nhầm lẫn” và Điều 72 “Công bố công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng việc xử phạt đối với cá nhân, tổ chức vi phạm hành chính” của Luật Xử lý vi phạm hành chính chỉ quy định với các trường hợp vi phạm về an toàn thực phẩm; chất lượng sản phẩm, hàng hóa; dược; khám chữa bênh; bảo vệ môi trường; thuế; chứng khoán;… không quy định đối với trường hợp cải chính thông tin sai sự thật về xuất xứ.

Tuy nhiên, Điều 63 Nghị định 185/2013/NĐ-CP và khoản 26 Nghị định 124/2015/NĐ-CP sửa đổi Điều 63 Nghị định 185 về “hành vi vi phạm về xuất xứ hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu” lại có quy định buộc cải chính thông tin sai sự thật về xuất xứ.

Để công cuộc đấu tranh với hành vi gian lận xuất xứ đạt hiệu quả cao hơn nữa, cơ quan Hải quan đề nghị Bộ Công Thương cung cấp (cho Tổng cục Hải quan) các doanh nghiệp, mặt hàng có nghi ngờ gian lận, giả mạo xuất xứ, ghi nhãn, chuyển tải bất hợp pháp để cơ quan Hải quan tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra.

Đồng thời, thường xuyên chỉ đạo, cảnh báo các tổ chức cấp C/O về việc tăng cường kiểm tra, giám sát việc cấp C/O, đặt biệt lưu ý tới một số mặt hàng có nguy cơ cao về gian lận xuất xứ hàng hóa.

Cùng với đó là sớm hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật quy định hướng dẫn về xuất xứ, ghi nhãn hàng hóa đối với hàng hóa xuất khẩu; rà soát, sửa đổi và bổ sung các công đoạn gia công chế biến giản đơn quy định tại Điều 9 Nghị định 31 để phù hợp với tình hình hiện nay; hướng dẫn cụ thể về việc tự chứng nhận xuất xứ theo quy định tại tại Điều 25 Nghị định 31; rà soát, sửa đổi để thống nhất giữa Điều 34, Điều 72 Luật Xử phạt vi phạm hành chính với Điều 63 Nghị định 185/2013/NĐ-CP và khoản 26 Nghị định 124/2015/NĐ-CP sửa đổi Điều 63 Nghị định 185/2013/NĐ-CP về cải chính thông tin.

T.Bình- H.Nụ (ghi)

Bà Nguyễn Cẩm Trang, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương):

Lập danh mục cảnh báo nguy cơ gian lận

Bộ Công Thương đang ủy quyền cho các cơ quan, tổ chức, các phòng quản lý xuất nhập khẩu khu vực cấp C/O ưu đãi theo các FTA. Ngoài ra, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) là đơn vị duy nhất được ủy quyền để cấp C/O không ưu đãi và C/O form A hưởng ưu đãi thuế quan phổ cập (GSP).

Hoạt động cấp C/O phải đảm bảo vừa phòng chống gian lận xuất xứ, vừa tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp. Trong mục tiêu quản lý có 2 mặt phải đảm bảo như vậy nên đòi hỏi phải có danh mục cảnh báo.

Sau khi Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Tăng cường quản lý nhà nước về chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại và gian lận xuất xứ” (tại Quyết định 824/QĐ-TTg ngày 4/7/2019), Bộ Công Thương đã tăng cường công tác cảnh báo bằng việc đưa ra những danh mục mặt hàng có nguy cơ.

Với danh mục đó, cơ quan quản lý sẽ chú trọng, thậm chí phải tiến hành kiểm tra cơ sở sản xuất trước khi cấp C/O. Tuy nhiên, không thể 100% hồ sơ doanh nghiệp đến, cơ quan quản lý đều có thể tiến hành kiểm tra được nên phải quản lý rủi ro, phân luồng...

Về phân luồng, từ năm 2018, Bộ Công Thương đã ban hành danh mục tương tự như cơ quan Hải quan (doanh nghiệp nào vào luồng Xanh; có nguy cơ thế nào vào luồng Đỏ...).

Để nâng cao hiệu quả công tác chống gian lận xuất xứ, tôi cho rằng, phải có cảnh báo sớm đến cộng đồng doanh nghiệp. Đây là vấn đề Bộ Công Thương làm rất mạnh.

Bộ Công Thương cố gắng rà soát kỹ tiêu chí để cảnh báo đúng mặt hàng trọng điểm, thị trường trọng điểm, không cảnh báo tràn lan hưởng đến xuất khẩu.

Cần coi trọng công tác tuyên truyền đến cộng đồng doanh nghiệp để không vi phạm, tiếp tay cho gian lận xuất xứ.

Về lâu dài, phải có giải pháp liên quan đến sản xuất, đảm bảo nguồn nguyên liệu không bị ảnh hưởng, tránh bị đánh thuế chống lẩn tránh.

Bên cạnh đó, những giải pháp thường xuyên như tăng cường kiểm tra, tăng cường hậu kiểm vẫn tiếp tục được triển khai…

Nguyễn Thanh (ghi)

Ông Trần Quốc Mạnh, Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Sản xuất thương mại Sài Gòn (Sadaco):

Cần sự phối hợp chặt chẽ

Đối với ngành sản xuất và chế biến gỗ, công tác chống gian lận xuất xứ rất quan trọng, nhất là khi Hiệp định EVFTA được thực thi thì doanh nghiệp càng minh bạch về xuất xứ, càng được lợi. Tuy nhiên, do nhận thức còn yếu, nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa hiểu đúng tầm quan trọng của công tác này nên gặp khó khăn hơn. Ngoài ra, hơn 70% nguồn nguyên liệu là nhập khẩu nên việc xác định nguồn gốc phụ thuộc nhiều vào đối tác tại các quốc gia. Do đó, việc chống gian lận xuất xứ thời gian tới cần được đẩy mạnh hơn nữa, cần sự vào cuộc và thay đổi của các cơ quan chức năng.

Tổng cục Hải quan đã và đang làm rất tốt công tác này. Nhưng nên có sự phối hợp chặt chẽ hơn nữa giữa cơ quan Hải quan với các hiệp hội ngành nghề để đưa ra những phương thức, biện pháp chuẩn và trúng với nhu cầu của doanh nghiệp. Ngoài ra, việc cấp C/O nên nghiên cứu giao cho các tổ chức tư nhân và hiệp hội ngành nghề thực hiện, để thời gian, tránh cơ chế “xin – cho”.

Hương Dịu (ghi)

Ông Nguyễn Viết Hồng, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Phát triển khoa học công nghệ Vina (Vina CHG):

“Số hóa” công tác chống gian lận xuất xứ

Yêu cầu chống gian lận xuất xứ là vô cùng cấp thiết nhằm giúp người tiêu dùng có niềm tin vào hàng nội địa, giúp doanh nghiệp trong nước có thêm nội lực, thị phần để cạnh tranh với hàng ngoại nhập ngay trên sân nhà, tạo môi trường kinh doanh lành mạnh, an tâm đầu tư, phát triển thương mại.

Tôi cho rằng, Tổng cục Hải quan và Bộ Công Thương cần hoàn thiện trước hết là hành lang pháp lý, các văn bản luật có liên quan. Từ đó, cần quy định rõ tiêu chí, tiêu chuẩn, quy chế… về quản lý xuất xứ hàng hoá; quy định rõ thế nào là hàng nội địa, hàng nhập khẩu, hàng sản xuất liên doanh trong nước và ngoài nước, tỷ lệ sản phẩm trong thành phẩm thế nào để xác định là hàng nội địa hay nhập khẩu…

Bên cạnh đó, để đối phó với thực trạng hàng hoá không rõ nguồn gốc xuất xứ cần có thêm các công cụ hỗ trợ, công tác chống gian lận xuất xứ cần được “số hoá”, kiểm soát bằng công nghệ.

Biện pháp dán tem truy xuất nguồn gốc tích hợp công nghệ chống hàng giả và công nghệ kiểm soát lưu thông hàng hoá là một trong những biện pháp hữu hiệu và trực tiếp nhất để chống gian lận xuất xứ. Tuy nhiên, khâu quản lý việc dán tem, quy chế dán tem sao cho hợp lý cần được nghiên cứu để triển khai hiệu quả nhất.

Hương Dịu (ghi)