 |
| Ông Âu Anh Tuấn, Cục trưởng Cục Giám sát quản lý về hải quan (Tổng cục Hải quan) |
Thưa ông, ngoài những câu chuyện hàng nước ngoài “đội lốt” Made in Vietnam được phát hiện vừa qua, cơ quan Hải quan còn nhận thấy những vướng mắc, bất cập gì liên quan đến xuất xứ hàng hóa đối với hàng xuất khẩu?
- Ngoài các vụ việc vi phạm đã được phát hiện, xử lý, qua quá trình thực thi chính sách quản lý liên quan đến lĩnh vực xuất xứ, ghi nhãn hàng hóa, Tổng cục Hải quan đã phát hiện các bất cập liên quan đến ghi xuất xứ trên hàng hóa/bao bì hàng hóa và khai xuất xứ hàng hóa trên tờ khai hải quan xuất khẩu trong trường hợp hàng hóa xuất khẩu không đáp ứng quy tắc xuất xứ Việt Nam theo quy định tại Thông tư 05/2018/TT-BCT của Bộ Công Thương.
Cụ thể, việc xác định quy tắc xuất xứ đối với hàng hóa xuất khẩu, đặc biệt hàng hóa xuất khẩu để được mang xuất xứ Việt Nam (Made in Vietnam) cần phải đáp ứng quy tắc xuất xứ theo đúng qui định tại Nghị định số 31/2018/NĐ-CP ngày 8/3/2018 của Chính phủ và Thông tư số 05/2018/TT-BCT ngày 3/4/2018 của Bộ Công Thương. Theo đó, hàm lượng giá trị gia tăng trên sản phẩm (LVC) phải đạt 30% trở lên hoặc thực hiện chuyển đổi mã số hàng hóa theo cấp độ 2 số, 04 số hoặc 06 số so với mã số HS của nguyên liệu đầu vào không có xuất xứ. Như vậy, cần phải căn cứ theo hoạt động sản xuất, gia công, chế biến cụ thể tại doanh nghiệp.
Ví dụ: doanh nghiệp nhập khẩu chân gà từ Brazil, Nhật Bản, Hàn Quốc... về gia công, sản xuất xuất khẩu; các công đoạn sản xuất gồm: làm sạch, cắt mỏng, tẩm ướp gia vi, đóng gói (hút chân không), sau đó xuất khẩu. Hay doanh nghiệp nhập khẩu cá hồi, cá saba nguyên con có xuất xứ từ Na Uy, Chile, Đan Mạch... và sản xuất sản phẩm là cá hồi, cá basa cắt lát, cắt miếng xuất khẩu sang các thị trường như: Nhật Bản, Đài Loan…Trường hợp khác, doanh nghiệp nhập khẩu bán thành phẩm (ví dụ áo đã cắt sẵn), sau đó may thành áo thành phẩm xuất khẩu.
Theo quan điểm của Tổng cục Hải quan, các trường hợp nêu trên là gia công đơn giản theo quy định tại khoản 6 Điều 9 Nghị định 31/2018/NĐ-CP. Do đó, khi xuất khẩu doanh nghiệp không được khai hàng hóa có xuất xứ Việt Nam.
 |
| Hàng hóa Trung Quốc giả mạo xuất xứ Việt Nam do Hải quan TPHCM bắt giữ tháng 11/2019 tại cảng Cát Lái. Ảnh: T.H |
Tuy nhiên, qua rà soát, cơ quan Hải quan nhận thấy hiện nay chưa có văn bản quy phạm pháp luật quy định cụ thể nội dung ghi xuất xứ trên bao bì/hàng hóa xuất khẩu cũng như thể hiện thông tin về xuất xứ hàng hóa thế nào?
- Với việc ghi xuất xứ hàng hóa là bán thành phẩm theo yêu cầu của đối tác gia công nước ngoài, thực tế có doanh nghiệp Việt Nam ký hợp đồng gia cộng hoặc sản xuất xuất khẩu sản phẩm mũ giày với đối tác là công ty mẹ tại Nhật Bản. Theo yêu cầu của đối tác, doanh nghiệp Việt Nam gia công, sản xuất sản phẩm mũ giày và in dòng chữ “Made in Japan” trên sản phẩm xuất khẩu sang Nhật Bản để tiếp tục sản xuất giày.
Tuy nhiên, việc in sẵn dòng chữ “Made in Japan” như nêu trên chưa có hướng dẫn cụ thể tại văn bản quy phạm pháp luật. Trường hợp này, nếu hàng hóa đáp ứng quy tắc xuất xứ theo quy định thì doanh nghiệp sẽ khai xuất xứ Việt Nam trên tờ khai xuất khẩu…
Từ những vướng mắc, bất cập nêu trên đã được Tổng cục Hải quan có văn đề nghị Bộ Công Thương, Bộ Khoa học và Công nghệ cho ý kiến hướng dẫn từ cuối năm 2019. Hiện nay, Bộ Công Thương đã tiếp thu, chủ trì soạn thảo văn bản lấy ý kiến các bộ, ngành liên quan để có hướng dẫn cụ thể nội dung này.
Trong khi các bộ chưa có hướng dẫn cụ thể, vậy, với những trường hợp trên, Tổng cục Hải quan có hướng dẫn thế nào đối với các cục hải quan tỉnh, thành phố và doanh nghiệp, thưa ông?
- Nội dung ghi nhãn, xuất xứ thuộc chức năng, nhiệm vụ của Bộ Công Thương, Bộ Khoa học và Công nghệ. Trong khi các bộ chức năng chưa ban hành văn bản hướng dẫn cách ghi xuất xứ, ghi nhãn trên hàng hóa/bao bì hàng hóa xuất khẩu dẫn đến việc cả cơ quan Hải quan và doanh nghiệp gặp rất nhiều khó khăn trong quá trình thực hiện, đặc biệt trong việc điều tra, xác minh, làm rõ những trường hợp có dấu hiệu vi phạm về xuất xứ, ghi nhãn hàng hóa. Mặt khác, trong bối cảnh cuộc chiến tranh thương mại Mỹ - Trung Quốc có tác động rất lớn đến nền kinh tế Việt Nam. Dự báo hàng hóa từ các nước bị áp mức thuế suất cao có khả năng sẽ tìm cách chuyển tải bất hợp pháp vào Việt Nam, giả mạo xuất xứ Việt Nam sau đó xuất khẩu vào các thị trường lớn để lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại. Hành vi này dẫn đến nguy cơ hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam bị các nước điều tra, áp thuế chống bán phá giá, thuế tự vệ, thuế trợ cấp, gây thiệt hại cho các nhà sản xuất Việt Nam, làm mất uy tín trên thị trường quốc tế hoặc bị hạn chế xuất khẩu vào các thị trường này.
Mặc dù không có thẩm quyền ban hành văn bản hướng dẫn cụ thể về cách ghi xuất xứ, ghi nhãn trên hàng hóa/bao bì hàng hóa, nhưng qua việc kiểm tra, hướng dẫn nghiệp vụ tại một số cục hải quan địa phương, Tổng cục Hải quan khuyến cáo các đơn vị thực hiện thu thập, phân tích thông tin, thực hiện điều tra, xác minh, làm rõ đối với các trường hợp có dấu hiệu nghi vấn gian lận, giả mạo xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp hàng hóa. Trường hợp phát hiện hàng hóa xuất khẩu không đáp ứng quy tắc xuất xứ thì xử lý theo quy định. Đối với các trường hợp khác thì khuyến cáo doanh nghiệp không ghi xuất xứ Việt Nam (Made in Vietnam) trên hàng hóa/bao bì hàng hóa nếu hàng hóa không đáp ứng quy tắc xuất xứ theo quy định mà chỉ nên ghi cụm từ “Lắp ráp tại Việt Nam”; “Hoàn tất tại Việt Nam” hoặc “Lắp ráp bởi tên Công ty/Tập đoàn” hoặc “Chế biến bởi Công ty/Tập đoàn” hoặc “Sản phẩm của Công ty/Tập đoàn.
Như ông đề cập ở trên, Bộ Công Thương đang xây dựng văn bản hướng dẫn về xác định xuất xứ hàng hóa xuất khẩu, Tổng cục Hải quan có góp ý cụ thể nào liên quan đến vấn đề này không, thưa ông?
- Hiện nay, Cục Giám sát quản lý về hải quan đã trình lãnh đạo Tổng cục Hải quan, lãnh đạo Bộ Tài chính nội dung góp ý theo đề nghị của Bộ Công Thương. Theo đó, đề nghị cách thể hiện xuất xứ, ghi nhãn trên hàng hóa/bao bì hàng hóa thực hiện như sau:
Trường hợp hàng hóa xuất khẩu đáp ứng tiêu chí xuất xứ Việt Nam theo quy định tại Nghị định số 31/2018/NĐ-CP ngày 8/3/2018 của Chính phủ quy định chi tiết Luật quản lý ngoại thương về xuất xứ hàng hóa và Thông tư số 05/2018/TT-BCT ngày 3/4/2018 của Bộ Công Thương quy định về xuất xứ hàng hóa hoặc xác định trước xuất xứ hàng hóa đáp ứng quy tắc xuất xứ Việt Nam thì trên hàng hóa, bao bì hàng hóa xuất khẩu ghi các cụm từ “Origin: Vietnam”; “Made in Vietnam”; “Produced in Vietnam”; “Product of Vietnam”.
Trường hợp hàng hóa xuất khẩu không đáp ứng tiêu chí xuất xứ Việt Nam theo quy định tại Nghị định số 31/2018/NĐ-CP và Thông tư số 05/2018/TT-BCT hoặc xác định trước xuất xứ không đáp ứng quy tắc xuất xứ Việt Nam thì trên hàng hóa, bao bì không được ghi các cụm từ nêu trên “Origin Vietnam”; “Made in Vietnam”; “Producted in Vietnam”; “Products of Vietnam”.Trường hợp này, thương nhân mà phải ghi các cụm từ như “Lắp ráp tại Việt Nam”; “Hoàn tất tại Việt Nam” hoặc “Lắp ráp bởi tên Công ty/Tập đoàn” hoặc “Chế biến bởi Công ty/Tập đoàn” hoặc “Sản phẩm của Công ty/Tập đoàn.
Ngoài ra, Tổng cục Hải quan cũng góp ý cụ thể về cách thức khai xuất xứ trên tờ khai hải quan xuất khẩu; tiêu chí xuất xứ trên tờ khai hải quan; việc kiểm tra, giám sát, kiểm soát xác định xuất xứ hàng hóa xuất khẩu khẩu và công tác phối hợp giữa các cơ quan liên quan để chống gian lận xuất xứ…
Chúng tôi mong muốn Bộ Công Thương và các bộ, ngành chức năng liên quan sớm có văn bản hướng dẫn cụ thể về vấn đề xuất xứ hàng hóa để việc áp dụng trong thực tiễn được thuận lợi, hiệu quả tránh việc hàng hóa nước ngoài “đội lốt” hàng Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh nước ta đã và đang tham gia nhiều FTA thế hệ mới với những quy định rất chặt chẽ về vấn đề xuất xứ hàng hóa.
Trân trọng cảm ơn ông!
| Ông Nguyễn Tiến Lộc, Cục trưởng Cục Kiểm tra sau thông quan (Tổng cục Hải quan): Nhiều chồng chéo, bất cập chờ Bộ Công Thương tháo gỡ Quá trình kiểm tra, điều tra liên quan đến chống vi phạm về xuất xứ, cơ quan Hải quan phát hiện những vướng mắc, bất cập tại Thông tư 05/2018/TT-BCT của Bộ Công Thương và Nghị định 31/2018/NĐ-CP (cũng do Bộ Công Thương chủ trì xây dựng-PV) gây khó khăn cho cơ quan Hải quan trong kiểm tra, xác định vi phạm và gây nên phản ứng của doanh nghiệp. Cụ thể, quy tắc xác định xuất xứ hàng hóa theo nguyên tắc CTC (chuyển đổi mã số) quy định tại Điểm a, Khoản 2, Điều 6, Thông tư 05 còn mâu thuẫn với giải thích thuật ngữ quy định tại Khoản 9, Điều 3, Nghị định 31. Quy định về tự chứng nhận xuất xứ chỉ đưa ra khái niệm (tại Nghị định 31) nhưng không có hướng dẫn cụ thể tại Thông tư 05. Do vậy, khó kết luận vi phạm về hành vi tự chứng nhận xuất xứ. Bộ Công Thương cũng chưa có hướng dẫn cụ thể về ghi nhãn hàng hóa xuất khẩu và cách thức kê khai xuất xứ hàng hóa trong điều kiện hàng hóa xuất khẩu không đáp ứng tiêu chí xuất xứ Việt Nam. Điều 9 Nghị định 31/2018/NĐ-CP về “công đoạn gia công chế biến giản đơn” quy định chưa rõ ràng, chưa đầy đủ dẫn đến việc đấu tranh của cơ quan Hải quan với doanh nghiệp để xác định công đoạn gia công giản đơn gặp nhiều khó khăn. Mặt khác, có sự không thống nhất giữa các văn bản quy phạm pháp luật về việc công bố công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng việc xử phạt đối với cá nhân, tổ chức vi phạm hành chính. Cụ thể, Điều 34 “Buộc cải chính thông tin sai sự thật hoặc gây nhầm lẫn” và Điều 72 “Công bố công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng việc xử phạt đối với cá nhân, tổ chức vi phạm hành chính” của Luật Xử lý vi phạm hành chính chỉ quy định với các trường hợp vi phạm về an toàn thực phẩm; chất lượng sản phẩm, hàng hóa; dược; khám chữa bênh; bảo vệ môi trường; thuế; chứng khoán;… không quy định đối với trường hợp cải chính thông tin sai sự thật về xuất xứ. Tuy nhiên, Điều 63 Nghị định 185/2013/NĐ-CP và khoản 26 Nghị định 124/2015/NĐ-CP sửa đổi Điều 63 Nghị định 185 về “hành vi vi phạm về xuất xứ hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu” lại có quy định buộc cải chính thông tin sai sự thật về xuất xứ. Để công cuộc đấu tranh với hành vi gian lận xuất xứ đạt hiệu quả cao hơn nữa, cơ quan Hải quan đề nghị Bộ Công Thương cung cấp (cho Tổng cục Hải quan) các doanh nghiệp, mặt hàng có nghi ngờ gian lận, giả mạo xuất xứ, ghi nhãn, chuyển tải bất hợp pháp để cơ quan Hải quan tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra. Đồng thời, thường xuyên chỉ đạo, cảnh báo các tổ chức cấp C/O về việc tăng cường kiểm tra, giám sát việc cấp C/O, đặt biệt lưu ý tới một số mặt hàng có nguy cơ cao về gian lận xuất xứ hàng hóa. Cùng với đó là sớm hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật quy định hướng dẫn về xuất xứ, ghi nhãn hàng hóa đối với hàng hóa xuất khẩu; rà soát, sửa đổi và bổ sung các công đoạn gia công chế biến giản đơn quy định tại Điều 9 Nghị định 31 để phù hợp với tình hình hiện nay; hướng dẫn cụ thể về việc tự chứng nhận xuất xứ theo quy định tại tại Điều 25 Nghị định 31; rà soát, sửa đổi để thống nhất giữa Điều 34, Điều 72 Luật Xử phạt vi phạm hành chính với Điều 63 Nghị định 185/2013/NĐ-CP và khoản 26 Nghị định 124/2015/NĐ-CP sửa đổi Điều 63 Nghị định 185/2013/NĐ-CP về cải chính thông tin. T.Bình- H.Nụ (ghi) Bà Nguyễn Cẩm Trang, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương): Lập danh mục cảnh báo nguy cơ gian lận Bộ Công Thương đang ủy quyền cho các cơ quan, tổ chức, các phòng quản lý xuất nhập khẩu khu vực cấp C/O ưu đãi theo các FTA. Ngoài ra, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) là đơn vị duy nhất được ủy quyền để cấp C/O không ưu đãi và C/O form A hưởng ưu đãi thuế quan phổ cập (GSP). Hoạt động cấp C/O phải đảm bảo vừa phòng chống gian lận xuất xứ, vừa tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp. Trong mục tiêu quản lý có 2 mặt phải đảm bảo như vậy nên đòi hỏi phải có danh mục cảnh báo. Sau khi Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Tăng cường quản lý nhà nước về chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại và gian lận xuất xứ” (tại Quyết định 824/QĐ-TTg ngày 4/7/2019), Bộ Công Thương đã tăng cường công tác cảnh báo bằng việc đưa ra những danh mục mặt hàng có nguy cơ. Với danh mục đó, cơ quan quản lý sẽ chú trọng, thậm chí phải tiến hành kiểm tra cơ sở sản xuất trước khi cấp C/O. Tuy nhiên, không thể 100% hồ sơ doanh nghiệp đến, cơ quan quản lý đều có thể tiến hành kiểm tra được nên phải quản lý rủi ro, phân luồng... Về phân luồng, từ năm 2018, Bộ Công Thương đã ban hành danh mục tương tự như cơ quan Hải quan (doanh nghiệp nào vào luồng Xanh; có nguy cơ thế nào vào luồng Đỏ...). Để nâng cao hiệu quả công tác chống gian lận xuất xứ, tôi cho rằng, phải có cảnh báo sớm đến cộng đồng doanh nghiệp. Đây là vấn đề Bộ Công Thương làm rất mạnh. Bộ Công Thương cố gắng rà soát kỹ tiêu chí để cảnh báo đúng mặt hàng trọng điểm, thị trường trọng điểm, không cảnh báo tràn lan hưởng đến xuất khẩu. Cần coi trọng công tác tuyên truyền đến cộng đồng doanh nghiệp để không vi phạm, tiếp tay cho gian lận xuất xứ. Về lâu dài, phải có giải pháp liên quan đến sản xuất, đảm bảo nguồn nguyên liệu không bị ảnh hưởng, tránh bị đánh thuế chống lẩn tránh. Bên cạnh đó, những giải pháp thường xuyên như tăng cường kiểm tra, tăng cường hậu kiểm vẫn tiếp tục được triển khai… Nguyễn Thanh (ghi)
Ông Trần Quốc Mạnh, Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Sản xuất thương mại Sài Gòn (Sadaco): Cần sự phối hợp chặt chẽ Đối với ngành sản xuất và chế biến gỗ, công tác chống gian lận xuất xứ rất quan trọng, nhất là khi Hiệp định EVFTA được thực thi thì doanh nghiệp càng minh bạch về xuất xứ, càng được lợi. Tuy nhiên, do nhận thức còn yếu, nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa hiểu đúng tầm quan trọng của công tác này nên gặp khó khăn hơn. Ngoài ra, hơn 70% nguồn nguyên liệu là nhập khẩu nên việc xác định nguồn gốc phụ thuộc nhiều vào đối tác tại các quốc gia. Do đó, việc chống gian lận xuất xứ thời gian tới cần được đẩy mạnh hơn nữa, cần sự vào cuộc và thay đổi của các cơ quan chức năng. Tổng cục Hải quan đã và đang làm rất tốt công tác này. Nhưng nên có sự phối hợp chặt chẽ hơn nữa giữa cơ quan Hải quan với các hiệp hội ngành nghề để đưa ra những phương thức, biện pháp chuẩn và trúng với nhu cầu của doanh nghiệp. Ngoài ra, việc cấp C/O nên nghiên cứu giao cho các tổ chức tư nhân và hiệp hội ngành nghề thực hiện, để thời gian, tránh cơ chế “xin – cho”. Hương Dịu (ghi)
Ông Nguyễn Viết Hồng, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Phát triển khoa học công nghệ Vina (Vina CHG): “Số hóa” công tác chống gian lận xuất xứ Yêu cầu chống gian lận xuất xứ là vô cùng cấp thiết nhằm giúp người tiêu dùng có niềm tin vào hàng nội địa, giúp doanh nghiệp trong nước có thêm nội lực, thị phần để cạnh tranh với hàng ngoại nhập ngay trên sân nhà, tạo môi trường kinh doanh lành mạnh, an tâm đầu tư, phát triển thương mại. Tôi cho rằng, Tổng cục Hải quan và Bộ Công Thương cần hoàn thiện trước hết là hành lang pháp lý, các văn bản luật có liên quan. Từ đó, cần quy định rõ tiêu chí, tiêu chuẩn, quy chế… về quản lý xuất xứ hàng hoá; quy định rõ thế nào là hàng nội địa, hàng nhập khẩu, hàng sản xuất liên doanh trong nước và ngoài nước, tỷ lệ sản phẩm trong thành phẩm thế nào để xác định là hàng nội địa hay nhập khẩu… Bên cạnh đó, để đối phó với thực trạng hàng hoá không rõ nguồn gốc xuất xứ cần có thêm các công cụ hỗ trợ, công tác chống gian lận xuất xứ cần được “số hoá”, kiểm soát bằng công nghệ. Biện pháp dán tem truy xuất nguồn gốc tích hợp công nghệ chống hàng giả và công nghệ kiểm soát lưu thông hàng hoá là một trong những biện pháp hữu hiệu và trực tiếp nhất để chống gian lận xuất xứ. Tuy nhiên, khâu quản lý việc dán tem, quy chế dán tem sao cho hợp lý cần được nghiên cứu để triển khai hiệu quả nhất. Hương Dịu (ghi) |
Thái Bình
