Cần rành mạch giữa danh và phận

Đạo diễn là một công việc tại trường quay, còn khi đã làm công việc viết sách thì phải được xác định là một người cầm bút dù nghiệp dư chăng nữa. Hơn nữa, cái chức danh là thứ để người khác gọi nhân vật, chứ không phải để nhân vật tự xưng. Tầm vóc hơn hẳn đạo diễn Lê Hoàng, nhưng những cuốn sách đã từng in của đạo diễn Đặng Nhật Minh chỉ ghi họ tên tác giả, chứ không kèm theo chức danh hoặc danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân gì cả. Cuốn sách “Donald Trump và cô bé Sài Gòn” để tác giả “đạo diễn Lê Hoàng”, nếu không phải phương pháp PR ngớ ngẩn thì cũng là một sự cao ngạo vô lối! Còn muốn nhấn mạnh tác giả Lê Hoàng là đạo diễn thì chú thích bên trong hoặc bên dưới cái tên!

Sự nhầm lẫn giữa danh và phận, càng ngày càng phổ biến trong đời sống truyền thông. Cách đây không lâu, vài tờ báo đưa tin: “Nhạc sĩ H. phải trả nợ 1,3 triệu USD”. Nếu chỉ căn cứ vào cái tít ấy, nhiều người sẽ băn khoăn không biết ông nhạc sĩ kia làm gì để mang món nợ lớn như vậy. Nhạc sĩ H. buôn bán địa ốc hay vay mượn cờ bạc? Thì ra, một công ty dịch vụ hàng không do nhạc sĩ H. điều hành làm ăn thua lỗ và nhận được phán quyết từ tòa án phải thanh toán khoản tiền kia cho đối tác thương mại. Như vậy, ở đây nhạc sĩ H. xuất hiện với vai trò giám đốc doanh nghiệp. Lẽ ra giới truyền thông phải đưa tin chính xác là “Doanh nhân H. phải trả nợ 1,3 triệu USD”.

Trong trường hợp cụ thể của ông H. nói trên, cần tách bạch cái “danh” nhạc sĩ và cái “phận” doanh nhân. Một ông H. nghèo rớt mồng tơi chỉ biết viết ca khúc hoàn toàn không liên quan đến một ông H. điếc nhạc nhưng có khối lượng tài sản khổng lồ. Hay nói cách khác, không thể nhập nhằng “nghề” và “nghiệp” đối với một con người ở từng vị trí xã hội riêng biệt. Khi nhạc sĩ H. tham gia hoạt động biểu diễn, không thể giới thiệu ông H. là doanh nhân. Ngược lại, khi doanh nhân H. tham gia hoạt động kinh tế, không thể nói rằng ông H. là nhạc sĩ. Thử hỏi, ông H. có thể lấy tư cách nhạc sĩ để ký vào một hợp đồng tài chính trị giá hàng triệu USD không? Có chăng sự nổi tiếng về âm nhạc của ông H. chỉ góp thêm chút thiện cảm trong cái bắt tay dành cho doanh nhân H. trên bàn đàm phán đầu tư mà thôi!

Thái độ ứng xử với “danh” và “phận” còn xác định được tính chuyên nghiệp của mỗi cá nhân.