Chuyên gia kinh tế nói gì về quyết định tăng giá điện của EVN?

Sẽ ảnh hưởng đến mục tiêu kiểm soát lạm phát

Trao đổi với phóng viên Tạp chí Kinh tế - Tài chính về tác động của việc tăng giá điện thêm 4,8% từ ngày 10/5/2025, TS. Lê Quốc Phương – nguyên Phó giám đốc Trung tâm thông tin công nghiệp – thương mại (Bộ Công Thương) nhận định, điện cần cho mọi ngành kinh tế cũng như cuộc sống của nhân dân. Do đó việc tăng giá điện sẽ có tác động đến mọi lĩnh vực sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng.

Theo TS. Lê Quốc Phương: giá điện tăng sẽ làm tăng chi phí sản xuất, kinh doanh

Theo đó, giá điện tăng sẽ làm tăng chi phí sản xuất, kinh doanh, từ đó tăng giá thành của hàng hóa và dịch vụ kéo theo sự gia tăng giá cả hàng hóa. Giá điện tăng cũng sẽ làm chi phí sinh hoạt của người dân tăng lên. Cuộc sống của người lao động và người thu nhập thấp sẽ khó khăn hơn, đặc biệt là vào mùa hè khi nhu cầu sử dụng điện tăng cao.

Cuối cùng, giá điện tăng sẽ đẩy chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tăng, ảnh hưởng đến mục tiêu kiểm soát lạm phát của Chính phủ (theo tính toán của Bộ Tài chính, giá điện tăng 5% sẽ kéo CPI tăng 0,17%).

Theo PGS, TS. Ngô Trí Long, nguyên viện trưởng Viện nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính), dù việc tăng giá điện từ ngày 10/5/2025 là bước đi mang tính kỹ thuật theo cơ chế thị trường và yêu cầu tài chính của ngành điện, quyết định này lại có tác động lan tỏa mạnh mẽ đến mọi hoạt động kinh tế – xã hội, đặt ra nhiều thách thức trong điều hành lạm phát, phục hồi sản xuất, ổn định đời sống dân cư và định hình chiến lược năng lượng dài hạn. Cụ thể như sau:

Một là, tác động tới lạm phát và chi phí sinh hoạt. Theo ước tính của Tổng cục Thống kê, đợt tăng giá điện lần này sẽ khiến chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tăng khoảng 0,09 điểm phần trăm. Tuy chưa tạo cú sốc tức thì nhưng việc giá điện được điều chỉnh theo quý (mỗi lần tăng từ 2% trở lên) cho thấy nguy cơ tích tụ áp lực lạm phát là rõ ràng, đặc biệt trong bối cảnh giá nhiều mặt hàng khác (xăng dầu, thực phẩm, học phí...) cũng đang trên đà tăng. Với mỗi hộ gia đình, chi phí tiền điện có thể tăng thêm từ 4.350 đồng đến 62.150 đồng/tháng tùy mức tiêu thụ.

"Đây là con số không nhỏ đối với các hộ thu nhập trung bình – thấp. Trong khi đó, nhóm hộ nghèo và đối tượng chính sách hiện được hỗ trợ 59.520 đồng/tháng tương ứng 30 kWh – mức hỗ trợ tuy có ý nghĩa, nhưng vẫn thấp hơn chi phí phát sinh thực tế", PGS, TS. Ngô Trí Long nêu quan điểm.

Theo chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long: Giá điện tăng tạo gánh nặng chi phí đè nặng khả năng phục hồi của doanh nghiệp

Hai là, tạo gánh nặng chi phí đè nặng khả năng phục hồi. Các doanh nghiệp thuộc nhóm ngành sử dụng điện lớn như: luyện kim, xi măng, hóa chất, khai thác khoáng sản, thực phẩm đông lạnh... đang đối diện với vòng xoáy chi phí leo thang.

"Trong bối cảnh xuất khẩu gặp khó khăn do nhu cầu thế giới suy yếu, biên lợi nhuận mỏng thì việc giá điện tăng tiếp tục bào mòn sức cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam trên thị trường quốc tế", chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long nói.

Chuỗi cung ứng nội địa cũng không nằm ngoài vòng ảnh hưởng. Khi chi phí sản xuất tăng, giá hàng hóa đầu ra buộc phải điều chỉnh theo, dẫn đến hệ quả ngược trở lại là áp lực lạm phát đầu vào và tiêu dùng nội địa suy giảm. Tác động này kéo dài có thể cản trở quá trình phục hồi sản xuất – kinh doanh sau đại dịch.

Ba là, thay đổi hành vi tiêu dùng và nguy cơ bất bình đẳng năng lượng. Một mặt tích cực của việc tăng giá là người tiêu dùng có xu hướng tiết kiệm điện hơn, chuyển sang dùng thiết bị hiệu suất cao, hạn chế tiêu thụ vào giờ cao điểm.

Theo ông Long, "đây là tín hiệu tích cực cho chuyển đổi hành vi năng lượng bền vững. Tuy nhiên, với nhóm người nghèo ở vùng sâu, vùng xa, nơi chưa tiếp cận được công nghệ tiết kiệm điện thì mức tăng giá sẽ kéo theo suy giảm chất lượng sống và gia tăng bất bình đẳng trong tiếp cận năng lượng".

Ngăn chặn "té nước theo mưa" theo tăng giá điện

Theo TS. Lê Quốc Phương, để có thể giảm thiểu tác động của việc tăng giá điện, việc điều chỉnh giá điện là cần thiết song cần có lộ trình hợp lý, tránh tạo gánh nặng cho người dân và doanh nghiệp.

Doanh nghiệp và người dân cần triệt để thực hiện các biện pháp tiết kiệm điện. Ngành điện lực thực hiện các biện pháp giảm chi phí sản xuất, kinh doanh, như giảm chi phí thường xuyên, chi phí sửa chữa, vận hành tối ưu hệ thống điện, phát huy tối đa các nhà máy điện có chi phí thấp, huy động tối đa nguồn điện giá rẻ.

Bên cạnh đó, các cơ quan quản lý nhà nước cần thực hiện các biện pháp kiểm soát giá chặt chẽ, tránh hiện tượng "té nước theo mưa" trong việc tăng giá điện. Đặc biệt, công tác thông tin truyền thông phải đảm bảo thông tin một cách hiệu quả, rõ ràng về các chỉ đạo điều hành của Chính phủ.

"Đồng thời, Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ cho các hộ nghèo và hộ chính sách", TS. Phương nói.

Trong khi đó, nhìn nhận dưới góc độ an ninh năng lượng, theo PGS, TS. Ngô Trí Long, cần một chiến lược năng lượng công bằng, minh bạch và hiệu quả. Theo chuyên gia kinh tế này, cần công khai cấu trúc giá điện và chi phí đầu vào theo từng loại hình (thủy điện, than, khí, năng lượng tái tạo...) để tạo điều kiện giám sát xã hội.

Bên cạnh đó, cần đẩy nhanh lộ trình thị trường điện cạnh tranh, nhất là thị trường bán buôn và tiến tới bán lẻ, nhằm tăng tính minh bạch và giảm độc quyền. Phát triển hạ tầng truyền tải – lưu trữ và ưu tiên đầu tư điện tái tạo nội địa, nhất là điện gió ngoài khơi, thủy điện nhỏ và điện mặt trời áp mái kết hợp lưu trữ.

Xem xét thành lập Quỹ bình ổn điện năng hoặc Quỹ hỗ trợ năng lượng cho người thu nhập thấp, góp phần đảm bảo công bằng xã hội. Bởi, giá điện không chỉ là công cụ tài chính hay đầu vào sản xuất, mà là yếu tố then chốt trong điều hành vĩ mô, ổn định đời sống và định hướng phát triển bền vững.

“Mọi điều chỉnh giá điện, dù là nhỏ, đều cần đặt trong tổng thể cân bằng giữa mục tiêu thị trường, khả năng chi trả của người dân – doanh nghiệp và yêu cầu chuyển dịch năng lượng”, ông Long chia sẻ nhận định của mình với phóng viên Tạp chí Kinh tế - Tài chính.

Do vậy, theo vị chuyên gia kinh tế này, cần cái nhìn toàn diện và dài hạn trong điều hành giá điện. Chỉ khi đi cùng cải cách thể chế thị trường điện, tăng cường minh bạch chi phí và phát triển nguồn điện sạch, ổn định – việc tăng giá điện mới trở thành bước tiến cần thiết, thay vì trở thành “gánh nặng luân chuyển” giữa các chủ thể trong nền kinh tế.